بارش‌های سیلابی در دیار نیمروز فقط هزینه است
طرح‌های آبخیزداری سیستان و بلوچستان پشت سد تأمین اعتبار
نیلوفر منصوری
خبرنگار
استان سیستان و بلوچستان به‌دلیل شرایط اقلیمی هر دو پدیده خشکسالی و بارش‌های سیل آسا را با هم دارد که برای استان مشکلات زیادی ایجاد می‌کند. مجید محبی، مدیرکل مدیریت بحران استان سیستان و بلوچستان، دلیل این امر را عدم تخصیص اعتبار و نبود تجهیزات و ماشین‌آلات در این زمینه می‌داند.
بیش از هزار کیلومتر از شمال تا جنوب استان سیستان و بلوچستان فاصله است، استانی گسترده که به دلیل پهناور بودن و گستردگی و موقعیت خاص جغرافیایی، همواره با بحران‌های طبیعی از قبیل سیل، خشکسالی و طوفان‌های سهمگین گرد و غبار با سرعت ۱۲۰ کیلومتر در ساعت به‌طور همزمان روبه‌روست.
مدیرکل مدیریت بحران استان سیستان و بلوچستان به «ایران» می‌گوید: هرچند جنوب سیستان و بلوچستان شاهد بارندگی است، اما نعمت و هم نقمت را یکجا تجربه می‌کند. شمال این استان چند دهه با خشکسالی، طوفان‌های سهمگین، گرد‌و‌غبار و حرکت شن‌های روان روبه‌روست که علت آن عدم آورد رودخانه هیرمند و تأمین نشدن حقابه است.
او می‌گوید: متوسط بارندگی استان تقریباً یک‌سوم متوسط بارندگی کشور است که این میزان در منطقه سیستان در حد ناچیز و حدود ۶۰ میلیمتر در سال است. به گفته محبی، درحالی که در شمال استان سیستان و بلوچستان خشکسالی شدید داریم و از کمبود نزولات آسمانی رنج می‌بریم، در منطقه جنوب استان به دلیل تأثیرپذیری از سامانه مونسون اقیانوس هند و جغرافیای منطقه، گاه با بارش‌های سنگینی مواجه می‌شویم که به دلیل ماهیت رگباری بارش‌ها در مدت کوتاه تبدیل به حجم زیادی از رسوبات و سیلاب می‌شود.
ذخیره‌سازی، آری یا خیر؟
این مقام مسئول درخصوص ذخیره‌سازی آب باران نیز می‌گوید: علاوه بر اقدامات سازه‌ای مانند سدسازی و پروژه‌های آبخیزداری در منطقه دشتیاری و چابهار، وجود هوتک‌ها و گودال‌های ذخیره آب که از شاخص‌های ذخیره آب در حوزه جنوب استان محسوب می‌شود و همچنین لزوم مدیریت منابع آب، با وجود این، این منطقه نیازمند توجه جدی در این زمینه است.
او با بیان اینکه، در زمینه آبخیزداری در کل کشور و استان نیازمند اقدامات مؤثری هستیم، می‌گوید: مسأله آبخیزداری باید با قوت و به‌صورت کامل و مطالعه شده صورت بگیرد، هرچند مصوبات خوبی در این زمینه صورت گرفته است؛ اما به‌دلیل عدم تأمین اعتبارات، کمبود ماشین‌آلات و تجهیزات به‌طور کامل اجرایی نشده و این موضوع باعث تشدید اثرات سیلاب می‌شود.
حجم زیادی از آب
محبی می‌افزاید: طبیعت سیلاب‌ها و بافت منطقه در حوزه جنوب استان به گونه‌ای است که آب به سمت دریا سرازیر می‌شود، زیرا مسیر طبیعی سیلاب به سمت دریاست. این موضوع در کل دنیا همین‌گونه صدق می‌کند، اما در این استان غالب است. با وجود این، این موضوع در منطقه زاهدان متفاوت است. او دلیل این امر را، همجواری زاهدان در مرز ایران با افغانستان و پاکستان می‌داند که بارش‌ها از طریق رودخانه لار وارد پاکستان می‌شود. به گفته محبی، دلیل این مسأله، عدم آبخیزداری مناسب در منطقه است.
