نباید از آب‌های زیر زمینی در طرح کاشت یک میلیارد درخت استفاده شود
لزوم توجه به مکان‌یابی درست با گونه مناسب
مصطفی خوشنویس، عضو کمیته استانداردسازی نهال‌های جنگلی، طرح کاشت یک میلیارد نهال در کشور را به شرط مکان‌یابی درست با گونه مناسب، خوب ارزیابی می‌کند و درباره ایرادهای طرح به ایرنا می‌گوید: مخالف نهال کاری روی اصول و بطورفنی نیستیم؛ اما باید از گیاهان بومی و سازگار با اقلیم کشور استفاده شود. این طرح باید با برنامه‌ای منظم انجام شود؛ نباید یک مرتبه وارد چنین کار بزرگی می‌شدیم. وزارت جهاد کشاورزی به رغم اینکه مدعی است برنامه دارد، اما ندارد.
او درباره انتخاب گونه‌های درختان می‌گوید: حدود ۳۰۰ میلیون اصله نهال از درختان سریع‌الرشد که رقم و گونه‌های زیادی دارد با هدف تجارت چوب در نظر گرفتیم. روی انواعی از کلونی‌های آنها در سازمان تحقیقات جنگل‌ها کار شد. انواع صنوبرها برای این کار مناسبند. در جنوب هم گاهی از اکالیپتوس استفاده می‌شود. کاشت ۲۰۰ میلیون اصله نهال برای زراعت چوب حدود ۲۰۰ هزار هکتار زمین در مکان‌هایی با آب‌های نامتعارف نیاز دارد. خطای محض است که آب‌های زیرزمینی رابرای زراعت چوب استفاده کنیم.این متخصص حوزه جنگل‌ها با ابراز نگرانی درباره کوتاهی زمان کلید خوردن طرح و شروع آن، می‌گوید: شهریورماه سال گذشته طرح کلید خورد و از آبان برنامه تولید نهال آغاز شد، در حالی‌که اجرای چنین طرحی نیاز به مطالعه و بررسی همه جانبه بخش‌های مختلف دارد. از معایب آن، کوتاه بودن زمان و از دست دادن بذر برخی از گونه هاست؛ زمان آغاز تولید نهال‌ها تقریباً بخش عمده گونه‌ها مانند ملک، نارون، انواع بادام‌های وحشی، آلبالو وحشی و محلب را از دست داده بودیم. بذر این گونه‌ها معمولاً در میانه تابستان می‌ریزند. برای تولید سالانه ۲۵۰ میلیون اصله نهال به گونه‌هایی که از آبان به بعد بذرشان می‌رسد محدود شدیم. همچنین گونه‌ها هر سال به بذر نمی‌نشینند.
عضو کمیته سبز آثار طبیعی ملی با بیان اینکه در اجرای این طرح باید تابع الگوی زمانی و مکانی باشیم می‌گوید: باید جایگاه جنگلکاری و عرصه‌ها قبل از تولید نهال و گونه‌های سازگار و بومی هر منطقه دقیقاً مشخص شوند؛ چه گیاهی در چه سطحی کاشته شود، چه زمانی بذرها تهیه و نهال تولید و کاشته شود، سال بذرآوری گونه‌ها و سال احیای هر کدام از عرصه‌ها تعیین شود.
خوشنویس درباره سهم گیاهان بومی در طرح کاشت یک میلیارد درخت می‌گوید: این موارد در برنامه وزارت جهادکشاورزی، دیده نشده است؛ شهریورماه صحبت شد این کار انجام شود و آبان کلید خورد، بنابراین فرصتی نبود. بسیاری از گونه‌ها دیگر بذری نداشتند. بنابراین الگوی زمانی را از دست دادند، حتی برای سال‌های بعد هم طبیعت آنها را محکوم کرد که الگوی زمانی از دست داده‌ای داشته باشند چون سال بذرآوری خیلی از گونه‌های بومی نبود. اگر گیاهانی که برای کاشت در نظر گرفته می‌شوند بومی باشند به آب بسیار کمی نیاز خواهند داشت.به گفته او بذر گونه‌هایی مانند ملج، نارون و اوجا در اردیبهشت می‌رسد و اواخر بهار و تابستان می‌ریزند از این رو دیگر درخت و درختچه‌ای که بذر روی آنها باشد نداشتیم و مجریان مجبور شدند گونه‌هایی که در الگوی مکانی ما جایی نداشتند مانند عرعر و اقاقیا و در جنوب کشور گونه سمر را تکثیر کنند.
عرصه مورد نیاز
عضو کمیته استانداردسازی نهال‌های جنگلی عرصه مورد نیاز برای کاشت یک میلیارد درخت را 2 میلیون هکتار ارزیابی می‌کند و می‌گوید: اگر نهال‌ها را با فاصله ۴ در ۴ بکاریم، در هر هکتار ۵۰۰ اصله نهال جای می‌گیرد، پس ۲ میلیون هکتار عرصه نیاز داریم که بخش زیادی از آنها فعلاً مرتع چرای دام است. گونه‌های کاشته شده گاهی به ۳۰ سال زمان نیاز دارند تا از چریده شدن توسط دام دور شوند؛ یعنی حداقل ۲۰ سال قرق.
او می‌گوید: گونه‌هایی با حداقل نیاز آبی ممکن باید کاشته شوند، اگر گونه با منطقه سازگار باشد به کمترین آب نیاز دارد و حداقل بین ۳ تا ۴ سال با برنامه دقیق نهال‌ها نیازمند آبیاری هستند.