فاطمه   ترکاشوند
خبرنگار

پس از فراز و نشیب‌های بسیار در مسأله مد و لباس، امسال بالاخره به جرأت می‌توان ادعا کرد که تا اندازه قابل قبولی برای ایده‌آلی با عنوان «طراحی ایرانی-اسلامی» گفتمان‌سازی شده و نسلی از طراحان جوان و بخصوص بانوان تحصیلکرده در زمینه‌های مرتبط با این حوزه که دغدغه بومی کردن تولید پوشاک را با معیارهای فرهنگی و اجتماعی و فنی داخلی دارند، پا به عرصه فعالیت گذاشته‌اند و دولت نیز تلاش کرده با تسهیل‌گری در بخش‌های مختلف فرهنگی و اقتصادی، فرصت بیشتری را برای ورود آنان و دیده شدن آثارشان ایجاد کند و البته توسعه شبکه‌های اجتماعی نیز به طور طبیعی این فرصت‌ها را توسعه داده است.
با این همه هنوز تا مصرفی شدن کالاهای تولیدی فاصله زیادی داریم و به علت چند بعدی بودن این صنعت و ضرورت پیشرفت در عرصه‌های زیرساختی از مدل مشارکت طراحان و کمک به توسعه اعتبار ویژندها(برند) و افزایش کیفیت پارچه‌های تولید داخل تا سامان‌دهی بازار عرضه کالاها و قابل رقابت شدن آنها با کالاهای وارداتی، به تحرک و چابکی بیشتری نیاز است. اما چرا به تداوم گفتمان‌سازی برای «طراحی ایرانی-اسلامی» با تأکید بر پوشاک نوجوانان وجوانان در تمام فرایند طی کردن این مسیر نیاز داریم؟ و چرا جشنواره مد و لباس فجر مهم‌ترین ابزار برای این گفتمان‌سازی است؟

 تجلی دغدغه‌های مردمی در هنر-صنعت پوشاک ایرانی-اسلامی
یکی از طراحان پوشاک در یک گفت‌و‌گوی تلویزیونی با اشاره به دغدغه شخصی‌اش در تولید پوشاک ایرانی با اقتضائات لازم فرهنگی و اقتصادی برای بانوان ایرانی می‌گوید: «اساساً نقطه شروع کار من همین دغدغه بود. سبک لباس پوشیدن من و اطرافیانم طوری بود که دنبال لباس‌های پوشیده بودیم اما در بازار پیدا نمی‌کردیم و همین باعث شد که به همراه خواهرم به سمت طراحی برند ایرانی حرکت کردیم.»
در واقع خاستگاه اضافه شدن به بدنه تولیدکنندگان این حوزه، دغدغه‌های اجتماعی و فقدان زمینه‌های مناسب در سازکار بازار بوده است و این مسأله در بسیاری از تولیدکنندگان محصولات و پوشاک حجابی که ظرف یک دهه گذشته بازار بزرگ‌تری پیدا کرده‌اند، دیده می‌شود. نگاهی به تعداد دنبال‌کنندگان و بازدیدپست‌های برندهای حجابی در صفحات اینستاگرامی برخی از این برندها هم نشان می‌دهد مسأله گفتمان‌سازی برای تولید پوشاک ایرانی-اسلامی، به غیر از دغدغه‌های فرهنگی حاکمیت به نیازی جدی در جامعه که خود مردم آن را دنبال کرده‌اند، باز می‌گردد.
یکی از این برندهای مشهور که در سطح تهران و برخی دیگر از شهرهای بزرگ کشور و حتی کشورهای همسایه شعبه‌های نسبتاً زیادی دایر کرده، دیروز در بخش لباس تراز اجتماعی بانوان نیز برنده طاووس زرین بهترین نگاه شد. این برند در صفحه اینستاگرامی‌اش، نزدیک به 600هزار دنبال‌کننده دارد. یکی دیگر از این برندها که شعبه‌هایی در سطح تهران دایر کرده است، نزدیک به 300هزار دنبال‌کننده دارد. در واقع ساده‌ترین این ویژندها که حتی صاحب فروشگاه‌های متعدد حضوری هم نباشند، دست‌کم بیش از 150هزار دنبال‌کننده دارند. وضعیت فروش پوشاک حجابی خصوصاً آن دسته که طراحی‌های شاخص ایرانی-اسلامی دارند، نشان می‌دهد که اساساً عرصه این دست محصولات برای مخاطبان این شبکه‌ها، جذاب است و براحتی می‌تواند تبدیل به مزیتی رقابتی برای دیده شدن در میان انبوه صفحات فروش آنلاین شود.

