زیست‌بوم- معاون محیط زیست دریایی کشور نسبت به تبعات شدید کاهش تراز آب دریای خزر و خشک شدن بخش‌های وسیعی از سواحل آن ابراز نگرانی کرد. علی سلاجقه رئیس سازمان حفاظت محیط ‌زیست نیز روز 21 مرداد سال‌جاری تأکید کرد:‌ پیگیر موضوع افت تراز آب دریاچه خزر به عنوان مطالبه جدی کشورهای پنج‌گانه حاشیه خزر است. معصومه بنی‌هاشمی مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر نیز از کاهش ۲متری سطح آب این دریا از سال ۱۳۷۵ تا اواخر مرداد امسال خبر داد. در همین زمینه مهدی نیکوکار سرپرست اداره کل مهندسی  سواحل و بنادر از آغاز مطالعات جامع درخصوص تسریع بیش ازپیش روند کاهش تراز آب دریای خزر خبر داد.
به گفته کارشناسان هر ۶ سانتیمتر کاهش آب دریای خزر نزدیک‌ به ۱۰۰ هزار مترمکعب لایروبی را افزایش داده، ناوبری در بنادر شمالی را با مشکل روبه‌رو کرده و مشکلات زیادی در تالاب‌های حاشیه خزر ایجاد کرده است. آنچه که افزایش هزینه‌های بندری ناشی از تداوم لایروبی برای حفظ عمق ایمن ناوبری، کاهش تاب‌آوری اسکله‌های بنادر تجاری و تداوم کاهش حمل و نقل دریایی را به دنبال داشته است.
مجتبی ذوالجودی، معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست درباره مهم‌ترین عوامل پسروی آب دریای خزر گفت: آب‌های سطحی حدود ۷۴ تا ۸۵ درصد آب ورودی خزر را تأمین می‌کنند که طبق برآوردها، رودخانه ولگا با حدود ۲۵۰ میلیارد مترمکعب از کل ۳۲۰ میلیارد مترمکعب، تأمین‌کننده حدود ۸۰ درصد آب ورودی به خزر است. علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست، رودخانه ولگا را از منابع اصلی تغذیه دریای خزر خواند و گفت: ورودی این رودخانه یا ورودی جریان‌ها از دیگر کشورهای حاشیه خزر بسته شده است که پیگیر آن هستیم و تحت تأثیر کاهش بارش، افزایش تبخیر و کاهش ورودی‌هایی که وجود داشته است، تراز دریای خزر در حال کاهش است.
معصومه بنی‌هاشمی، مدیر مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر، کاهش 26 سانتیمتری سطح آب خزر طی سال گذشته (1401) را با روند کاهشی سطح آب طی دوره حدود سی ساله مقایسه کرد و افزود: این روند کاهشی طی دو سال اخیر شدت یافته است.
مهدی نیکوکار، سرپرست اداره‌کل مهندسی سواحل و بنادر بااشاره به تأثیرگذار بودن این پدیده بر عملکرد بنادر، شهرها، روستاهای ساحلی و ابنیه‌های مهم دریایی و ساحلی شمال کشور، به ایرنا گفت: از آذرماه سال‌جاری مطالعات جامعی در این زمینه براساس رصد داده‌های ثبت شده از ایستگاه‌های ترازسنجی و داده‌های ماهواره‌ای، نوسانات تراز آب دریای خزر را آغاز کرده‌ایم. در این پروژه مطالعاتی، با تدوین برنامه‌های چندساله، اثرات کاهش تراز آب دریای خزر در احجام عملیات لایروبی کانال و حوضچه بنادر، ایجاد مسیر ناوبری ایمن و مطلوب، برنامه عملیاتی درباره تقویت و تعمیرات اسکله‌ها و اجرای طرح‌های توسعه‌ای و ساخت اسکله‌های جدید مورد بررسی قرار می‌گیرد.
نیکوکار درباره پیامدهای تداوم این روند گفت: عملکرد بنادر تجاری ایران در خزر با مشکل بنیادی مواجه خواهد شد؛ بنابراین مطالعه جامع درباره پیش‌بینی بلندمدت و کوتاه‌مدت تراز آب دریای خزر و پیشگیری از اثرات کاهش تراز بر عملکرد بنادر و سازه‌های ساحلی حاشیه دریای خزر آغاز شده‌ است.

افزایش تبخیر از سطح دریا
ذوالجودی افزایش ۴ درصدی میزان تبخیر از سطح خزر را در مقایسه با میانگین ۲۰ سال اخیر توأم با کاهش میزان بارش از دیگر عوامل تشدید کاهش تراز آب خزر دانست و گفت: کاهش تراز آب خزر در سواحل شمالی خزر بویژه روسیه و قزاقستان به‌دلیل شیب ملایم و عمق کم آب‌های ساحلی، تبعات بسیار شدیدتری داشته و بخش‌های وسیعی از سواحل آن مناطق خشک می‌شود. البته این وضعیت تاحدودی در سواحل شرق خزر در منطقه میانکاله و خلیج گرگان تا تالاب گمیشان در آب‌های ایران وجود دارد، طوری که کاهش تراز آب موجب پسروی آب در خلیج گرگان و تالاب گمیشان شده و خسارات زیست محیطی و اقتصادی ـ اجتماعی را به همراه داشته است.
بنی‌هاشمی با اشاره به وجود یک ناهماهنگی درباره رودخانه‌های شمال دریا به‌خصوص ولگا می‌گوید: میزان بارش‌ها در آنها افزایش داشته، اما میزان آب‌دهی به دریا کاهشی است؛ اما احتمال دست‌کاری در روند آب‌دهی رود ولگا وجود ندارد. وی افزود: مدیریت آب، تبخیر زیاد و تغییر اقلیم از مؤلفه‌هایی است که می‌تواند روی میزان آب‌دهی رود ولگا مؤثر باشد. چرایی این امر نیاز به بررسی‌های بیشتر کارشناسی دارد. باتوجه به وجود ۱۴ سد در مسیر رود ولگا، باید بررسی شود وضعیت مخازن این سدها باتوجه ‌به تبخیر آب و تغییر اقلیم چگونه است.