گشتی حوالی سینمای جهان
شکارچی «اسکار بین‌الملل» امسال کیست؟
وصال روحانی
خبرنگار
با راه نیافتن «نگهبان شب» آخرین ساخته رضا میرکریمی به فهرست کوتاه و اولیه کاندیداهای اسکار برترین فیلم بین‌المللی سال، ایران یک‌بار دیگر از این جایزه معتبر دور می‌ماند. حالا سؤال مهم و مطرح این است که این جایزه امسال به کدام فیلم از کدامین کشور تعلق می‌گیرد. مراسم امسال 21 اسفند به رسم و سیاق معمول برگزار می‌شود.
10 شاخه‌ای که متفاوت‌اند
جوایز اسکار به 24 شاخه تقسیم شده و آکادمی مذکور از حدود 15 سال پیش بنای کار خود را بر اعلام یک فهرست کوتاه Short List از کاندیداهای اولیه در 10 شاخه از 24 شاخه اسکار گذاشته است. با اعلام این فهرست‌ها دایره انتخاب‌ها محدودتر می‌شود و در نهایت فهرست نهایی همه شاخه‌ها که مشتمل بر 5 فیلم یا 5 هنرمند در هر قسمت است از درون همین فهرست‌ها استخراج می‌شود. به دیگر سخن در رشته‌‌هایی که «فهرست کوتاه» دارند، امکان ندارد فیلم یا هنرمندی برنده اسکار شود که نامش در این لیست‌ها وجود نداشته باشد. این البته شامل 14 شاخه‌ای که فهرست کوتاه ندارند، نمی‌شود و در این قسمت‌ها فقط اسامی همان 5 کاندیدای نهایی اعلام می‌شود بدون اینکه اقدام به انتشار یک Short List در هفته‌های قبلی شده باشد. تاریخ انتشار فهرست نهایی و اصلی کاندیداهای نود و ششمین دوره اسکار روز 3 بهمن‌ماه است.
از پیروزی‌ها تا «دست‌رد»های مکرر
سینمای ایران پیشینه دو بار فتح اسکار برترین فیلم بین‌الملل را دارد که هر دو آن پیروزی‌ها را اصغر فرهادی موجب شد. او ابتدا با «جدایی نادر از سیمین» در سال 2012 به این جایزه دست یافت و سپس در سال 2016 با «فروشنده» آن موفقیت را تکرار کرد. در آن سال‌ها این جایزه با نام اسکار برترین فیلم «خارجی» (غیر‌انگلیسی زبان) شناخته و نامیده می‌شد، اما با وجود حفظ این شرط (انگلیسی زبان نبودن) از اواخر دهه گذشته عنوان «برترین فیلم بین‌الملل» به این قسمت اطلاق شد تا گستره آنها بیشتر شده و با این تأکید همراه شود که این دست فیلم‌ها محصولات فرهنگی کشورهای مختلف از سراسر جهان هستند و به تبع آن واژه‌های ملل و فرهنگ را با وسعت فزون‌تری به جهان ابلاغ می‌کنند و بر بار بین‌المللی اسکار که سال‌های مدید متهم به تمرکز صرف روی امریکا و جهانی نبودن آن می‌شد، می‌افزایند.
سینمای ایران پیش از این قضایا با «بچه‌های آسمان» ساخته مجید مجیدی طعم کاندیدایی اسکار برترین فیلم «خارجی» سال را هم چشیده بود اما بعد از این فیلم و دو فیلم فرهادی که مجسمه‌های طلایی اسکار را به خانه بردند، هیچ‌یک از سایر فیلم‌هایی که از 2017 به بعد از سوی ایران به آکادمی اسکار معرفی شده‌اند به جمع نامزدهای این جایزه دست نیافته‌اند. طی این سال‌ها، فیلم‌هایی همچون «نفس»، «بدون تاریخ، بدون امضا» و البته فیلم دیگری از فرهادی به نام «همه می‌دانند» به آکادمی اسکار معرفی شده‌اند ولی از صافی‌های اولیه عبور نکرده‌اند. سال پیش این ناکامی شامل «جنگ جهانی سوم» هم شد که محسن تنابنده نقش اول آن را ایفا می‌کرد و به عنوان نماینده ایران به اسکار 2023 ورود کرد اما سران «آکادمی» دست رد به سینه آن زدند.
آنهایی که شانس بیشتری دارند
با بازگشت به سؤال مطرح شده در ابتدای مطلب باید پرسید پس از رد شدن بیش از 80 فیلم و انتخاب فقط 15 فیلم از میان 95 فیلمی که از سوی کشورهای مختلف به عنوان نمایندگان آنها در قسمت بین‌الملل معرفی شده بودند، شماری از آثار راه‌یافته به فهرست کوتاه از شانس بیشتری نسبت به سایرین برای تصاحب اسکار این شاخه برخوردارند. آن فیلم‌ها «20 روز در ماریوپل» از کشور اوکراین با کارگردانی مستیسلاو چنوف، «کاپیتان» از ایتالیا ساخته متئو گارونه، «روزهای کامل» از ژاپن به کارگردانی ویم وندرز معروف و آلمانی، «مجمع برفی‌ها» از اسپانیا ساخته جی.ای.بایونا، «اتاق معلمان» از آلمان، به کارگردانی ایلکر کاتاک و «منطقه موردنظر» از انگلیس ساخته جاناتان گلیزر هستند.
بــــرش
برای اینکه فهرست کوتاه مدعیان اسکار بهترین فیلم بین‌الملل امسال کامل شود، اسامی سایر آثار راه‌یافته به این لیست را هم در ادامه می‌خوانید:
«امریکاتسی» از ارمنستان، ساخته مایکل.ای. گورجیان/ «برگ‌های به زمین افتاده» از فنلاند، کار آکی کاریسماکی / «چهار دختر» از تونس، کاری از کائوتر بن هنیه / «سرزمین خدا» از ایسلند، ساخته هلینور پالماسون/ «عابد و اسلحه» از بوتان، با کارگردانی پاوو چوی نینگ دورجی/ «مادر همه دروغ‌ها» از مراکش، ساخته اسمایی المدیر/ «طعم چیزها» از فرانسه کاری از ترن آن هونگ/ «توتم» از مکزیک با کارگردانی لیلا آویلس.