 تلاش دولت برای برقراری ارتباط معنادار میان هنر و صنعت پوشاک
تأکید محمد مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بر اهمیت مردمی بودن و مردمی‌سازی تولید پوشاک و ضرورت تسهیل‌گری برای عرضه عمومی برترین محصولات جشنواره فجر نشان می‌دهد سیاستگذاران، بدرستی به‌دنبال این هستند که ضمن در نظر گرفتن تنوع سلایق، میان بازار مصرف پوشاک با طراحی‌ها و ویژندهای برگزیده جشنواره مد و لباس فجر، ارتباط معناداری بسازند. بدون شک، مهم‌ترین وظیفه جشنواره فجر نیز همین است.
ریحانه هدایتی، از طراحان بین‌المللی مُد و لباس و دارنده عنوان طراح برتر سال 2022 در هفته مد دوبی درباره اهمیت هر دو جنبه مفهومی و بازاری مد ولباس و تفاوت تولید برای گالری‌های هنری یا تولید برای مصرف عمومی در گفت‌وگو با روزنامه ستاره صبح می‌گوید: «طراحی مد و لباس هنگامی که به هنر معاصر ربط پیدا می‌کند، از آن اغلب تحت عنوان «مُد مفهومی» یاد می‌شود.
 در واقع از دهه 60 میلادی بود که هنر مفهومی، به‌عنوان یک شیوه و زبان هنری مطرح شد. در هنر مفهومی، ایده یا مفهوم، مهم‌ترین جنبه اثر هنری را تشکیل می‌دهد. از آنجا که پایه و اساس هنر مفهومی بر ایده و خلاقیت استوار است؛ خواه ناخواه در مُد مفهومی نیز همچون هنر مفهومی، هنر به مفهوم تبدیل می‌شود. من فکر می‌کنم اینکه طراح مد و لباس کار خود را در گالری‌ و موزه نمایش دهد یا در فروشگاه‌ عرضه کند، بستگی به نیاز بازار و شرایط حاکم بر صنعت مد و لباس دارد. به شخصه ترجیحی بین گالری یا فروشگاه قائل نیستم و معتقدم هر دو اهمیت دارند.»
نگاهی به یکی از اصلی‌ترین مأموریت‌های جشنواره‌های فجر از جمله جشنواره مد و لباس، نشان می‌‌دهد که وظیفه اصلی آنها همین «گفتمان‌سازی» برای توجه دادن تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان در راستای ایده‌آل‌های اجتماعی و فرهنگی ایران است. مأموریتی که جز از طریق اثرگذاری بر بازار و عناصر اصلی آن یعنی بازارسازان و مشتریان عبور نمی‌کند و در این عرصه نه تنها به شکل‌دهی به بازار با ابزارهای اقتصادی و تسهیل‌گری در حوزه عرضه و فروش نیاز است بلکه سلیقه‌سازی به نوعی پیش از آن حرف اول را می‌زند. در این راستا شاید حتی نیاز داشته باشیم که مانند سایر کشورها، گالری‌ها و نمایشگاه‌های دائمی نه تنها برای فروش بلکه صرفاً برای نمایش بهترین طراحی‌های برگزیده و غیرمصرفی داشته باشیم و توجه مخاطبان را به ایده‌های تازه و خلاقانه در زمینه گفتمان «طراحی ایرانی-اسلامی» جلب کنیم تا تداوم تحرک جشنواره سالانه مد و لباس فجر را در طول سال نیز شاهد باشیم.

