اوپنهایمر؛ کنکاش ستودنی کریستوفر نولان درخصوص پدر بمب اتمی
ظهور و سقوط خالق فاجعه قرن
وصال روحانی
خبرنگار
«اوپن هایمر» یک درام سیاسی و فیلمی زندگینامه‌ای است که کریستوفر نولان معروف هم سناریوی آن را نوشته و هم کارگردانی کرده است و از بهترین و خبرسازترین فیلم‌های سال 2023 بوده که اندک مدتی تا اتمام آن باقی مانده است. در این فیلم کیلیان مورفی در نقش جی رابرت اوپنهایمر ظاهر می‌شود که یک دانشمند و تئوریسین هسته‌ای بود و او را «پدر بمب اتمی» نامیده‌اند و به سبب مشارکت در برنامه موسوم به «پروژه منهتن» که از درون آن بمب‌های اتمی زاییده و به کار گرفته شد، همواره به شکلی منفی و تلخ در حافظه تاریخ از وی یاد می‌شود. اولین محصولات این پروژه نحس در قالب بمب اتمی‌ای است که دولت امریکا در واپسین روزهای جنگ جهانی دوم بر سر مردم بینوای ژاپن در شهر هیروشیما (و همچنین ناکازاکی) ریخت و با آن ده‌ها هزار نفر را به ورطه مرگ کشاند یا دچار بیماری‌های مزمن شیمیایی و معلول و بستری کرد، نمود یافت و جهان را به وحشتی ماندگار از این بلیه عالم‌سوز دچار کرد. به واقع فیلم «اوپنهایمر» توصیف زندگی دانشمندی است که راه‌های اولیه استفاده مرگبار از کشف‌های ذاتاً مفید را به روی سایرین و بخصوص سیاستمدارانی گشود که برای حفظ سلطه خود از کشف و استفاده از هرگونه سلاح کشتارجمعی استقبال و آن را وسیله شدیدترین سرکوب‌ها قرار می‌دهند و از هیچ جنایت عظیمی هم ابا ندارند.
کلکسیونی از عناوین تازه
فیلم اوپنهایمر اگرچه از صفر تا صد وامدار ایده‌ها و محصول روایت‌گویی ویژه کریستوفر نولان است، اما اقتباسی مستقیم از کتاب بیوگرافی این دانشمند بدنام به اسم «پرومتئوس امریکایی» است که آن را کای برد و مارتین جی شروین نوشته‌اند. در این فیلم هم چگونگی مطالعات و اقدامات اوپنهایمر و نقش و سهم او در روند اجرایی پروژه منهتن در ایام جنگ جهانی دوم (1939 تا 1945) و به واقع ظهور وی در عرصه‌های حساس زمان را می‌بینیم و هم سقوطش از قله، یک اعتبار صوری و رو شدن همه اقدامات بدفرجامش در روند یک بازپرسی دولتی و کنکاش امنیتی در سال 1954 که سر و صدای خبری فراوانی را به راه انداخت. «اوپنهایمر» سرشار از بازیگران معروف و به واقع دارای کلکسیونی از ستاره‌های هنر هفتم است و از آن قبیل‌اند امیلی بلانت که نقش کیتی، همسر اوپنهایمر را ایفا می‌کند، مت دیمون که در قالب لسلی گرووز مدیر پروژه منهتن ظاهر می‌شود و رابرت داونی جونیور که ایفاگر نقش لوئیس اشتراوس، عضو ارشد کمیسیون انرژی اتمی امریکاست. علاوه براین افراد، فلورانس پیو، جاش هارتنت، کیسی افلک، رامی مالک و کنت برانا هم در این فیلم ایفای نقش می‌کنند. بازی قوی هنرپیشه‌ها و انسجام سناریوی فیلم از جمله مواردی بوده‌اند که تحسین این اثر سینمایی توسط برخی منتقدان را موجب شده و فروش آن را از مرز 2/1 میلیارد دلار هم عبور داده و صاحب مجموعه‌ای از عناوین تازه کرده است. «اوپنهایمر» به واقع سومین فیلم پرفروش سال 2023، سودسازترین فیلم مرتبط با جنگ جهانی دوم در تمامی دوران‌ها و دارای بالاترین گیشه در میان تمام آثار زندگینامه‌ای در تاریخ سینما
است.
