دبیر انجمن رادیوانکولوژی ایران در هفته مبارزه با سرطان در گفت‌و‌گو با «ایران» عنوان کرد
پیشگیری از‌سرطان با ترویج سبک زندگی‌سالم
۵۰ درصد از سرطان‌ها درمان‌پذیر است
«من مسئولم برای پیشگیری از سرطان خودم، خانواده‌ام و جامعه‌ام» این شعار هفته مبارزه با سرطان است که هر سال در بهمن‌ماه برگزار می‌شود تا افراد جامعه را با راه‌های پیشگیری از این بیماری آشنا کند، چرا که پیشگیری از سرطان می‌تواند از طریق ترویج سبک زندگی سالم، غربالگری و آموزش انجام شود. در واقع با بالا رفتن میانگین سن جامعه و افزایش تعداد سالمندان، احتمال ابتلا به سرطان نیز افزایش پیدا می‌کند. به گفته دبیر انجمن رادیوانکولوژی ایران، ۵۰ درصد سرطان‌ها درمان‌پذیر و حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد هم قابل پیشگیری است. پس آموزش جامعه برای رسیدن به سبک زندگی سالم از ضروریات است اما کافی نیست چرا که دولت‌ها نقش پررنگ‌تری در کاهش عوامل بیماری‌زا و برنامه‌ریزی کلان در بیماری‌های غیرواگیر دارند. طبق گفته دکتر لیلا مؤدب شعار رئیس اداره سرطان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، درحال حاضر سرطان‌های پستان، روده بزرگ، ریه، پروستات و معده از جمله سرطان‌های شایع در کشور هستند که برنامه‌ریزی‌هایی برای تشخیص زودهنگام آنها انجام شده است؛ به‌طوری که غربالگری سرطان پستان و روده بزرگ که از سال‌های گذشته در کشور درحال انجام است، توسعه خواهد یافت و بزودی غربالگری سرطان ریه و معده در برخی استان‌ها که آمار مبتلایان در آنها بیشتر است برای اولین بار انجام خواهد شد.
افزایش ۱۱۵ درصدی سرطان
در دو دهه آینده
دکتر علی مطلق عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در گفت‌و‌گو با «ایران» درخصوص هفته مبارزه با سرطان و لزوم آشنایی شهروندان با سرطان، علائم و انجام غربالگری‌های دوره‌ای این بیماری، گفت: بروز و شیوع سرطان در همه جهان از جمله ایران درحال افزایش است. میزان افزایش بروز سرطان در کشورهای درحال توسعه از دیگر کشورها بیشتر است، به طوری که بیشترین میزان افزایش بروز سرطان در جهان طی دو دهه آینده در کشورهای ناحیه شرق مدیترانه، خاورمیانه و کشورهای آفریقایی رخ می‌دهد. در واقع شیوع سرطان در همه کشورها رو به افزایش است اما شیب افزایش در کشورها متفاوت است. وی افزود: پیش‌بینی شده طی دو دهه آینده در دنیا موارد جدید ابتلا به سرطان تقریباً 63 درصد افزایش پیدا کند. برای مناطقی مثل ایران، با‌توجه به روند سالمندی جامعه، این رقم 115 درصد پیش‌بینی شده است.
دکتر مطلق درباره علت افزایش ابتلا به سرطان و شیوع آن بیان کرد: ابتلا به سرطان ارتباط مستقیمی با افزایش سن دارد. جمعیت کشورها در این مناطق درحال پیر شدن هستند و به علت افزایش سن امید به زندگی، میزان ابتلا به این بیماری در افراد بیشتر می‌شود. سرطان بیماری دوران پیری است؛ هرچقدر سن بالاتر می‌رود احتمال ابتلا به سرطان بیشتر می‌شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: افرادی که در دهه 60 متولد شدند طی دو دهه آینده سن میانسالی و پیری را تجربه می‌کنند و به همین دلیل، بروز سرطان در این گروه سنی افزایش پیدا می‌کند و چون نسبت جمعیت متولد شده در این دهه بیش از سایر دهه‌هاست، بروز سرطان در کل جمعیت نیز افزایش پیدا خواهد کرد. افزایش بروز سرطان در جوامع، فقط به خاطر پیری جمعیت کشورها یا افزایش امید به زندگی نیست و دو علت دیگر هم در این رابطه دخیل است.
