فروش اجباری سوخت در پایانه‌ها، روند خروج و ورود کامیون‌های ترانزیتی را مختل کرده که این موضوع بر رشد ترانزیت اثر منفی دارد.
آمارهای مختلف گمرک و وزارت راه و شهرسازی، به‌عنوان متولیان حمل‌ونقل و ترانزیت، رشد ترانزیت در 10 ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل را نشان می‌دهد. طبق آمار بیشترین میزان ترانزیت مربوط به ترانزیت جاده‌ای است و با اینکه دولت بر توسعه حمل‌ونقل ریلی و رشد ترانزیت در این بخش تأکید دارد اما ترانزیت ریلی همچنان در محدوده یک میلیون تن است و رشد آن نسبت به سال‌های گذشته تفاوت تأثیرگذاری ندارد. بر اساس این گزارش، هدفگذاری سیاست کلان دولت، افزایش ترانزیت به 20 میلیون تن از قلمرو ایران است که این عدد باید در دو سال اخیر رقم می‌خورد اما میزان ترانزیت از برنامه‌ریزی عقب است. با وجود این به گفته سیدکمال هادیان‌فر، معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی در ۱۰ ماه سال‌جاری نسبت به سال گذشته، ترانزیت رشد ۴۰.۵ درصدی را ثبت کرده است.
براساس آمار وزارت راه و شهرسازی، در ۱۰ ماه نخست امسال مجموعاً ۱۲ میلیون و ۶۶۱ هزار تن کالا از کشور ترانزیت شده که این میزان نسبت به‌مدت مشابه سال قبل، ۴۰.۵ درصد افزایش داشته است؛ همچنین در این مدت ۱۰ ماه، ترانزیت کالای نفتی و غیرنفتی به‌ترتیب با عملکرد ۴ میلیون و ۱۰۰ هزار تن و ۸ میلیون و ۵۶۱ هزار تن، افزایش ۸۸.۵ و ۲۵.۲ درصدی را نسبت به ۱۰ ماه سال ۱۴۰۱ رقم زده‌ است.
چند روز پیش گمرک از ترانزیت 14 میلیون تنی در 10 ماهه امسال خبر داده بود که به گفته متولیان بخش حمل و نقل این اختلاف عدد ترانزیت بین گمرک و وزارت راه و شهرسازی به خاطر نحوه محاسبات است چون در آمار گمرک، وزن کانتینرها هم محاسبه می‌شود.
در خصوص سهم بخش‌هایی از ترانزیت، معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی گفت: از مجموع عملکرد ترانزیت در کشور طی 10 ماهه امسال، سهم حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی به‌ترتیب برابر با ۱۱ میلیون و ۴۰۰ هزار تن و یک میلیون و ۲۶۱ هزار تن است که در بخش‌های جاده‌ای و ریلی، به‌ترتیب رشد ۴۶ درصدی و یک درصدی نسبت به‌مدت مشابه سال قبل محقق شده‌ است.
هادیان‌فر ادامه‌ داد: در دی ماه امسال و با تداوم رشد جهش‌گونه ترانزیت ماهانه در سال‌جاری، عملکرد یک میلیون و ۶۰۶ هزار و ۱۳۸ تن حاصل شده که بدین ترتیب، رشد نقطه به نقطه ۸۷ درصدی نسبت به دی سال قبل ثبت شده‌ است. در این ماه، ترانزیت جاده‌ای کالاهای نفتی و غیرنفتی به‌ترتیب با عملکرد ۶۱۵ هزار و ۸۱۹ تن و ۸۲۳ هزار و ۳۱۹ تن، افزایش ۳۷۴ درصدی و ۴۲.۱ درصدی را نسبت به دی سال‌گذشته داشته و ترانزیت ریلی مجموع کالاهای نفتی و غیرنفتی با عملکرد ۱۶۷ هزار تن، رشد ۱۲.۱ درصدی داشته است.
به گفته هادیان‌فر، در دی سال‌جاری، به‌ترتیب افزایش ۱۹۳ درصدی و ۴۱ درصدی ترانزیت کالاهای نفتی و غیرنفتی در این ماه نسبت به میانگین کل عملکرد مشابه ماهانه ۱۲ ماهه سال گذشته و همچنین به‌ترتیب افزایش ۸۵ درصدی و ۲۵ درصدی ترانزیت جاده‌ای و ریلی در این ماه نسبت به میانگین کل عملکرد مشابه ماهانه ۱۲ ماه سال‌ گذشته محقق شده‌ است.
