سفره رنگین یلدا در سراسر استان‌ها؛ از هوره خوانی در کرمانشاه تا چله شو در مازندران
چله نشینی ایران
از شاهنامه خوانی در چهار محال و بختیاری تا هوره خوانی و جوراب بازی در کرمانشاه یا «چله شو» در مازندران؛ سالهاست که طولانی‌ترین شب سال در آغاز زمستان همراه با این رسم‌ها و آیین هاست که گرم می‌شود و تبدیل به خاطره‌ای می‌شود که به یلدای سال بعد پیوند می‌خورد. سراسر ایران امروز در تکاپوی یلدای امشب است تا در دورهمی‌های خانوادگی دیدارها تازه شود و پای سفره بزرگترهای فامیل این میراث کهن گرامی داشته شود.
قصه گویی سالخوردگان خانواده پس از پایان فصل کشاورزی و آسودگی از کار وتلاش، پای ثابت در شونیشت (شب نشینی) مازندرانی‌ها است. شبی به یادماندنی که کودک، نوجوان، جوان و سالمند پای قصه‌ها و افسانه‌های نانوشته از زبان مادر بزرگ‌ها و پدر بزرگ‌ها نشسته و ساعت‌های این شب طولانی را در کنار یکدیگر سپری می‌کنند.
«چله شو»مازندران
مازندرانی‌ها معتقدند که در شب یلدا، میان نور وتاریکی جنگی در گرفته و در نهایت بیدار ماندن آنها باعث شکست تاریکی و سرما می‌شود. آنها برای بیدارماندن به آداب و رسومی مانند خوردن تنقلات، قصه خوانی و شنیدن قصه از زبان بزرگترهای خانواده روی آورده و با این اقدامات به جنگ تاریکی و سرما می‌روند.
چله شو در مازندران ویژگی‌های خاص خود را دارد که در آن اعتقاد مردم این دیار به زایش و حیات، بیشتر نمود و جلوه دارد. دراین شب استفاده از میوه‌های جنگلی دانه دار مانند خرمالوی وحشی یا «خرمندی»، بلوبری وحشی یا «ولیک »و ازگیل وحشی یا «کندس »ریشه در همین باور و اعتقاد به زایش دارد. پخت حلوا و شیرینی جات از برنج و گندم مانند سیو حلوا (حلوای سیاه)، حلوا سفید و ماکارمه رواج داشته و باز ردپای زندگی و حیات در آن نمودار است.
«هوره خوانی» کرمانشاه
یلدا در کرمانشاه، با برگزاری رسم‌های دیرینی مانند هوره‌خوانی و جوراب بازی همراه است. هوره یکی از انواع موسیقی کردی است که مردمان شهرهای کرمانشاه و ایلام آن را می‌خوانند؛ معنا و مفهوم این آواز حماسی است و ریتم بسیار ملیح و آرامی دارد.
کرمانشاه از استان‌های کوهستانی کشور دارای آب و هوایی سرد بوده و دورهم نشینی دور کرسی به خصوص در شب یلدا در بین مردمان این دیار از قدیم مرسوم بوده است؛ در استان کرمانشاه همه افراد دور کرسی نشسته و سفره یلدا را روی آن می‌چینند. خانواده‌ها در طول شب مشغول صحبت کردن، شعر خواندن و خوردن خوراکی‌های مختلف بوده و به طور معمول شعرهای حافظ و شاهنامه فردوسی می‌خوانند.
این روزها حال و هوای شهر کرمانشاه با برگزاری نمایشگاه یلدای ایرانی رنگ و بویی دیگر به خود گرفته است. نمایشگاهی با حضور هشت استان آذربایجان غربی و شرقی، همدان، زنجان، اصفهان، شیراز، یزد و کرمانشاه که در فضایی به مساحت یک هزار و ۷۰۰ متر مربع در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی کرمانشاه واقع در پارک شاهد این شهر برپا شده است. این نمایشگاه با هدف عرضه مستقیم و بدون واسطه کالاهای مورد نیاز مردم برای شب یلدا دایر شده و انواع محصولات مانند مواد غذایی، شیرینی و شکلات، آجیل، خشکبار، سوغات و هدایای این استان‌ها را در معرض دید عموم مردم قرار داده است.
«شاهنامه خوانی» در چهارمحال و بختیاری
شب یلدا به عنوان بلندترین شب سال، در بین بخشی از مردم چهارمحال و بختیاری با شاهنامه خوانی همراه است. این خوانش به صورت داستانی و حماسی با روایتی دراماتیک از رخدادهای شاهنامه در جمع خوانده می‌شود و هنوز در برخی از روستاها یا نقاط دیگر شهری شاهنامه‌خوانی شب چله از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. امروزه در بسیاری از مناطق شهری و روستایی استان، خانواده‌ها در دورهمی‌های خود اقدام به خوانش شاهنامه کرده و افرادی که نقالی بلد هستند اقدام به پرده‌خوانی کرده و آن را به فرزندان خود منتقل می‌کنند.
