آفرودسواران با نادیده گرفتن تنوع زیستی از دل جنگل‌های چندین میلیون ساله گلستان رد شدند
تخریب هیرکانی با آخرین سرعت
راضیه خوئینی
خبرنگار
ورود بیضابطه خودروهای گردشگران به جنگل‌های هیرکانی و النگدره ناهارخوران و ویراژ آفرودها بر پیکر این فسیل زنده چند میلیون ساله، صدای مردم و دوستداران محیط زیست را درآورده است. منتقدان نسبت به وارد شدن بی‌رویه خودروها به جنگل‌های هیرکانی و پارک کردن زیر درختان کهنسال منطقه حفاظت شده، هشدار داده و درباره بی‌توجهی به ظرفیت‌ها و پاکوب شدن خاک جنگل و آسیب‌های جبران ناپذیری که به این فسیل زنده 50 میلیون ساله وارد می‌آید، ابراز نگرانی کرده‌اند. بی‌توجهی در حدی که حتی در شبکه‌های اجتماعی، تبلیغاتی گسترده از ویراژ خودروها برای جذب گردشگر هر چه بیشتر و برگزاری تورهای آفرود در وسط جنگل‌های بی‌نظیر هیرکانی با بهایی ناچیز به چشم می‌خورد.
علی بناگر، رئیس انجمن علمی جنگلبانی کشور درباره این معضل که النگدره ناهارخوران در گرگان به محلی برای ویراژ دادن خودروها و سلب آسایش مردم این منطقه تبدیل شده است، در گفت‌وگو به «ایران» اظهار کرد: جنگل النگدره در دوره کرونا، حدود سه سال محیطی امن برای نشاط روح و سلامت جسم هزاران شهروند و گردشگر بود. اما از اول خردادماه سال جاری با بازگشایی مسیر خودرویی، این منطقه وارد فاز جدیدی شد؛ طوری که در حال حاضر شاهد تقلای شهروندان برای حفظ جان خود در لابه‌لای انبوه خودروها هستیم. این روزها با تردد بی‌وقفه خودروها و موتورسواران علاوه بر سلب امنیت اجتماعی و روانی، زمینه ایجاد مزاحمت برای مردم و بخصوص بانوان مهیا شده و شاهد از بین رفتن فضای امن پیاده‌روی و گذراندن اوقات فراغت هستیم.
بناگر با اشاره به تأثیرات مخرب ورود بیش از حد ظرفیت خودروها، بخصوص آفرود به جنگل تأکید کرد: عمده‌ترین تأثیر ورود خودروها به پارک جنگلی النگدره و اصولاً هر پارک جنگلی دیگری، تخریب این ظرفیت و کاهش تنوع زیستی آن است. النگدره نقشی کلیدی در کنترل طبیعی سیلاب گرگان و نقش به‌سزایی در تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی در پایین دست دارد. بی‌شک جنگل النگدره از پهنه‌های مؤثر در ترسیب کربن به شمار می‌آید. قطعاً با ورود خودروها به جنگل میزان برداشت هیزم و خشکه‌دارها افزایش می‌یابد؛ خشکه‌دارهایی که از عناصر کلیدی اکوسیستم جنگل محسوب می‌شوند و اهمیت ویژه‌ای در تنوع زیستی، سلامت جنگل و افزایش حاصلخیزی خاک دارند. بروز کهنسالی و پوسیدگی درختان اگرچه از بهره‌وری اقتصادی چوب می‌کاهد، ولی کارکردهای زیست و اکولوژیکی آنها جای خود را دارند. خشکه‌دارها در جهان عامل کلیدی برای تنوع حشرات، قاب‌بالان (سوسک‌ها) و پرندگان لانه‌ساز به شمار می‌آیند؛ همچنین محلی برای تکمیل چرخه حیات و تجمع حشرات، قاب بالان نیز به‌عنوان غذای پرندگان حشره‌خوار یا آشیانه پرندگان لانه‌ساز اهمیت خود را دارند.
وی افزایش برداشت چوب از جنگل و قطع درختانی که ساده‌تر قطع می‌شوند را موجب کاهش گونه‌های ارزشمند (مانند بلوط، توسکا و ممرز) و افزایش گونه‌های فرصت‌طلب خواند و گفت: کاهش تنوع زیستی در میکروارگانیسم‌های خاک در اثر افروختن آتش از دیگر مشکلاتی است که با ورود خودرو به جنگل افزایش یافته است. در اثر عبور خودروها، مردم مجبورند برای پیاده‌روی و پیک‌نیک (خورگشت) از سطح جنگل بهره ببرند که خود موجب تخریب بیشتر پوشش گیاهی (کنده شدن و لهشدگی گیاهان)، کوبیده شدن خاک جنگلی و عدم امکان رشد گیاهان و نهال‌های جوان می‌شود. این موضوع به نوبه خود موجب افزایش رواناب، فرسایش و تخریب خاک خواهد شد.
رئیس انجمن علمی جنگلبانی در پاسخ به اینکه جنگل‌ها چطور می‌توانند بستر یک گردشگری حساب شده و پر رونق باشند در حالی که به محیط زیست آسیب نرسد، گفت: برای تسهیل تردد عموم مردم بویژه افراد مسن یا ناتوان با رعایت استاندارد کیفی بالا در پارک‌های جنگلی می‌توان از خودروهای برقی استاندارد و افزایش ایستگاه‌های سوار و پیاده شدن این خودروها استفاده کرد. تعبیه مسیرهای دوچرخه و ماشین‌های سه‌چرخه، فضایی امن و مفرح برای گردشگری، ورزش و تأمین سلامت جسمی و روانی مردم فراهم می‌آورد؛ فضایی که مردم بتوانند آزادانه در مسیر جاده از طبیعت بهره ببرند. در واقع انسان باید خود را برای حضور صحیح و خردمندانه در طبیعت آماده سازد.
وی درخصوص نقش دولت یا سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در حفاظت از این سرمایه پرارزش افزود: مشکل پایین بودن سرانه فضای سبز شهری در کشور و بخصوص گرگان موجب فشار بالای گردشگری به پارک‌های جنگلی و النگدره به عنوان یک میراث طبیعی شده است. افزایش فضای سبز شهری در کشور و تمرکززدایی از گردشگری در جنوب شهر گرگان در جاده ناهارخوران و النگدره بسیار مفید خواهد بود. حفظ و توسعه فضای سبز و پوشش گیاهی وظیفه یک دستگاه یا چند دستگاه نیست یک رسالت عمومی است که البته باید توسط دستگاه‌های متولی راهبری شود.
بناگر درباره فرهنگسازی و آموزش به مردم درباره احترام به محیط زیست اشاره کرد: درخصوص گرگان اولین کار ممانعت از ورود خودروها به جنگل النگدره است؛ ولی به صورت عام در کنار آن آگاهی‌رسانی به صورت جلسات کوتاه با حضور فعالان محیط زیست و متخصصین با مردم درباره ارزش‌های این میراث طبیعی چند میلیون ساله، همراه با تابلوهای ترویجی درباره سبک حضور درست در طبیعت و گردشگری همگام با حفاظت است. تجربه سه ساله بسته بودن النگدره، پیاده‌روی و ورزش در محیطی امن و حضور ماشین‌های برقی برای تردد نشان داد خود این موارد جذابیت گردشگری زیادی برای مردم حتی مسافران از نقاط مختلف کشور را داشته است که در نوع خود بی‌نظیر بود.