در گفتوگو با «ایران» عنوان شد
ارتقای مسئولیت‌پذیری اجتماعی در دانشجویان با برنامه‌های هدفمند
غزل رضایی ثانی
خبرنگار
ماهیت برخی از شاخصه‌ها در نسل‌های مختلف، از اساس تغییر نمی‌کند اما شکل و شمایل آن با توجه به شرایط و تفاوت‌های ایجاد شده در جامعه چه به لحاظ تکنولوژی و چه سایر تغییرات، می‌تواند دستخوش تفاوت‌هایی شود؛ مبحث مسئولیت اجتماعی در میان جوانان، بویژه دانشجویان از آن جمله است. هرچند مسئولیت اجتماعی باید از دوران کودکی و خانواده آموزش داده شود، اما اهمیت این امر، پرداختن به آن را در همه مقاطع تحصیلی از جمله دانشگاه اجتناب‌ناپذیر می‌کند.
تفاوت در اولویت‌ها
مهدی شهبازی، مشاور رئیس دانشگاه و معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران در گفتوگو با «ایران» درباره اینکه امروزه مسئولیت اجتماعی در میان دانشجویان در چه حد و به چه صورتی است، توضیح داد: طبیعتاً در میان دانشجویان ما، ارزش‌ها تغییر نکرده‌اند بلکه تعاریف و بازتعریف‌های موجود از ارزش‌ها شاید تا حدودی دچار تغییر شده باشد که آن هم وابسته به محیط و شرایط امروز زندگی و جامعه ماست. موضوعی که دانشگاه تلاش می‌کند در راستای آن حرکت کند، شناخت بهتر از ذی‌نفعان است.
وی در تعریف ذی‌نفعان در زمینه مسئولیت اجتماعی گفت: ذی‌نفع، ارکان مختلفی دارد و یکی از این ذی‌نفعان دانشجویان هستند. طبیعتاً زیست دانشجویانی که عمدتاً از قشر جوان و در طیف سنی جوان هستند، نسبت به دهه‌های گذشته متفاوت شده است. ما می‌توانیم بگوییم که اولویت‌های این قشر یعنی نسل امروزی نسبت به اولویت‌هایی که در مقایسه با گذشته تحت عنوان ارزش‌ها و مسئولیت‌ها وجود داشته، تفاوت‌هایی کرده است.
شهبازی خاطرنشان کرد: نوعاً دانشجویان علاقه‌مند به کشور خود، توسعه آن و ارتقا و رشد شخصی و اجتماعی هستند.
به گفته معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران، اولین رکنی که این دانشگاه برای خود قائل بوده، این است که به شناخت بهتری از ذی‌نفعان یا همان دانشجویان خود برسد. شهبازی گفت: با توجه به اینکه بخش زیادی از ذی‌نفعان ما دانشجویان هستند، بنابراین اولین راه‌حل در راستای توسعه مسئولیت اجتماعی، این است که بتوانیم به دانشجویان نزدیک‌تر شویم و این کار را می‌توانیم در قالب ارتباط بهتر و مکانیزم‌های ارتباطی انجام دهیم. این مکانیزم‌های ارتباطی عمدتاً در قالب اردوها، نشست‌ها، کارگاه‌ها و موضوعاتی است که در قالب انجمن‌های علمی و دانشجویی و کانون‌های دانشجویی اتفاق می‌افتد.
نگاه تک بعدی به دانشگاهیان نداریم
معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران گفت: امروزه در رسانه‌ها درباره موضوع مهاجرت زیاد می‌شنویم از این‌رو در دانشگاه تهران برنامه ما این است که بتوانیم از کمیت‌هایی که ملاک رتبه‌بندی دانشگاه‌ها است، گذر کنیم و در راستای مسئولیت‌پذیری اجتماعی به ارتقای فردی و اجتماعی ذی‌نفعان خودمان از جمله دانشجویان، کارکنان، استادان و… کمک کنیم. علت اینکه روی ذی‌نفعان مختلف تأکید دارم، این است که دانشگاه، نگاه تک بعدی به قشری از اعضای دانشگاه ندارد. در دانشگاه به همه اقشار توجه می‌شود، در برنامه‌هایی هم که دانشگاه برگزار کرده بویژه در دو سال اخیر تاکنون، دانشجویان رکن اصلی ما بوده‌اند.
