برگزیدگان جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران معرفی شدند
هفدهمین سینما حقیقت در ایستگاه پایانی
فرهنگی/ هفدهمین جشنواره سینما حقیقت در حالی برگزیدگان خود را معرفی کرد که فضای آیین اختتامیه متأثر از اتفاقات ماه‌های اخیر غزه بود. جشنواره‌ای که در ایام برگزاری نیز از وقایع فلسطین غافل نبود؛ در بخش جانبی غزه 5 اثر شاخص مرتبط با غزه را به نمایش گذاشت و جیمز لانگلی فیلمساز امریکایی و سازنده مستند معروف «نوار غزه» را در ترکیب هیأت داورانش داشت. مراسم اختتامیه جشنواره نیز با اجرای قطعه‌ای موسیقی برای کودکان غزه توسط گروه ارکستر به رهبری بهزاد عبدی آغاز شد، مطلع سخنرانی دبیر جشنواره تعبیر معنای تازه مستند در این سرزمین بود و سخن برگزیدگان و میهمانانش در بخش‌های مختلف به ابراز همدردی با کودکان غزه گره خورد. این آیین همچنین متأثر از دو خبر تلخ و نگران‌کننده بود؛ در گذشت ناصر طهماسب که نامش در میان نامزدها بود و به‌عنوان برگزیده معرفی شد و بستری‌شدن کیانوش عیاری در بیمارستان به‌علت سکته مغزی. با‌وجود اخبار متأثرکننده، شور و اشتیاق مستندسازان برای شناخت منتخبانشان، ریتم این آیین را در مدار تب و تاب ماراتن 5 روزه مستندسازی نگه داشت. با‌وجود آنکه مهم‌ترین جایزه این رویداد یعنی بهترین فیلم مستند به اثر تحسین‌شده «تکثیر در اسارت» مهدی ایمانی شهمیری رسید اما در عین‌حال «قویدل» به تهیه‌کنندگی سعید الهی و کارگردانی علی فراهانی‌صدر، فاتح جشنواره امسال بود و سه جایزه شهید آوینی، هیأت داوران و تماشاگران و همچنین جایزه ویژه دبیر برای شخصیت اصلی را از آن خود کرد.
«غزه» یک سند است
در بخش ابتدایی این آیین که شامگاه شنبه دوم دی‌ماه در تالار وحدت برگزار شد، قطعه موسیقی توسط گروه ارکستر به رهبری بهزاد عبدی اجرا شد که در پس‌زمینه آن تصاویری از کودکان غزه به نمایش درآمد. محمد حمیدی‌مقدم، دبیر این رویداد سخنانش را این‌طور آغاز کرد: «اینجا چراغی روشن است. عددها را دوباره مرور می‌کنیم، ارقام، نشانه‌اند. بیش از 20هزار نفر در غزه قربانی شده‌اند، بیست هزار آرزو، بیست هزار لبخند از دست رفته است. دو هزار کیلومتر دورتر از ما، مستند، معنایی تازه به خود گرفته، وقتی از ثبت تاریخ سخن می‌گوییم، «غزه» یک سند است. نسل‌کشی آشکار و جنایتی هولناک، در جریان است. ما، امشب اینجا، به بهانه سینمای مستند، گردهم آمده‌ایم، سینمای واقع‌گرای راست‌گو، پس «اینجا چراغی روشن است». به یاد همه قربانیان غزه. به یاد همه کودکانی که در خاک آرمیده‌اند. به یاد دست‌های خالی مادران و قلب‌های شکسته پدران. به یاد «غزه».» او در بخش دوم صحبت‌هایش درباره آثار این دوره از جشنواره گفت: «جشنواره امسال، جشنواره فیلم‌های اجتماعی انتقادی و پرسشگر بود، جشنواره آثاری که تاریخ را یادآوری می‌کردند، مستندهای محیط‌زیست، فیلم‌هایی درباره زنان، درباره خانواده، درباره زیبایی‌های ایران، کاستی‌ها و غم‌های مشترک. فیلم‌های صادق و امیدوار، فیلم‌هایی که تماشاگر را به تکاپو و تلاش دعوت می‌کرد و او را محصور در شرایط و قربانی نمی‌دید.» محمد‌مهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در سخنانی بااشاره به صحبت‌های مطرح شده از سوی اهالی مستند و درست‌خواندن گلایه‌های مطرح شده، از تخصیص اعتبار 180 میلیونی در بخش فیلم کوتاه گفت و در ادامه افزود: «در بخش شهرستان‌ها در سینمای مستند اعداد قابل‌توجهی اشاره شده است. تا امروز هم تلاش‌هایی برای حمایت شده ولی با این‌حال قصد جدی برای حمایت داریم و اگر آقای حمیدی‌مقدم طرحی دارند بیاورند و از سوی ما آمادگی لازم وجود دارد. دوستان در سازمان سینمایی با انگیزه‌تر باشند و همین‌جا می‌گویم که اگر امسال از ۷۰ فیلم حمایت شد، سال آینده این تعداد و هزینه‌های مالی آن را نیز دو‌برابر می‌کنیم.»
