گزارش «ایران» درباره ضرورت نظارت بر مراکز نگهداری جامعه هدف بهزیستی
همکاری دستگاه‌ها و نظارت اصولی برای حذف خشونت
سمیه افشین‌فر
خبرنگار
فیلم کتک زدن یک کودک در مرکز نگهداری کودکان سلمان در منطقه یک توسط مربی، 27 ثانیه بیشتر نبود اما همین 27 ثانیه دردآور باعث شد تا بلافاصله مربی بازداشت و مرکز تعطیل شود. هرچند در تمامی پرونده‌های این چنین مسئولان قوه قضائیه به درستی با متخلفان برخورد و در برخی پرونده‌ها خاطیان پرونده را بازداشت کرده‌اند و بهزیستی نیز در برخی پرونده‌ها مجوز فعالیت مراکز را باطل یا تعلیق کرده، اما سؤال اینجاست که چگونه باید بر تمام این مراکز نظارت شود تا علاوه بر موارد آشکار شده، همه فعالیت‌ها به طور کلی قابل رصد و رسیدگی باشد؟
نظارت بهزیستی باید آنلاین شود
سید مهدی صادقی، فعال اجتماعی در گفتوگو با «ایران» در این زمینه گفت: در مراکز نگهداری که زیرمجموعه سازمان بهزیستی هستند باید از سیستم‌های نظارتی آنلاین قابل دسترس برای مدیران از رده شهر تا استان و تا مرکز، استفاده شود تا بتوانند در لحظه عملکرد مراکز را به طور دقیق مشاهده و رصد کنند و درواقع نحوه رفتار پرسنل مربوطه با مددجویان تحت پوشش را ببینند.
وی با اشاره به اهمیت گروه‌های داوطلب در فعالیت‌های اجتماعی تأکید کرد: نکته دوم حضور و نظارت داوطلبان مردمی در مراکز نگهداری تحت نظارت بهزیستی است؛ حضور این افراد هم به ایجاد زندگی بهتر و آسان‌تر برای افراد کمک می‌کند و هم نوعی نظارت است و از بروز اتفاقات تلخ در مراکز جلوگیری می‌کند.
این فعال اجتماعی خاطرنشان کرد: ممکن است فردی که در مراکز نگهداری از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست یا مراکز معلولان دست به رفتار خشونت‌آمیز زده است، خود مورد هجوم اختلالات مختلف بوده و فشار‌های روانی زیادی به خود او هم وارد شده است. موضوع مهم این است که استخدام افراد برای کار کردن در مراکز نگهداری که مجوز اولیه را از بهزیستی می‌گیرند، به درستی مدیریت شود. باید در بحث نظارت و دادن مجوز به افراد مطمئن و دارای صلاحیت و تأیید سلامت روان برای فعالیت در مراکز نگهداری از معلولان یا هر مرکز نگهداری دیگری دقت شود.
وی تأکید کرد: اگر فضای دقیقی برای نظارت آنلاین بر عملکرد پرسنل و مدیریت مراکز نگهداری تحت نظارت بهزیستی ایجاد شود، قطعاً دیگر کسی جرأت چنین کاری را به خود نمی‌دهد. در حال حاضر، چون این نظارت را نداریم در این خصوص با مشکل مواجه می‌شویم.
ضرورت تصویب قوانینی
برای جلوگیری از این حوادث
صادقی گفت: باید در عملکرد و مدیریت این مراکز بازنگری اساسی صورت گیرد و نحوه نظارت بر این مراکز دقیق‌تر شود.
وی با تأکید بر اینکه وجود این اتفاقات تلخ، حساسیت بیشتر مسئولان بالادستی سازمان بهزیستی و قانونگذاران را می‌طلبد، گفت: با یک مطالعه قوی می‌توان قوانینی را تصویب کرد که از این حوادث جلوگیری کند. باید این مطالبه از مجموعه‌های قانونگذار صورت گیرد که بتوانند سازکارهای این بحث را برای سازمان بهزیستی تعریف کنند و این کار انجام شود. همان‌طور که یک مادر وقتی کودک خود را به پرستار می‌سپارد از تمام ابزار و راهکارها برای نظارت بر عملکرد پرستار استفاده می‌کند، باید این امکان برای متولیان فراهم باشد تا بتوانند بر عملکرد بهزیستی نظارت کنند و این با وجود دوربین‌های مداربسته در مراکز که امکان بازدید از خارج مرکز را هم داشته باشد محقق می‌شود. متأسفانه جای اتاق‌های نظارت در مراکز بهزیستی خالی است و اگر این اتفاق بیفتد حتی به صورت محدود قطعاً تأثیرگذار خواهد بود.
