سعیده احسانی راد
خبرنگار

جلوه‌ای از مهم‌ترین رخداد سالانه هنرهای تجسمی ایران، این روزها در 8 رشته نقاشی، خوشنویسی، گرافیک و پوستر، تصویرسازی، کاریکاتور، عکس، حجم، نگارگری و تذهیب در نگارخانه‌های مؤسسه فرهنگی و هنری صبا در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است. در شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر، 540 اثر برگزیده از هنرمندان سراسر ایران به نمایش در آمده که این آثار از بین بیش از 8 هزار اثر ارسال شده به دبیرخانه جشنواره از 4 هزار هنرمند، داوری و انتخاب شده و به نمایشگاه راه یافته است. آثار به‌صورت آزاد در طیف وسیعی از مضامین و تکنیک‌ها و رویکردهای هنری، از واقع‌گرا تا انتزاعی و مفهومی بوده و تجربه‌های جدید از سرآمدان هنر هنرمندان معاصر را تجسم می‌بخشد. نمایشگاه امسال شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی دارای دو بخش طوبای زرین و بازار هنر است. در این دوره تلاش شده تا طوبای زرین به دست هنرمندانی برسد که آثار آنان برخوردار از شاخص‌های هنر نوآور، خلاق، وحدت‌بخش و امیدآفرین باشد؛ ویژگی‌هایی که امیرعبدالحسینی، دبیرکل شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی آنها را از جمله مهم‌ترین پیام‌های این رویداد هنری می‌داند.

شروعی دیرهنگام، اما موفق
دبیر شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی در گفت‌و‌گو با «ایران» آغاز سیاستگذاری این جشنواره را از شهریور ماه خواند؛ آغازی که به گفته وی شاید کمی دیرهنگام بوده اما خللی در روند برگزاری جشنواره ایجاد نکرده است. به نظر او بهترین حالت برای سیاستگذاری اصولی جشنواره هنرهای تجسمی این است که دبیر جشنواره از سال قبل برای سال آینده مشخص شود.
وی ادامه داد: نمایشگاه‌های این رویداد هنری در بخش آزاد و قله‌های فجر شانزدهم با۷۷۱ اثر از ۵۱۷ هنرمند، در بخش طراحی فرهنگ‌محور ۲۶ اثر از ۱۸ هنرمند، در بخش بازار هنر ۱۱۲ اثر از ۹۳ هنرمند و در بخش دیوارنگاری شهری، ۴۰ اثر از ۳۱ هنرمند در موعد مقرر آغاز شد.
عبدالحسینی در تشریح جزئیات بخش‌های مختلف جشنواره نیز گفت: بخش رقابتی جشنواره (طوبای زرین) دربرگیرنده هفت زیربخش آزاد، موضوعی (قله‌ها)، تجسم هنر، طراحی فرهنگ‌محور، فیلم‌های مستند هنرهای تجسمی، ناشران کتاب‌های تجسمی و علمی (دانش هنرهای تجسمی) است و بخش غیررقابتی شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر هم شامل ۶ زیربخش است که بازار هنرهای تجسمی، مفاخر هنرهای تجسمی، آینه در آینه، کاتبان سوره حمد، دیوارنگاری شهری و پوسترهای فجر (محیطی) است را شامل می‌شود.
اما جشنواره شانزدهم تجسمی با تغییرات و بخش‌های جدیدی نیز همراه بوده که دبیر جشنواره شانزدهم تجسمی درباره این تغییرات نیز گفت: با وجود فقدان زمان کافی، شورای سیاستگذاری جشنواره تشکیل شد و فراخوان‌های ادوار گذشته بررسی و موارد پیشنهادی به این دوره اضافه شد؛ از جمله اضافه شدن بخش طراحی که فرهنگ محور است، یعنی هر آن چیزی که بر اساس هنرهای تجسمی قرار است به محصول و مصنوعات هنری تبدیل شده، جنبه مردمی پیدا کرده و به خانه‌ها راه پیدا کند، نظیر پازل و کتیبه‌های ایرانی که در نمایشگاه نمونه‌هایی از آن به نمایش در آمد.

بخش فیلم مستند در شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی
شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی بخش جدیدی به نام اکران فیلم‌های مستند دارد که در این بخش 7 فیلم مستند تجسمی از ۲۸ بهمن جاری تا یک اسفند هر روز از ساعت ۱۵ در سالن سینماتک موزه هنرهای معاصر تهران به نمایش درمی‌آید. دبیر جشنواره، فیلم را مهم‌ترین رسانه در ترویج هنرهای تجسمی برشمرد و اظهار داشت: این بخش که در دوره‌های قبل جشنواره به آن توجه نشده در ترویج هنرهای تجسمی نقش زیادی دارد. فیلم مهم‌ترین رسانه برای ترویج هنرهای تجسمی است که به‌صورت مستند در موضوعاتی مثل پرداختن به یک هنرمند تجسمی، فرایندهای ساخت آثار تجسمی، نمایشگاه‌گردانی و چیزهایی که در حوزه هنرهای تجسمی اهمیت دارد، ساخته شده و به شکل رقابتی به این دوره اضافه شد.
در این دوره از جشنواره هنرهای تجسمی، رویکرد حرفه‌ای در مواجهه با جامعه دانشگاهی هنر نیز لحاظ شده است که عبدالحسینی آن را مربوط به تغییرات بخش علمی خواند و افزود: در این بخش فراخوان مقاله دانشگاهی داده شد تا مقاله‌های هنری که دیده و خوانده نمی‌شد و مورد بی‌مهری قرار گرفته بود، دیده شوند. همچنین موضوع دیگر در این بخش پایان‌نامه‌های برتر ارشد و دکترای رشته هنر بود که به آن پرداخته شد و قرار است برگزیده‌ها توسط بخش خصوصی به‌صورت کتاب چاپ شود.
 