حضور فیلمسازان زن از دورترین نقاط ایران
از جذابیت‌های اختتامیه هر جشنواره سینمایی واکنش برگزیدگان به دریافت جایزه است. طبق روال مرسوم این آیین‌ها، منتخبان در هنگام دریافت جایزه صحبت‌های کوتاهی را مطرح کردند. ماریا ماوتی که همراه با احسان فرخی‌فرد دیپلم افتخار مستند کوتاه بین‌الملل را برای فیلم «پورزال» دریافت کرد، در حالی که بغض کرده بود، گفت: «خودم هر بار این فیلم را می‌بینم، بغض می‌کنم برای مردمی که نه خاک دارند نه آب دارند نه هوا. نه کار دارند. امیدی هم ندارند و این جایزه را به مردم سیستان تقدیم می‌کنم.» آذر مهرابی، برنده جایزه ویژه هیأت داوران در بخش بین‌الملل از مشکلات اقتصادی فیلمسازان این حوزه گفت.
هانا پولاک، داور این بخش در صحبت‌هایی کوتاه با آرزوی صلح برای مردم جهان گفت: «فیلم مستند، تصویر دقیق‌تری برای چگونگی مواجهه با مشکلات جهانی ارائه می‌دهد. فیلم‌های حاضر در جشنواره به ما آگاهی بسیاری درباره خیلی از مسائل داد و از این بابت از همه دوستان تشکر می‌کنم.» جیمز لانگلی از هموطنان امریکایی‌اش دعوت کرد به ایران سفر کنند: «خیلی خوشحال هستم که شانس بودن در کنار مردم ایران را دارم. در وضعیتی که تمامی مردم دنیا در رنج هستند، خوب است که به تماشای فیلم‌های مستند که راهکار می‌دهند، بنشینیم. این اولین‌باری نیست که من به ایران می‌آیم. پیش‌تر حدود یک سال و نیم در ایران زندگی کرده بودم و باید بگویم جشنواره «سینماحقیقت» همانند مردم ایران بسیار میهمان‌نواز است. دوست دارم به هموطنان امریکایی‌ام بگویم، به ایران سفر کنند.» مهرداد اسکویی از داوران این بخش، در بخشی از صحبت‌هایش به حضور زنان فیلمساز در این دوره از جشنواره اشاره کرد: «در این دوره فیلمسازهای زن ایرانی در دورترین نقاط ایران فیلم‌های مستند ساختند که واقعاً شگفتی‌آفرین بود.»
رضا میرکریمی درباره «نخ طلایی» اثر نیشتا جین که جایزه بهترین فیلم بخش بلند بین‌الملل را از آن خود کرد، گفت: «مستندساز برای خودش وظیفه‌ای مادام‌العمر را درنظر گرفته بود. وقتی فیلم به پایان می‌رسید می‌شد گذر یک عمر زمان را حس کرد.» او همچنین در بخش دیگری از صحبت‌هایش افزود: «بلندنظری همراه با مدارای این جشنواره باعث می‌شود گردهمایی خوبی از همه استعداد‌های کشورهای اسلامی را در آن ببینید.»