نظارت هست اما اصولی نیست
علی همت محمودنژاد، رئیس انجمن معلولان ایران و سخنگوی شبکه تشکل‌های مردم نهاد معلولان، در گفتوگو با «ایران»، درباره نظارت بر مراکز نگهداری گفت: «نظارت بر مراکز بهزیستی وجود دارد اما متأسفانه این نظارت‌ها سیستماتیک و بر پایه اصول علمی نیست.»
سخنگوی شبکه تشکل‌های مردم نهاد معلولان با بیان اینکه برخی فیلم‌هایی که از مراکز منتشر می‌شود عمدتاً به دلیل اختلافات شخصی است، افزود: «مراکز نگهداری محل زندگی و حریم خصوصی معلولان و کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست است؛ اصلاً چرا باید گوشی موبایل در این مراکز باشد که لحظات و حالات مختلف این افراد توسط اشخاصی ضبط شود؟ اگر نظارت‌های اصولی و قوی انجام شود اصلاً کارکنان این مراکز نباید از گوشی تلفن همراه برای ضبط فیلم و عکس از این کودکان استفاده کنند. تمام مراکز باید مجهز به دوربین باشد. البته در برخی مراکز دوربین هست اما سامانه یکپارچه‌ای که بتواند سالن‌ها را رصد کند وجود ندارد.»
وی افزود: در موارد معدودی، مجوز برخی مراکز به برخی افرادی واگذار شده است که یا قبلاً در بدنه سازمان حضور داشته‌اند، یا هنوز در سازمان فعالیت می‌کنند. در این موارد، وقتی کسی خودش ناظر است و خودش هم باید یارانه و اعتبارات مرکز را پرداخت کند چگونه نظارت اصولی امکانپذیر خواهد بود؟
مراکز باید امتیازبندی شوند
محمودنژاد با اشاره به اینکه دستورالعمل‌های مراکز نگهداری باید مورد بازبینی اصولی قرار بگیرند، تأکید کرد: «تا زمانی که هر مرکز نگهداری و شبه خانواده‌ای با هر کیفیت خدماتی به راحتی یارانه دولتی دریافت می‌کند، با مشکلاتی از این دست روبه‌رو خواهیم بود. در حالی که اگر نظارت‌ها سیستماتیک باشد مراکز باید امتیازبندی شوند. به این ترتیب هر مرکزی بر اساس درجه‌ای که کسب کرده یارانه دریافت می‌کند. یارانه‌های پرداختی نباید به راحتی در اختیار مراکز نگهداری قرار بگیرد و باید بر اساس خدمات و کیفیت خدمات یارانه‌ها پرداخت شود و نظارت‌های یکپارچه با بازدیدهای دوره‌ای انجام شود و بازرسان بازبینی درست و اصولی از خدمات مراکز داشته باشند.»
همه کارها به گردن بهزیستی افتاده بقیه دستگاه‌ها باید کمک کنند
وی با بیان اینکه با انتشار خبرهایی از این دست نباید زحمات کارکنان همه مراکز را نادیده بگیریم، گفت: جامعه هدف سازمان بهزیستی گسترده است و همه نظارت‌ها به گردن بهزیستی افتاده در حالی که باید سایر سازمان‌ها و ارگان‌های متولی هم به کمک سازمان بهزیستی بیایند. برای مثال مسئول نظارت بر اغذیه فروشی‌ها و آشپزخانه‌ها وزارت بهداشت است، پس چرا نباید بازرسان وزارت بهداشت بر آشپزخانه‌های مراکز بهزیستی هم نظارت کنند؟ یا چرا بازرسان ایمنی و آتش‌نشانی، ایمنی مراکز زیر نظر سازمان را مورد بررسی قرار نمی‌دهند؟ وقتی این تقسیم کار وجود ندارد یک سازمان باید مجموعه‌ای از خدمات توانبخشی، بهداشتی و ایمنی را ارائه دهد و نظارت کند. مسلماً اتفاق‌هایی از این دست می‌افتد که افکار عمومی را جریحه‌دار می‌کند.