بیتا  میر عظیمی  
خبرنگار

«هندوانه» میوه‌ای تابستانی است که اواخرفصل تابستان در استان‌های گرمسیری کشت شده و پس از برداشت در نیمه دوم آذرماه، به عنوان یکی از اصلی‌ترین میوه‌های آیین شب یلدا به سفره‌های پربرکت مردم آن هم در بلندترین شب سال، رنگ و لعابی دیگر می‌بخشد. استان‌های هرمزگان، بوشهر، ایلام، فارس، سیستان وبلوچستان به دلیل وجود آب و هوایی گرم در فصل پاییز، پایگاه‌های مهم کشت هندوانه در شب یلدا محسوب شده و در تأمین بازار میوه در واپسین روزهای سرد پاییزی نقش مهمی را ایفا می‌کنند. هندوانه‌ها تا سال گذشته برای آیین شب یلدا انبار شده و اواخر آذرماه به سراسر کشور عرضه می‌شد؛ اما امسال با توجه به پیش‌بینی نیاز بازار، وضعیت تغییر کرده و هندوانه‌ها پس از جمع‌آوری، به صورت تازه خوری به بازار میوه یلدا عرضه شده است. طبق گفته «حسین اصغری» مدیرکل دفتر سبزیجات وزارت جهاد کشاورزی، امسال برای تولید ۳۲۵ هزار تن محصول هندوانه در پاییز برنامه‌ریزی شده که حدود ۱۷۰ هزار تن از این عدد در آذرماه و ۱۲۰ هزار تن از این محصول اواخر آذر ماه (شب یلدا) به بازار عرضه شده است.

کاهش 10 درصدی برداشت
استان هرمزگان یکی از پایگاه‌های اصلی کشت هندوانه شب یلدا محسوب شده و عمده این محصول پس از کشت در شهرستان‌های جاسک و میناب، به دیگر شهرهای کشور از جمله تهران، تبریز، مشهد و... بارگیری می‌شود. «سیدرضا امیرزاده» مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان به «ایران» می‌گوید: «5 هزار و 600 هکتار از زمین‌های زراعی استان هرمزگان، در سال‌جاری به کشت هندوانه شب یلدا اختصاص پیدا کرده و پیش‌بینی می‌شود که از این میزان، بالغ بر 200 هزار تن محصول هندوانه برداشت شود.»
طبق گفته این مقام مسئول، «کشت هندوانه‌ها از 15 شهریور تا 7-8 مهرماه آغاز شده و از نیمه دوم آذرماه تا 26‌ این ماه برداشت محصول آغاز می‌شود. هندوانه‌ها پس از برداشت، بارگیری شده و به بازارهای داخلی سراسر کشور ارسال می‌شود.»
وی تصریح می‌کند: «امسال تلاش شده تا محصول هندوانه به صورت تازه خوری به دست مصرف‌کننده رسیده و توزیع آن همانند سال‌های گذشته درگیر مشکلاتی نظیر انبارداری و... نشود. لازم به ذکر است که وضعیت برداشت هندوانه شب یلدا نسبت به سال گذشته تغییر محسوسی نکرده و تنها 10 درصد به دلیل محدودیت ذخیره آب در سد شمیل، کاهش پیدا کرده است.»