معاون حمل‌ونقل وزیر راه و شهرسازی گفت: تحول ترانزیت یکی از ارکان سیاست‌های کلی و احکام برنامه پنج ساله هفتم توسعه کشور است و از آنجا که دولت مکلف به اجرای کامل و دقیق این برنامه است، معاونت حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی با توجه به مسئولیت‌ها و مأموریت‌های محوله در این حوزه، ایجاد انسجام حداکثری و تحول‌آفرین در سطح وزارتخانه و هم‌افزایی مؤثر فرابخشی را در دستور کار اولویت‌دار خود قرار داده است.
 
تغییر قوانین مانعی برای رشد ترانزیت
با توجه به اینکه دولت برای رشد ترانزیت در قبال برنامه توسعه دیپلماسی اقتصادی حساب ویژه‌ای باز کرده و برای تحقق رشد، توسعه زیرساخت‌ها و ناوگان حمل‌ونقل همچنین افزایش ارتباطات تجاری و حمل و نقلی با منطقه در دستور کار قرار گرفته است، جواد هدایتی، مدیرکل دفتر ترانزیت کالای سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای در گفت و گو با «ایران» گفت: رشد ترانزیت به عوامل متعددی وابسته است که نقش عوامل سیاسی در آن بیشتر از عوامل اقتصادی است.
وی با اشاره به تنش‌های بالا در منطقه بر تأثیر آن بر کاهش تبادلات حمل و نقلی تأکید کرد و گفت: علاوه بر این مسائل، برخی قوانین که در دستگاه‌های دیگر مصوب می‌شود، مانعی برای رشد ترانزیت است.
هدایتی گفت: بر اساس مصوبات ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، برای کاهش قاچاق سوخت، کامیون‌ها در پایانه‌های مرزی، قبل از خروج باید مخزن سوخت خود را با قسمت نرخ شناور مرزی پر کنند تا فرآورده نفتی با قیمت ارزان منتقل نشود. در واقع کامیون‌داران مکلف به پرکردن باک سوخت خود قبل از خروج از کشور هستند که این موضوع روند حمل‌ونقل و ترانزیت را در مرزها به شدت کند کرده است.
وی افزود: مخالفتی با اجرای قوانین مبارزه با قاچاق نداریم اما تأکید داریم برای اجرای این قوانین، باید زیرساخت‌ها از قبل آماده باشد و حداقل تعداد پمپ‌بنزین و نازل‌های سوختی در پایانه‌ها قبل از اجرای مصوبه، افزایش یابد؛ اجرای این قانون، کل فرایند ترانزیت را تحت تأثیر قرار داده و موجب کندی عبور و مرور کامیون‌ها از مرزها بویژه مثلاً از پایانه مرزی پرویزخان شده که بیشترین ترانزیت سوختی را از این مرز داریم.
 امین ترفع، مدیرکل دفتر تجاری‌سازی و امور تشکل‌های وزارت راه و شهرسازی در خصوص راهکارهای رشد ترانزیت در گفت‌و‌گو با «ایران» گفت: آماده‌سازی زیرساخت‌ها به تنهایی نمی‌تواند برنامه رشد ترانزیت و دستیابی به ترانزیت 20 میلیون تنی را برای ما محقق سازد. مثلاً ظرفیت بنادر ما در حال حاضر حدود 300 میلیون تن است، اما می‌بینیم که عملکرد با این ظرفیت تفاوت زیادی دارد، چون آماده‌سازی زیرساخت‌ها برای افزایش ظرفیت کریدورها ضروری و لازم است اما شرط کافی نیست. به عبارتی زیرساخت‌ها علت نهایی افزایش جذب عبور بار ترانزیتی نیست و عوامل مختلف در آن دخیل است که تنها به بخش حمل‌ونقل مربوط نمی‌باشد.
ترفع گفت: هر نوع تغییر قوانین، تغییر رفتار کشورها، تنش‌های سیاسی و منطقه‌ای و عوامل مختلف سیاسی و اقتصادی بر میزان ترانزیت مؤثر است و ما برای رسیدن به اهداف باید تلاش کنیم تا جایی که امکان دارد موانع داخلی را رفع کنیم.