منطقه لار، محلی کمتر شناخته شده است که به لحاظ طبیعت‌گردی و گردشگری منطقه بکر و زیبایی محسوب می‌شود و به دلیل ایجاد دریاچه‌ای از محل تجمیع روان‌آب‌ها، نیزاری برای حضور پرندگان مهاجر تشکیل شده است. با وجود این هنگام بارش‌های فصلی آب باران در این منطقه حفظ نمی‌شود و به‌راحتی از مرز خارج می‌شود و نیاز آبی آن‌سوی مرز را مرتفع می‌کند، موضوعی بس مهم که نیازمند اتخاد تدابیر متولیان امر است. محبی به این وضعیت اذعان دارد و می‌افزاید عدم تخصیص اعتبار خاص و عدم تجهیزات و ماشین‌آلات مانع از جلوگیری خروج سیلاب از کشور می‌شود.
البته مدیرکل مدیریت بحران استان سیستان و بلوچستان لایروبی رودخانه‌ها و عدم دخل و تصرف را نیز مزید بر علت می‌داند و می‌گوید: تمام این موارد را می‌دانیم و می‌بینیم، اما چه باید کرد زمانی که اعتبار و تجهیزات بزرگترین مشکل ما برای خروج آب باران و خسارت می‌شود. در حالی که در صورت فراهم شدن اعتبارات و تجهیزات، برنامه‌ریزی برای لایروبی انهار و رودخانه‌ها، مطالعات جدی برای سدها و بندها، تقویت و ذخیره آب سفره‌های زیرزمینی می‌تواند مفید باشد.
او راهکار را علاوه بر اعتبارات، انجام وظایف ارگان‌های متولی نیز می‌داند و می‌افزاید: دستگاه‌های مختلف و متولی، وظایف خاص و مختلفی دارند. همان‌طور که منابع طبیعی که متولی آبخیزداری و آب منطقه‌ای متولی لایروبی انهار است، دستگاه‌های دیگر نیز باید در زمینه تخصص خود فعالیت خودشان را به‌درستی انجام دهند تا شاهد بروز مشکل در این زمینه نباشیم.
آن‌گونه که محبی می‌گوید، کمیته‌های مختلفی در این زمینه پیش‌بینی شده است، اما برای کمیته‌ها اعتبار جداگانه‌ای در نظر گرفته نمی‌شود. تأمین اعتبار این کمیته‌ها، در اختیار سازمان برنامه وبودجه است اما به دلیل محدودیت منابع، آبخیزداری در اولویت نیست. همچنین حجم پروژه‌های آبخیزداری پرهزینه است و هر بند و هر لایروبی هزینه‌های چند ده میلیاردی دارد و تأمین اعتبار آن از محل اعتبارات استان‌ها کار سختی است. استان‌ها پروژه‌های نیمه‌تمام و کارهای زمین‌مانده از قبل زیاد دارند و کمتر می‌توانند که اعتبار مناسبی در این زمینه تخصیص دهند که این مشکل را برطرف کنند و از پس این کار برآیند.
به گفته مدیرکل مدیریت بحران استان سیستان و بلوچستان، ۱۲ هزار کیلومتر رودخانه در استان سیستان و بلوچستان داریم که لایروبی آنها و احداث سیل‌بندها هزینه‌های هنگفت و سرسام‌آوری دارد که باید برای آن برنامه و اعتبار خاصی پیش‌بینی شود که مردم بتوانند از آن بهره ببرند.
بــــرش
در حالی‌که در شمال استان سیستان و بلوچستان خشکسالی شدید داریم و از کمبود نزولات آسمانی رنج می‌بریم در منطقه جنوب استان به دلیل تأثیر پذیری از سامانه مونسون اقیانوس هند و جغرافیای منطقه گاه با بارش‌های سنگینی مواجه می‌شویم.
