باستان‌شناسان، سروقت تاریخ هلیل‌رود در جیرفت رفتند
کاوش «کنارصندل» پس از 17 سال وقفه
کاوش‌های باستان‌شناسی تپه
5هزار ساله «کنارصندل» در جیرفت و در حوزه تمدنی هلیل‌رود پس از 17 سال ازسر گرفته شد. این‌بار قرار است کلنگ باستان‌شناسی «منصور سجادی» سرپرست کاوش‌های شهر سوخته در سیستان و بلوچستان، تاریخ کهن جیرفت در کرمان را از هزارتوی تاریخ بیرون بکشد. آن‌طور که سجادی به «ایران» می‌گوید: یوسف مجیدزاده، سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی هلیل‌رود از او خواسته است کاوش‌های کنارصندل را ادامه بدهد. مجیدزاده، باستان‌شناس ایرانی ساکن فرانسه است. کاوش‌های مجیدزاده در اواخر دهه هفتاد و اوایل دهه هشتاد و حضور باستان‌شناسان خارجی در تیم کاوش باعث شد نگاه پژوهشگران جهانی به آنچه در جیرفت اتفاق می‌افتد جلب شود.
نجات بخشی آثار
سعید شاهرخی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمان وقفه 17 ساله کاوش‌ها را باعث تخریب قسمت‌هایی از تپه‌ها و همچنین اشیای تاریخی به دست آمده می‌داند و مهم‌ترین هدف کاوش‌های جدید را برنامه نجات‌بخشی و حفظ آثار به دست آمده در این تپه‌ها اعلام می‌کند.
به گفته شاهرخی، مطالعه و آسیب‌شناسی اولیه و تخمین زمان برای مرمت و حفاظت از آثار به دست آمده نیز جزو مهم‌ترین اهداف پایگاه میراث فرهنگی جیرفت است.
آن‌طور که او می‌گوید: بسیاری از آثار به دست آمده همچنان مطالعه نشده‌اند و نیاز به مستندسازی دارند که تهیه بانک اطلاعاتی جزو اولویت‌های ما خواهد بود.
غارت باستانی
هلیل‌رود و جیرفت را غارت گورستان باستانی مطوطآباد از سوی حفاران غیرمجاز در این شهر بر سر زبان‌ها انداخت. در حفاری‌های غیرمجاز در دهه 60، 2 هزار گور قبرستان شکافته شد. تنها در یک گور 30 شیء سنگ صابونی بیرون کشیده شد. یوسف مجیدزاده، سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی جیرفت در دهه 80، احتمال داد این گور متعلق به حاکم آن منطقه در هزاره سوم پیش از میلاد باشد. تعداد اشیای سنگ صابونی آنقدر زیاد بود که بازار اشیای سفالی حوزه هلیل‌رود در جهان شکسته شد و مردم دیگر اهمیتی به اشیای سفالی 5 هزار ساله نمی‌دادند. سیخ‌های بلند را در گورهای باستانی فرو می‌کردند تا فلز به سنگ صابون بخورد و صدا بدهد، آن وقت گور را می‌شکافتند و اشیای سنگ صابونی را بیرون می‌کشیدند. در این میان اشیای سفالی بود که خرد می‌شد و خواب مردگان 5 هزار ساله هم آشفته! به گفته مجیدزاده، حجم قابل توجهی از اشیای جیرفت قاچاق شد. بخشی از آن به موزه لوور پاریس و تعدادی هم به سوئیس و برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس رفت. دلالان اسرائیلی و امریکایی هم بی‌نصیب نماندند. بدین ترتیب گورستان خالی از اشیا شد. باستان‌شناسان به تتمه آثار رسیدند و آن اطلاعاتی که در کنفرانس‌های بین‌المللی و دانشگاه‌های معتبر جهانی رد و بدل می‌شود را هم از همین تتمه بیرون کشیدند.
طلوع خط شرق
مهم‌ترین یافته‌های جیرفت چهار کتیبه خطی است. کشف دو کتیبه نتیجه حفاری‌های غیرمجاز بود که بعد‌ها با فعالیت‌های فرهنگی مجیدزاده از سوی روستاییان به پایگاه میراث فرهنگی جیرفت اهدا شد. کتیبه‌ها میان دژ پادشاهی پیدا شد و باستان‌شناسان اسم آن را «خط شاهی» نهادند. همچنین بررسی خط را به «استاین کلر» زبان‌شناس و محقق دانشگاه هاروارد سپردند که نتیجه مطالعات وی جنجال‌برانگیز شد. استاین کلر پس از انجام مطالعات خود اعلام کرد که نباید از این خط به نام «خط عیلامی» که زیر نفوذ تمدن بین‌النهرین بوده است نام برد، بلکه با توجه به کشف این خط در شهداد، ملیان و جیرفت باید از آن به «خط شرق» یاد کرد. نتایج او از طلوع یک خط باستانی ناشناخته خبر می‌داد.
سکویی قدیمی‌تر از «اور»
کاوش‌های مجیدزاده به کشف یک سکوی پله‌ای در «کنارصندل» نیز منجر شد. مطالعات کربن 11 در معتبرترین آزمایشگاه‌های امریکا نشان داد سکوی کشف شده در جیرفت بین یکصد تا سیصد سال قدیمی‌تر از اولین زیگورات کشف شده در بین‌النهرین یعنی «اور» است! این نتایج باعث شد بسیاری از پژوهشگران بین‌المللی اعلام کنند شاید بین‌النهرین آغاز پیدایش تمدن بشری نباشد و تاریخ نیاز به خانه‌تکانی اساسی دارد.
حفاظت از تمدن هلیل‌رود
حوزه تمدن هلیل‌رود تنها به کنارصندل و گورستان مطوطآباد محدود نمی‌شود. تعداد محوطه‌های این حوزه را تا 800 محوطه هم اعلام کرده‌اند و وسعت بعضی از آنها بزرگ‌تر از مطوطآباد و کنارصندل است. یوسف مجیدزاده آن روزها که در ایران بود، در گفت‌و‌گو با خبرنگار ما یادآور شده بود محوطه‌های ارزشمند دیگری چون کنارصندل در حوزه تمدنی هلیل‌رود وجود دارد. بنابراین لازم است پرونده ویژه‌ای برای بررسی وضعیت امنیت حوزه تمدنی هلیل‌رود و حضور قاچاقچیان حرفه‌ای کشور در این منطقه انجام گیرد.