بــــرش

وزیر فرهنگ در آیین پایانی جشنواره مد و‌لباس فجر:
تنوع، زیبایی و قانون؛ سه‌گانه‌ مورد تأکید در پوشش است
دوازدهمین جشنواره مد و لباس فجر با برگزاری آیین اختتامیه و معرفی ۴۳ ویژند برتر به کار خود پایان داد. در این آیین که همزمان با میلاد حضرت علی(ع) در تالار وحدت برگزار شد وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از تنوع، زیبایی و قانون به‌عنوان سه‌گانه مورد تأکید در پوشش نام برد و از اتصال طراحان کم‌نام و نشان به ویژندها و تولیدکنندگان قوی خبر داد. محمدمهدی اسماعیلی گفت: «مهم‌ترین بخش این جشنواره متعلق به گروه‌های مردمی و ویژندها بود چراکه این کار اساساً ماهیت مردمی دارد و دولت درنهایت نقش سیاستگذاری، حمایت و نظارت را ایفا می‌کند.»
او با بیان اینکه موضوع پوشش در اختیار گروه‌‌های مردمی است و ویژندهای مهمی با چند دهه درخشش در این عرصه داریم، تأکید کرد: «تنوع در سلایق و پوشش را قبول داریم و معتقد هستیم به همه بخش‌های تنوع فرهنگی باید احترام گذاشت. پوشش هم از جایگاهی برخوردار است که آداب و رسوم و زبان‌های مختلف از آن بهره می‌برند. این تنوع را باید به زیباترین شکل در اختیار نسل امروز قرار دهیم چراکه نسل امروز قدرت انتخابگری زیادی به‌دلیل فناوری‌های جدید دارد و بر همین اساس باید زیبایی را ترویج کنیم.»
استاد دانشگاه تهران ادامه داد: «حفظ معیارهای قانونی و بومی در حوزه لباس ضرورت دارد. مردم ایران اصیل هستند و تمدنی چند هزار ساله دارند؛ در هیچ یک از نگارگری‌های تاریخی و آثار مهم باستانی هیچ زن و مردی را بدون پوشش متعارف ندیده‌ایم زیرا موضوع پوشش خاصیت فرهنگ ایرانی است. اگر فرهنگ غرب میل به برهنگی و تبرج و جلوه‌گری دارد فرهنگ اصیل ما به سمت پوشش میل دارد و اگر در جاهای مختلف این قید را داریم در این حوزه هم باید به آن توجه کنیم.»
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تأکید بر ضرورت حفظ تنوع در پوشاک افزود: «در حوزه پوشش، نگاه تمدنی چندهزارساله داریم و معتقد هستیم باید از این میراث پدرانمان با قدرت صیانت کنیم. هیچ کس به‌دنبال تحمیل یک سلیقه و یک پوشش به جامعه نیست؛ تنوع، زیبایی و قانون؛ سه‌گانه‌ای است که با ریشه‌های اصیل بومی، سنتی، دینی و اخلاقی تطابق دارد. مهم‌ترین کار مسئولان اتصال هنرمندان کم‌نام و نشان به ویژندها و تولیدکنندگان اصیل و قوی است. در همین راستا وزارت فرهنگ وارشاد اسلامی به‌دنبال ایجاد سکوهای دائمی در اماکن اصلی عرضه لباس در کشور است. فعالان این عرصه باید سکوهای فروش خوبی را در اختیار داشته باشند و در همین راستا توافق‌هایی هم با چند فروشگاه زنجیره‌ای انجام شده است.»