شهبازی افزود: این دانشجویان نیازمندی‌های پژوهشی، آموزشی، اقتصادی، مالی، اشتغال و انگیزشی داشته‌اند که تک تک این موضوعات، محور برنامه‌ریزی‌های ما در دانشگاه تهران بوده است.
مهارت‌آموزی و مسئولیت اجتماعی
بحث مهارت‌آموزی یکی از حلقه‌های مفقوده آموزشی برای دانشجویان است. مشاور رئیس دانشگاه تهران در این‌باره گفت: در زمینه مهارت‌آموزی به دانشجویان، رسالت ما این بوده که در این زمینه بتوانیم پردیس‌های علم و فناوری، اداره کل مهارت، اردوهای مهارتی، ارتباط با بنگاه‌ها و شرکت‌ها و مراکز تولیدی را برنامه‌ریزی کنیم. همچنین به‌صورت ساختارمند این مبحث را در دروس تخصصی دانشجویان قرار دادیم. این دروس وابسته به مسئولیت‌پذیری اجتماعی هستند نه اینکه عنوان درس مسئولیت‌پذیری اجتماعی باشد. ما در دانشگاه تهران، اسم این دروس را یادگیری تجربی گذاشته‌ایم.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا تاکنون در زمینه مسئولیت اجتماعی، خروجی این آموزش‌ها را روی دانشجویان دیده‌اید، گفت: ترم گذشته اولین ترمی بود که این اتفاق افتاد و حداقل چیزی که به‌صورت میدانی در زیست دانشجویی مشاهده کردیم، ایجاد انگیزه در دانشجویان با بازدید از مراکز تولیدی، شرکت‌ها، بنگاه‌ها و صنایع بود. نکته مهم دیگر، کسب تجربه‌ای بود که در بازدید‌های خودشان (دانشجویان) در طی کردن دروس کارورزی و دروس یادگیری تجربی داشتند. بنابراین خروجی یک ترمی که می‌توانم درباره تغییرات ساختاری آموزشی به شما بگویم، امیدآفرینی، ایجاد انگیزش و توجه جدی به مهارت آموزی بود که دانشجویان در این ترم کسب کردند.
شهبازی گفت: ما در ترم آینده این کار را با قوت و تعداد بیشتر پیگیری خواهیم کرد و این درس را تا ۱۵ واحد آموزشی برای دانشجویان مدنظر داریم تا از آن استفاده کنند.
توجه به رشد فردی در مواردی بیشتر از توجه به رشد اجتماعی است
وی در پاسخ به این سؤال که شما به این موضوع اشاره کردید که اولویت دانشجویان در زمینه مسئولیت اجتماعی تفاوت کرده است؛ با توجه به اینکه سرفصل‌های درسی را در این زمینه تعریف کردید، از نظر شما اولویت دانشجویان در زمینه مسئولیت‌های اجتماعی چیست، گفت: در این مورد نمی‌توان به‌صورت عدد و رقم صحبت کرد اما مشاهده میدانی ما می‌گوید که عمدتاً رشد فردی از رشد اجتماعی پیشی گرفته است. در جوامع مترقی و توسعه‌یافته و بویژه در جامعه ما با توجه به قدمت فرهنگی و دینی که داریم، انتظار ما این است که این رشد اجتماعی مبنای رشد فردی نیز قرار گیرد، زیرا رشد اجتماعی به تبع خودش رشد فردی را هم در پی خواهد داشت. یک مقدار به نظر می‌رسد در برنامه‌ریزی‌های کلان و سیاستگذاری‌های ما این موضوع مغفول مانده است به همین دلیل عمدتاً دانشجویان روی رشد فردی خود تلاش می‌کنند.
معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران توضیح داد: در موضوعاتی که مطرح می‌شود، متوجه می‌شویم برخی از آنان، اهداف فردی و نگاه‌های فردی به پدیده‌های پیرامونشان دارند که این امر ناشی از همین اولویت‌گذاری فردی است.
وی درباره تأثیر این موضوع بر رشد اجتماعی گفت: در موضوعات مختلف شما می‌بینید که همین قشر جوانی که ممکن است اولویت رشد فردی داشته باشد، در برخی از موضوعات مثل محیط زیست یا توجه به برخی از پدیده‌ها مثل آلودگی هوا یا کمک به همنوع، اتفاقاً خیلی هم پررنگ‌تر عمل می‌کنند و البته گاه شکل بروزش متفاوت است، یعنی بروز ظاهری و ملموس ندارد و عمدتاً در قالب فعالیت‌های مجازی اتفاق می‌افتد.
شهبازی تأکید کرد: مسئولیت اجتماعی کاهش پیدا نکرده اما ممکن است در مواردی تغییر حالت داده و نوع بروز آن تغییر پیدا کرده باشد. در صحنه‌های حساس یا رویداد‌های بحرانی که در کشور اتفاق افتاده یا زمینه‌هایی که حضور قشر جوان برای نشان دادن مسئولیت‌پذیری اجتماعی‌شان لازم بوده، اتفاقاً دانشجویان و قشر جوان را فعال دیده‌ایم.
بــــرش
ضرورت آموزش مسئولیت اجتماعی از دوران کودکی
در زمینه مسئولیت اجتماعی دانشجویان، با یکی از دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی دانشگاه تهران که در مقطع کارشناسی ارشد تحصیل می‌کند، گفتوگو کردیم. کیمیا مقدم گفت: طبق آنچه که من در دانشگاه خودمان مشاهده کرده‌ام باید بگویم عموماً دانشجویان در زمینه مسئولیت اجتماعی به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ تعدادی از دانشجویان فعالیت‌های خیرخواهانه و گروهی خوبی دارند. دسته دیگر دانشجویانی هستند که چون سودای مهاجرت از کشور را دارند، عموماً هیچ گونه مسئولیتی را پذیرا نیستند یا دانشجویانی هستند که اصلاً مسئولیت اجتماعی را در خانواده و مدرسه آموزش ندیده‌اند. به‌عنوان یک مثال ساده، دانشجویی را در محوطه دانشگاه دیدم که زباله‌ای روی زمین انداخت، به او گفتم این زباله را در سطل بیندازد اما او گفت ما که تا چند وقت دیگر از این دانشگاه و کشور می‌رویم پس رعایت این موارد اهمیتی ندارد. این دانشجو با اشاره به اینکه بیشتر دانشگاه‌ها درباره آموزش مسئولیت‌های اجتماعی برنامه چندانی نداشته‌اند، گفت: در حقیقت دانشگاه حرکتی برای افزایش مسئولیت اجتماعی در میان دانشجویان انجام نمی‌دهد. اگرچه مباحثی که در زمینه مسئولیت اجتماعی وجود دارد باید از خانواده، مهدکودک و پس از آن در دوران مدرسه به افراد آموزش داده شود. وی افزود: در کنار همه اینها این نکته قابل تأمل است که برخی از خانواده‌ها در خانه هیچ نوع مسئولیتی برعهده فرزند خود نمی‌گذارند و به آنها مسئولیت را نمی‌آموزند تا مبادا با سختی مواجه شوند، پس نمی‌توان انتظار داشت دانشجویی که در چنین خانواده‌ای رشد یافته، چندان درکی از مسئولیت اجتماعی داشته باشد.