«شب نشینی»در خراسان شمالی
شب چله در خراسان شمالی از دیرباز به‌عنوان شب صله‌رحم، محبت‌ها و حرمت گذاشتن به بزرگترها مطرح بوده و شب‌نشینی در خانه پدربزرگ‌ها به‌دلیل احترام و حرمتی که ایرانی‌ها برای پدران و مادران قائلند، انجام می‌شود. خانواده‌ها در شهرستان اسفراین، بام و صفی‌آباد در شب چله، با شب‌نشینی در خانه ریش‌سفیدان و بزرگان فامیل و خوردن شیرینی و آجیل و میوه زمان را سپری می‌کنند. در شب چله معمولاً شامی فاخر مانند قورمه، آش و همچنین انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه، انار، کدو پخته و چغندرقند را مهیا و دور هم سرو می‌کنند. در شب یلدا، خوردن هندوانه اهمیت خاصی داشته و تنقلات، قصه‌گویی بزرگان خانواده و گرفتن فال حافظ رایج است. گندم تفت داده‌شده یکی از آجیل‌های شب یلداست که بیشتر در سمت روستاهای ترک‌نشین و همچنین کرمانج رواج دارد. خانواده‌هایی هم که عزادار بودند در این شب به خانه دیگر اقوام دعوت می‌شدند تا در شادی و سرور آنها شرکت کنند و غم از دل بزدایند.
شب چله در روستاهای سطح شهرستان اسفراین حال و هوای دیگر دارد. در روستاهای گردشگری و تاریخی رویین، سرچشمه و اردغان، دهنه اجاق، جهان، بام و... مراسم شب چله به‌صورت ویژه برگزار می‌شود و خوراکی‌های خاص، مراسم خاص و با آداب ویژه‌ای برگزار می‌شود. یکی از این آیین‌ها و رسوم شب چله در اسفراین، چله بردن برای عروس است که این هدیه تقریباً همواره به نام عروس و به کام خانواده عروس است.
«چله کشی» در سمنان
چله‌نشینی شب یلدا در استان سمنان خوراکی‌های خاصی دارد، در این شب بیشتر خانواده‌های استان سمنان، سبزی پلو، ته چین اسفناج یا خورش فسنجان می‌پزند. برگه زردآلو، انجیر خشک و انگور، مویز، توت خشک، نقل، سنجد، کشمش، بادام، هسته زردآلو، تخمه کدو، تخمه هندوانه، شاهدانه، شیره انگور، شیرینی، پشمک، شیره توت، لبوی پخته و... از جمله میوه‌ها و آجیل شادی‌بخش دورهمی یلدا در نقاط مختلف استان سمنان است که البته هر یک از این خوراکی‌ها نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی محسوب می‌شود.
در بسیاری از روستاهای استان سمنان مرسوم است که رسم «چله‌کشی» را در شب یلدا اجرا می‌کنند. طبق این رسم دیرین، دامداران در شب یلدا گوسفند پرواری را قربانی و گوشت آن را قطعه قطعه کرده و مقداری از آن را خیرات و بقیه را برای خوراک زمستانه اهل خانه خود به صورت قرمه(گوشت سرخ‌شده) ذخیره می‌کنند تا برای تهیه غذا در فصل سرد سال بهره ببرند. مردم بیارجمند از توابع شهرستان شاهرود استان سمنان بر این باورند که باید در شب یلدا حتماً هندوانه بخورند تا گرمای تابستان سال بعد اذیتشان نکند.
جشنواره یلدا در اردبیل
در آستانه شب یلدا جشنواره چیله گئجه‌سی با حضور دهیاری ۱۲ روستای بخش مرکزی شهرستان اردبیل در محل نگارخانه خطایی مجموعه جهانی شیخ صفی‌الدین اردبیلی برگزار شده و اهالی روستاهای بخش مرکزی اردبیل در قالب غرفه‌ها آداب، رسوم، غذاها و آیین‌های یلدایی خود را به معرض نمایش گذاشتند.
«یلدای همنشینی» در لرستان
با نزدیک شدن به روزهای آخر فصل پاییز، پویش یلدای همنشینی با هدف تهیه و تأمین بسته‌های معیشتی و گرمایشی ایتام و معلولان تحت پوشش، در استان لرستان برگزار شد. همچنین ۳٠ هزار بسته معیشتی به ارزش ۶٠ میلیارد ریال در راستای پویش «یلدای مهدوی» بین نیازمندان این استان توزیع شد. این اقدام به همت ۱۲٠ حوزه و یک هزار و ۹۰۰ پایگاه بسیج محلات سراسر استان انجام و بسته‌های معیشتی بین خانواده‌های عزتمند تهیه و توزیع شد.