به گفته وی، شیوه زندگی ناسالم و عوامل محیطی تأثیر بسیاری در افزایش سرطان در جامعه دارد.
دکتر مطلق گفت: شیوه ناسالم زندگی معانی مختلفی دارد؛ به عنوان مثال کم‌تحرکی. توجه داشته باشید کم‌تحرکی به معنای چاقی نیست و فرد می‌تواند لاغراندام باشد اما کم تحرک. کم‌تحرکی فارغ از افزایش وزن بدن می‌تواند عاملی برای بروز سرطان در بدن افراد باشد. حال نوبت به شیوع افزایش وزن و چاقی در جامعه می‌رسد که این امر زمینه‌ساز انواع بیماری‌ها از جمله سرطان است، به‌طوری که هر چقدر شاخص توده بدنی یا همان BMI از 25 افزایش پیدا می‌کند و بویژه وقتی به بالای 30 می‌رسد، احتمال بروز سرطان هم افزایش می‌یابد.
50 درصد از مردم کم‌تحرکی و 60 درصد اضافه‌وزن و چاقی دارند
دکتر مطلق با اشار به اینکه حدود 50 درصد از جامعه ایرانی کم‌تحرک هستند و بیش از 60 درصد با مشکل اضافه‌وزن و چاقی درگیرند، اظهارداشت: افزایش وزن با چاقی متفاوت است به‌طوری که توده بدنی بالای 25، اضافه وزن و بالای 30 را چاقی تلقی می‌کنند. به غیر از این دو عامل، مصرف غذاهای ناسالم را هم در جامعه داریم که از آن می‌توان به غذاهای فرآوری شده، فست‌فود‌ها و مصرف اندک میوه و سبزیجات نام برد. دبیر انجمن رادیوانکولوژی ایران با بیان اینکه به‌طور میانگین هر فرد باید 5 وعده میوه و سبزیجات در روز مصرف کند، افزود: مصرف کم میوه و سبزیجات در میان مردم یکی از عادات غلط غذایی است که باید اصلاح شود. در جامعه ایرانی حدود 60 درصد مردم به اندازه کافی میوه و 90 درصد به اندازه کافی سبزیجات مصرف نمی‌کنند. از دیگر عوامل شیوع و بروز سرطان می‌توان به مصرف سیگار و الکل اشاره کرد که در زیر مجموعه شیوه زندگی ناسالم طبقه‌بندی می‌شود.
وی به عوامل محیطی تأثیر‌گذار در ابتلا به سرطان هم اشاره کرد و گفت: در رأس عوامل محیطی آلودگی هوا و آلودگی آب قرار دارد.
40 درصد از سرطان‌ها قابل پیشگیری است
این متخصص آنکولوژی با بیان اینکه وقتی حرف از کنترل سرطان و بیماری‌های غیرواگیر به میان می‌آید نهادها و مردم هر دو مسئول هستند، عنوان کرد: نقش مسئولان برای کنترل بیماری‌های غیرواگیر پررنگ‌تر و مهم‌تر است چرا که تأثیرشان در پیشگیری از بروز سرطان بیشتر است. مردم وظیفه دارند با اصلاح عادات غذایی و رفتاری از بروز سرطان جلوگیری کنند. از لحاظ فردی اگر از هر آنچه که سبب بروز سرطان در افراد می‌شود، اجتناب شود می‌تواند تأثیر بسیاری در کاهش خطر ابتلا به سرطان داشته باشد.
وی گفت: اگر افراد به‌طور منظم ورزش کنند، غذای سالم مصرف کنند، وزن ایده‌آل داشته باشند، سیگار نکشند، از عواملی که سبب بروز سرطان می‌شود دوری کنند و در معرض هوای آلوده و آب آلوده قرار نگیرند، احتمال بروز سرطان را در خود، 40 تا 50 درصد کاهش می‌دهند. یعنی می‌توانند احتمال 15 درصدی بروز سرطان را که در ایران و برای طول عمر یک فرد وجود دارد، به نصف کاهش دهند که عدد قابل توجهی است.