سکوت را باید به کلمات تبدیل کرد
در بخش دیگری از مراسم اختتامیه آرلین کلمشا، استاد دانشگاه و پژوهشگر از اولین دیدارش با ایرانیان هم‌زمان با تراژدی غزه گفت: «لحظه‌های ملاقات ما بسیار تراژیک است و کودکان بسیاری در غزه کشته می‌شوند. ما به‌عنوان فیلمساز نباید اجازه بدهیم که فلسطین دوباره فراموش شود تا حقوق‌بشر دوباره به فلسطین تاریخی بازگردد. یکی از دغدغه‌های روشنفکر فلسطینی ادوارد سعید، بخشیدن صدا به فلسطینی‌هایی بود که صدا از آنها سلب شده است. نویسنده لبنانی هم می‌گفت سکوت را باید به کلمات تبدیل کرد. امروز صدای فلسطین، فریادی برای پایان ظلم و جنگ است.» سپس شهیدالعلم (عکاس بین‌المللی اهل بنگلادش) روی صحنه آمد و گفت: «این هفتاد و‌پنجمین روز این بحران است. دلیل این اتفاق فقط زیر پا گذاشتن قانون‌های بین‌المللی یک کشور نیست، بلکه از سکوت کشورهای دیگر نیز ناشی می‌شود. من نمایشگاهی در آلمان داشتم که به‌دلیل حمایتم از مردم فلسطین ابطال شد و فکر می‌کنم حمایت من از فلسطین مسأله‌ای نه مربوط به دین که مربوط به وجدان است. من نه‌تنها در کنار فلسطینی‌ها می‌ایستم که می‌گویم قهرمان‌ها آرزو دارند مثل فلسطینی‌ها باشند.»
عاید نبا، فیلمساز فلسطینی پس از دریافت لوح‌تقدیر از وائل‌الدحدوح خبرنگار الجزیره در غزه، گفت: «جشنواره «سینماحقیقت» به قولش که نشان‌دادن حقیقت است، عمل کرده است. آن‌چه که من دیدم این بود که غزه بخش مهمی از جشنواره بود. فلسطینی‌ها در مقابل سؤال آزادی یا مرگ قرار گرفته‌اند. امیدوارم همه شما مردم غزه را در قلب‌تان نگه دارید و به احترام مردم غزه از جای برخیزید.» محمدحسین حقیقی پس از دریافت جایزه ویژه مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری برای مستند «بحران خاموش» درخواست کرد این جایزه را زمانی به او بدهند که فیلم را رئیس‌جمهور و هیأت دولت دیده باشند. در بخش مراسم اهدای جوایز بخش شهید آوینی، مصطفی رزاق کریمی پس از اهداء جایزه و تندیس نقره‌ای شهید آوینی به مستند «احمد» از اهمیت پژوهش در حوزه مستند گفت: «تحقیق درباره دوران معاصر انقلاب مهم است تا بدون تحریف و دروغ بتوانیم درباره آن کار کنیم.»
آخرین جایزه برای ناصر طهماسب
بخش درام اهدای جوایز مربوط به جایزه بهترین گوینده گفتار متن بود که به زنده‌یاد ناصر طهماسب برای مستند «مه ۱۹۶۸» رسید. احسان امی، کارگردان مستند با دریافت این جایزه گفت: «امروز که به من گفتند ایشان کاندیدا هستند، هرچه تلاش به برقراری ارتباط می‌کردیم، موفق نمی‌شدیم. نمی‌دانستیم چه اتفاق غمباری افتاده است. آقای طهماسب در برابر هیولای نطق‌کش شبه‌روشنفکری ایستاد و شخصیتی بزرگ بود.» در پایان این مراسم نیز علی دهکردی، به‌عنوان مدیرعامل خانه سینما گفت: «در روزهای اولی که من برای مسئولیت مدیرعامل خانه سینما انتخاب شدم، اسنپ گرفتم و بعد راننده اسنپ به من گفت که من مستندسازم و عضوی از خانه سینما. همان لحظه من فکر کردم کلید خانه‌ای را در دست گرفتم که یک مستندساز به‌عنوان موتور دانش، خلاقیت و هنر راننده اسنپ شده است. اما حالا خوشحالم که این جوان در این سالن جایزه گرفت و جمعیت انبوهی برای او دست زدند. امیدوارم سینماحقیقت بتواند حقیقت سینمای فاخر ما را به گوش و چشم کسانی که چشم و گوششان را بر حقیقت سینما بستند، باز کنند.»