 اضافه شدن بخش ناشران تجسمی
دبیر شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی از اضافه شدن بخش ناشران تجسمی به جشنواره خبر داد و گفت: کتاب بخش مهمی از هنرهای تجسمی به شمار می‌آید که کمتر دیده می‌شود، با‌وجود آنکه ناشران این حوزه زحمت زیادی برای فروش کتاب‌های‌شان متحمل می‌شوند، جشنواره تجسمی بستر خوبی برای معرفی و فروش کتاب ناشران تجسمی است که به ناشر برگزیده، طوبای زرین داده می‌شود. از جمله تغییراتی که در جشنواره امسال شاهد آن هستیم، استقلال دوباره رشته حجم است؛ رشته‌ای که سال گذشته ذیل بخش مجسمه‌سازی تعریف شده بود و امسال، دوباره هویتی مستقل در جشنواره یافته است. عبدالحسینی در این باره گفت: یکی از مشکلاتی که در جشنواره سال گذشته رخ داد، این بود که نمی‌توانستیم در ایده‌پردازی بخش حجم، بین سفال ‌و سرامیک و مجسمه‌سازی مرزبندی‌ها را رعایت کنیم. مسائل فنی مجسمه‌سازی با سفال ‌و سرامیک بسیار متفاوت است و نگاهی که به ایده‌پردازی بخش مجسمه‌سازی وجود دارد، در جشنواره هنرهای تجسمی برای رشته لعاب، سرامیک تفاوت دارد. به همین خاطر در بخشی مجزا در نظر گرفته شد تا تفاوت‌ها در بعد اجرایی لحاظ شود و مورد توجه قرار گیرد، همچنین در این دوره برای نخستین بار بخش آبگینه هنری به جشنواره اضافه شد؛ آبگینه، هنر ایرانی ملی و قدیمی است که امروزی و معاصر‌سازی شده و در خانه‌ها جنبه کاربردی و تزئینی دارد که بدین ترتیب این بخش در جشنواره در زیرمجموعه چیدمان قرار گرفت.
ویدیوآرت، آثار ویدیویی نیز در رشته رسانه‌های جدید جشنواره هنرهای تجسمی قرار دارد که از جمله آثار دیدنی و جدید در جشنواره هنرهای تجسمی به شمار می‌آید. عبدالحسینی این رشته را جزو رشته‌های مستقل جشنواره برشمرد که از جمله آنها می‌توان به هنر ویدیو، هنر چیدمان و هنر اجرا در این بخش اشاره کرد.

در هر رشته تخصصی یک نفر طوبای زرین می‌گیرد
آثار راه یافته به نمایشگاه آزاد و بخش قله‌ها، در سه طبقه مؤسسه فرهنگی و هنری صبا به روش‌های مختلف چیده شده  و  تفکیک نشدن آثار شاید از نظر مخاطبان عجیب باشد اما به نظر دبیر جشنواره این کار چیدمان را جذاب‌تر کرده و از نظر نگاه هنری به بهتر دیده شدن آثار کنار هم کمک زیادی کرده است.
عبدالحسینی متذکر شد: هر اتفاقی که در نمایشگاه افتاده در آن سلیقه داوران تعیین کننده بود. معیار قضاوت‌شان نیز در انتخاب اولیه، مباحث خلاقانه و زیبایی شناسانه بوده است. به نظر کارشناسان و صاحبنظران از جشنواره هنرهای تجسمی در ارتباط با ارسال آثار استقبال خوبی شد و با وجود مشکل فضای نمایشگاهی هزار و 70 اثر روی دیوارها و سکوها نصب شد.
به گفته دبیر جشنواره، در این دوره جمعی از هنرمندان سرشناس داوری آثار را انجام داده‌اند؛ کسانی که در تمام رشته‌های هنری متخصص و سرآمد هستند. او در همین رابطه گفت:«مواردی پیش آمد که داوران درباره تصویری مشکوک شدند و از هنرمند خواستند تا اصل کار را هم برای بررسی بیشتر بیاورد. از داوران خواستیم به‌دلیل محدودیت در فضای نمایشگاهی در انتخاب آثار سخت‌گیری کنند تا تعدد آثار منجر به خسته شدن مخاطب نشود. در حال حاضر داوری‌ها تمام شده و در هر رشته تخصصی یک نفر طوبای زرین می‌گیرد که در مجموع 24 طوبای زرین به برگزیدگان اهدا خواهد شد.

بــــرش

بخش رقابتی جشنواره (طوبای زرین) دربرگیرنده هفت زیربخش آزاد، موضوعی (قله‌ها)، تجسم هنر، طراحی فرهنگ‌محور، فیلم‌های مستند هنرهای تجسمی، ناشران کتاب‌های تجسمی و علمی (دانش هنرهای تجسمی) است و بخش غیررقابتی شانزدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر هم شامل ۶ زیربخش است که بازار هنرهای تجسمی، مفاخر هنرهای تجسمی، آینه در آینه، کاتبان سوره حمد، دیوارنگاری شهری و پوسترهای فجر (محیطی) است.