ارتباط‌ها و سفرهای مرگ‌آفرین
«اوپنهایمر» بینندگان را ابتدا به سال 1926 منتقل می‌کند، موقعی که رابرت‌جی اوپنهایمر دانشجوی پزشکی 22 ساله‌ای بیش نیست و در حالی زیر نظر استادش پاتریک بلاکت در دانشگاه کمبریج تحصیل علم می‌کند که دلش برای زادگاه و خانواده‌اش تنگ شده است. او در یک تغییر رویه آشکار از کمبریج به رویتلینگن سوئیس سفر می‌کند و به آموختن فیزیک هسته‌ای می‌پردازد و مدرک PHD خود را همان جا می‌گیرد و پس از ملاقات با فیزیکدان حاذقی به نام ورنر هایزنبرگ در آنجا به آموختن فیزیک کوانتوم تمایل پیدا می‌کند. چنین رویکردی او را به امریکا و دانشگاه برکلی در ایالت کالیفرنیای این کشور می‌کشاند و در آنجا علاوه بر تکمیل علوم هسته‌ای خود، با کاترین کیتی پوئنینگ که یک بیولوژیست است، آشنا می‌شود و همین زن کسی است که به همسر آینده وی تبدیل می‌شود. با این حال ماندگارترین اثر اوپنهایمر نه ارتباط‌ها و سفرهای فوق بلکه نقش مهمی است که این نابغه آکنده از خطا در خلق بزرگ‌ترین فاجعه قرن بیستم ایفا کرد و آن فاجعه همانا طراحی و ساخت اولین بمب اتمی بود که به تصمیم دولت جنایتکار امریکا و با هدف کوبیدن ژاپن که از متحدان آلمان نازی در جنگ جهانی دوم بود، بر سر مردم هیروشیما ریخته شد.
سند یک مشارکت آشکار
البته ابعاد تأثیرگذار مرگبار این واقعه از یک شهر و دو شهر فراتر رفت و به صدها کیلومتر دورتر هم بسط یافت و نسل‌ها و شمار فراوانی از ملت زحمتکش و بی‌گناه ژاپن را که هیچ سهم و تقصیری در آن جنگ خانمانسوز نداشتند، بیمار و علیل کرد و شکی نیست که بر تمامی تاریخ حیات ژاپن تأثیری منفی گذاشت و نقش و نگاری بس تیره را حک کرد. تأییدیه‌ای کلیدی و بزرگ بر این واقعیت، نقش ثابت شده اوپنهایمر در کشف و ثبت فرایند موسوم به «فیزیون اتمی» در سال 1938 است که وی را صاحب این باور راسخ کرد که می‌توان برپایه این پیوند مولکولی و هسته‌ای، بمب‌های اتمی با قدرت ویرانگری عظیم ساخت و با چنین مقدمات و پیشوازی بود که ژنرال لسلی گرووز به عنوان سرکرده عملیات منهتن، اوپنهایمر را به این پروژه اضافه و مأمور ساخت و تکامل بمب اتمی کرد.
10 از 10
«اوپنهایمر» با وجود شروع اکران جهانی‌اش از اوایل مردادماه امسال هم اینک نیز گیشه‌هایی نسبتاً پربار در نقاط مختلف دنیا دارد و چون عرضه این فیلم در «VOD»ها و در شبکه‌های متعدد نمایش خانگی در امریکا و اروپا آغاز شده، از اینکه به رقم 3/1 میلیارد دلار فروش هم نائل گردد، چندان دور نیست. تأثیرگذارتر از حمایت وسیع مردمی، تحسین اکثر کارشناسان و منتقدان سینما از این فیلم بوده تا آنجا که آن را یکی از بهترین فیلم‌های سال‌جاری جهان توصیف کرده و به شکلی محسوس به سوی کاندیدایی‌های متعدد در جوایز اسکار (که اسفندماه توزیع می‌شود) سوق داده‌اند. ریچارد روپر روزنامه‌نگار روزنامه شیکاگو سن تایمز از این حد و حدود فراتر رفته و این فیلم را حتی یکی از برترین آثار قرن بیست و یکم نامیده که 23 سال از آن سپری شده است. دن جولین، نویسنده نشریه پرتیراژ «امپایر» هم اوپنهایمر را جشنواره‌ای از کاراکترسازی‌های استادانه توصیف کرده و بر بازی عالی کیلیان مورفی در نقش اصلی تأکید ورزیده است و پیتر سودرمن، منتقد سایت سینمایی کولایدر این اثر سینمایی را بهترین فیلم در کل عمر هنری نولان که به 30 سال بالغ می‌شود، نامیده و به این ترتیب آن را حتی از ممنتو، بی‌خوابی، تلقین و دانکرک بالاتر دانسته و البته بر تریلوژی مشهور بت‌منی وی نیز ارجح شمرده است. سیدانت ادلاخا، سینمایی‌نویس سایت IGN هم حجت را تمام کرده و اوپنهایمر را یک شاهکار دانسته و به آن نمره 10 از حداکثر 10 را داده و متذکر شده که حالا باید نولان را از برترین فیلمسازان زمانه کنونی تلقی کرد.
مشخصات فیلم
عنوان: «اوپنهایمر»
سناریست و کارگردان: کریستوفر نولان
بازیگران: شیلیان مورفی، امیلی بلانت، مت دیمون، رابرت داونی جونیور، فلورانس پیو، جاش هارتنت، کیسی افلک، رامی مالک، کنت برانا، جیمز دارسی و تام کونتی
مدیر فیلمبرداری: هویت فن هویتما
تدوینگر: جنیفر لیم
موسیقی متن: لودویک گورانسون
تهیه‌کنندگان: اما تامس و چارلز روون
محصول: کمپانی‌های سینکوپی اینک و یونیورسال
مدت: 180 دقیقه
هزینه تولید: 100 میلیون دلار
میزان فروش: 2/1 میلیارد دلار