قیمت به‌صرفه و اقتصادی
امیرزاده می‌افزاید: «کشاورزان امسال هر کیلو هندوانه را سر زمین بین 10 تا 12 هزار تومان به فروش رساندند. این در حالی است که سال گذشته هر کیلو هندوانه به قیمت 6-7 هزار تومان فروخته شد. البته باید تأکید کرد که با احتساب هزینه‌هایی نظیر افزایش کرایه بار، میدان و.... محصول هندوانه با عدد متفاوتی به دست مصرف‌کننده خواهد رسید.»
آیا قیمت کنونی برای کشاورزان به‌صرفه است؟ مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی هرمزگان، پاسخ می‌دهد: «قیمت کنونی هندوانه شب یلدا برای کشاورزان به‌رغم افزایش هزینه‌های کارگر و انبارداری اقتصادی بوده و طبق برآورد هزینه‌های تولید در سال‌جاری، این قیمت برای کشاورزان به‌صرفه است. جهاد کشاورزی استان از ابتدا تا انتهای کشت هندوانه، بر مسائلی نظیر کیفیت محصول، استفاده از کود کشاورزی، آفت و بیماری‌ها و... نظارت کرده و بر تولید باکیفیت محصول نظارت می‌کند.»
برداشت هندوانه در سیستان وبلوچستان
استان سیستان و بلوچستان به دلیل برخورداری از آب و هوای مناسب و امکان کشت میوه‌های استوایی و خارج فصل، همه ساله سهم عمده‌ای در تأمین هندوانه شب یلدا دارد. در واپسین روزهای پاییز و همزمان با نیمه دوم آذرماه، برداشت محصول هندوانه در زمین‌های زراعی دهستان «چاهان» واقع در شهرستان نیکشهر آغاز شده و پس از بارگیری به شهرهای استان سیستان و بلوچستان و دیگر استان‌های کشور ارسال می‌شود. روستای بورک واقع در شهرستان نیکشهر، از ظرفیت‌های مهمی در حوزه کشاورزی برخوردار بوده و بخش عمده‌ای از تأمین نیاز هندوانه شب یلدای کشور را به دوش می‌کشد. هرچند که امسال بارندگی‌ها امان هندوانه‌ها را بریده و برداشت این محصول را به نصف کاهش داده است.
«عبدالستار سهرابزهی» مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نیکشهر واقع در جنوب سیستان و بلوچستان، با اشاره به کاهش برداشت محصول هندوانه در سال‌جاری به «ایران» می‌گوید: «بارندگی‌های اخیر، میزان رطوبت منطقه را بالا برده و بخشی از هندوانه‌ها را دچار گونه‌ای بیماری قارچی کرده است. همین امر به بخشی از محصول آسیب زده و برداشت آن برای شب یلدا را کاهش داده است.»

هندوانه «نیکشهر» نصف شد
وی می‌افزاید: «سال گذشته 300 هکتار از زمین‌های استان به کشت هندوانه شب یلدا اختصاص پیدا کرده و با برداشت 25 تن هندوانه از هر هکتار، مجموعاً 7 هزار و 500 تن هندوانه روانه بازار شد. این در حالی است که امسال برداشت محصول از هر هکتار تقریباً نصف شده و همزمان با کاهش سطح زیرکشت این محصول، کشاورزان موفق به آماده‌سازی زمین‌های زراعی خود در موعد مشخص نشده و هندوانه‌ها به‌موقع کشت نشدند.»
طبق گفته سهرابزهی، «امسال تنها 200 هکتار از اراضی زراعی شهرستان نیکشهر، به کشت هندوانه شب یلدا اختصاص پیدا کرده و از هر هکتار تنها 12 تن محصول برداشت شده است. به این ترتیب شهرستان نیکشهر امسال با برداشت 2 هزار و 400 تن محصول، سهم عمده‌ای در تولید هندوانه شب یلدا نداشته است.»
وی تصریح می‌کند: «محصول هندوانه اواخرآذرماه امسال برداشت شده و به قیمت 12-16 هزارتومان سر زمین به فروش رسیده است. پس از بارگیری نیز به صورت تازه خوری به بازارهای سیستان و بلوچستان و سایر استان‌های کشور ارسال شده است. طبق گفته مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نیکشهر، اگرچه میزان برداشت هندوانه‌ها در سال‌جاری کاهش محسوسی پیدا کرده اما به دلیل اجرای طرح اصلاح الگوی کشت و آبیاری مناسب، کیفیت محصول هندوانه نسبت به سال‌های قبل مطلوب‌تر شده است.»

بــــرش

بارندگی های اخیر، میزان رطوبت منطقه را بالا برده و بخشی از  هندوانه ها را دچار گونه ای بیماری قارچی کرده است. همین امر به بخشی از محصول آسیب زده و برداشت آن برای شب یلدا را کاهش داده است