اما نقش دولت‌ها در کاهش عوامل آسیب‌زا بیشتر است و در قالب برنامه‌ای تحت عنوان «برنامه ملی کنترل سرطان» عملی می‌شود که هدف آن کاهش بروز و مرگ و میر ناشی از سرطان و همچنین افزایش کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان است. این برنامه چهار جزء اصلی شامل پیشگیری، تشخیص زودهنگام، درمان و مراقبت تسکینی و هفت جزء پشتیبان دارد. دکتر مطلق درباره هفت جزء پشتیبان توضیح داد: برای کنترل سرطان و جلب نظر گروه‌های اجتماعی، اول باید آمار و اطلاعات دقیقی از سرطان، انواع آن و بازه سنی مبتلایان ارائه شود تا بتوانیم مشارکت جمعی برای کاهش عوامل خطر را داشته باشیم. منتشر نکردن منظم این اطلاعات به معنای نفی اهمیت این بیماری است. دوم، پژوهش و نیازسنجی است. سوم، جلب همکاری و مشارکت سازمان‌های دولتی، خصوصی و خیریه هاست. چهارم، مدیریت منابع مالی و بیمه‌ای و پنجم، توسعه زیرساخت و تجهیزات است. ششم، توانمندسازی نیروی انسانی و در آخر سیاستگذاری دولت‌هاست. این هفت عامل باید درکنار هم به پیشبرد آن چهار جزء اصلی کمک کنند. اگر دولت‌ها در این زمینه برنامه‌ریزی نداشته باشند به هیچ عنوان کنترل سرطان ممکن نخواهد بود.
وی با اشاره به اهمیت نقش دولت‌ها افزود: به عنوان مثال به مردم می‌گوییم، مصرف سیگار و قلیان، عامل اصلی سرطان است و باید ترک کنید اما تا زمانی که این محصول به راحتی و با قیمت پایین در دسترس است، ترک آن دشوار است. اینجاست که نقش حاکمیت خودش را نشان می‌دهد و برای مثال می‌توانند با افزایش قیمت و مالیات‌های سنگین برای تولیدکنندگان به کاهش مصرف سیگار در جامعه کمک شایانی داشته باشند. همچنین نمی‌توانیم سیاست‌های تشویقی برای کاهش کم‌تحرکی را اعمال نکنیم و انتظار داشته باشیم سرطان کنترل شود.
ضرورت شناخت علائم سرطان
این متخصص آنکولوژی با اشاره به اینکه حدود 50 درصد سرطان‌ها در کشور درمان‌پذیرند و بیماران به نسبت سال‌های گذشته، طول عمر بیشتری دارند، توضیح داد: اگر تلاش کنیم مردم و نظام شبکه درمانی علائم سرطان را بشناسند و بیماری زودتر تشخیص داده شود، این میزان افزایش نیز پیدا می‌کند.
جای روانشناس سرطان، متخصص تغذیه سرطان و پرستاران سرطان در گروه درمان خالی است
وی با بیان اینکه در تیم تشخیص و درمان سرطان، جای سه گروه از درمانگرها خالی است، اظهارداشت: در تیم درمان، جای گروه روانشناس یا روانپزشک سرطان، مشاوران یا پزشکان تغذیه سرطان و پرستاران سرطان که می‌توانند در پیشبرد درمان بیماری بسیار کمک کنند، خالی است. این کاستی فقط شامل ایران نیست و در بسیاری از کشورها نقش این سه گروه کمتر دیده می‌شود. دکتر مطلق با اشاره به اینکه فارغ از نقش دولت‌ها، انسان‌ها در مقابل خودشان مسئول اند، گفت: باید راه‌های پیشگیری از سرطان را بشناسیم و اطرافیان را تشویق کنیم تا از عوامل بروز سرطان دوری کنند همچنین انجام غربالگری‌های دوره‌ای بویژه در سه سرطان شایع بسیار حائز اهمیت است. برای بانوان از سن 40 تا 45 سالگی انجام معاینه ماهیانه توسط خود فرد و انجام معاینه توسط متخصص و ماموگرافی هر یک تا دوسال یک‌بار، در سرطان دهانه رحم انجام تست اچ پی وی از سن 30 تا 49 سالگی هر 5 تا 10 سال یک‌بار و در همین زمینه تزریق واکسن اچ پی وی که بهترین سن آن یعنی 9 تا 14 سال است. همچنین در زمینه سرطان روده بزرگ از سن 50 سالگی انجام تست خون مخفی در مدفوع، هر یک تا دو سال یک بار و در صورت مثبت بودن انجام کولونوسکوپی، روش مهمی برای پیشگیری از سرطان است.
