نگاهی به مستند «دوئل بوکمال» از آثار بخش مسابقه ملی و شهید آوینی
آن روز که در کنار هم جنگیدیم
محمد احسان مفیدی‌کیا
منتقد فیلم
همه چیز از بیابان شروع شد. در بادیه سوریه، جایی میان رمل‌ها و تل‌ماسه‌ها، آنجا که گردبادهای شنش به هیچ عابری رحم نمی‌کند. وقتی که در این صحرای سخت و نفسگیر، باد هنوز به سیاهه پرچم خلافت داعش می‌وزید، دو گروه برای رسیدن به آخرین گدار فرات که عراق را به سوریه متصل می‌کرد، روبهروی هم ایستادند. یک طرف همه جبهه حق، از پاکستانی و افغانستانی و لبنانی و سوری و عراقی و ایرانی و طرف دیگر همه لشکر ظلم از آسیایی و آفریقایی و اروپایی و امریکایی. فرماندهان هر دو طرف به خوبی می‌دانستند که گذرگاه مرزی قائم به بوکمال نقطه اتصال زمینی شرق و غرب جبهه مقاومت است و اگر این راه حیاتی قطع شود، هم حکومت رو به زوال داعش دوباره جان می‌گیرد و هم امکان تجهیز حزب‌الله و مجاهدان در فلسطین سخت می‌شود. برای همین بود که در نمای باز بیابان‌های دیرالزور دو گروه برای دوئل روبهروی هم ایستادند.
مغز متفکر این نبرد شخص قاسم سلیمانی بود که خود در جای‌جای میدان حاضر بود و حتی در نقطه صفر درگیری بی‌ترس و واهمه می‌ایستاد و همه جوانب کار را می‌سنجید تا با کمترین خسارت به جان و مال مردم و شهرها کار پیش برود. در کنار او دیگر فرماندهان مثل اصغر پاشاپور و داود و جواد هر کدام راهبری یک گروه از مجاهدان را به عهده داشتند و با هماهنگی و در یک پازل پیچیده بخشی از نبرد را پیش می‌بردند.
معادله پیچیده نبرد برای آزادسازی بوکمال یک نمونه خاص و تماشایی از همکاری تمام گروه‌های مقاومت برای رسیدن به هدف مشترک بود، هدفی که خود گام ابتدایی از ضربه نهایی به پیکره خلافت خودخوانده داعش بود و تنها کمی بعد از آن، پایان رسمی حکومت سراسر ظلمشان نیز اعلام شد.
مستند «دوئل بوکمال» آخرین ساخته محمدرضا ابوالحسنی است که تماماً از آرشیو درگیری‌ها در سال 1396 بهره برده، بجز این، صدای فرماندهانی که به مصلحت تصویرشان را نمی‌بینیم، شرح ماوقع می‌کند و باقی ماجرا به عهده خود کارگردان است تا با صدای گرم و گیرایش روی متنی که خود به دقت و وسواس نوشته، بگوید که در آن روزها چه گذشت و چه شد.
تصاویر خام مستند را تصویربرداران و مستندسازانی ثبت کرده‌اند که شجاعتشان مثال زدنی است. رفتن در مسیری که مجاهدان خود برای اولین‌بار در آن قدم می‌گذارند و با حمله‌های برق‌آسا خطوط را درهم می‌شکنند و پیش می‌روند، بدون اینکه حتی پشت‌سرشان را پاکسازی کنند، خیلی متفاوت از مستندسازی عافیت‌طلبانه‌ای است که بعد از اینکه خاک و دود معرکه خوابید، در امنیت و بی‌هیچ واهمه‌‌ای سراغ کار بروند. احمد عبدالرحیمی، محمد صدری و احمد بخشی به عنوان تصویربرداران این مستند در دل لحظاتی از تاریخ قرار گرفتند و تصاویری را ماندگار کردند که هرچه زمان از آن می‌گذرد، بیشتر قدر و ارزش آن را می‌دانیم. خصوصاً در این روزها که غزه زیر آماج حملات رژیم درنده صهیونیستی مقاومت می‌کند، باز بودن راه پشتیبانی از ایشان اهمیت صدچندان می‌یابد و نشان می‌دهد که فرمانده در آن روز که با سرعت در بادیه می‌تاخت و به سرعت پیش می‌رفت، چه در ذهن داشت و برای کدام آینده نزدیک مقدمات آماده می‌کرد.
این فیلم از تولید‌های مرکز مستند حقیقت است که در بحران داعش پای ثابت میدان نبرد بود و با تمام توان و ایمانی که در عواملش سراغ داشت، برای ثبت و ضبط رشادت‌های دلیرمردان جبهه مقاومت تلاش کرد. درست است که هرچه زمان می‌گذرد و از آن روزهای هولناک فاصله می‌گیریم، گرد فراموشی بر خاطرات می‌نشیند اما ساخت مستندهایی مثل «دوئل بوکمال»، حالا که بعضی ملاحظات و محدودیت‌ها کمتر و امکان بازگویی رازهای میدان نبرد بیشتر شده، به مخاطب کمک می‌کند که بداند مدافعان حرم و وطن چگونه دشمن غدار را از مرزهای جغرافیایی و مقدسات عقیدتی‌مان دور نگه داشتند و در همان صحرا به گور سپردند.
این مستند تلاش می‌کند ماوقع را شرح دهد، هرچند همدلی تیم تولید با جبهه حق در آن مشهود است، اما این چیزی از ارزش‌های آن و قابل استناد بودنش نمی‌کاهد. این بخش مهمی از تاریخ مبارزه‌ای است که برای نجات بشریت بود و کمتر کسی است که از دیدن آن احساس غرور نکند. شاید از همین رو است که تهیه‌کننده اثر می‌گوید: «تصور ما این است که اگر کسی گارد نداشته باشد و بدون غرض مستند را ببیند، حتماً با آن ارتباط برقرار می‌کند. اما کسی که گارد داشته باشد و دلش نخواهد یک حقیقتی را باور کند، طبیعی است که این مستند هم نمی‌تواند برای او کاری انجام دهد. در مستند «دوئل بوکمال» مثل خیلی از آثار دیگر بدون شعارزدگی، می‌بینیم که دارد چه اتفاقی می‌افتد و این موضوع خیلی می‌تواند دستاورد مهمی باشد. ما بدون اینکه بخواهیم شعار دهیم، تلاش کردیم به شکل مستندگونه روایت کنیم. با تصویر حرف می‌زنیم و با تصویر، مسائلی را که اتفاق افتاده است، نشان می‌دهیم.» آخرین ساخته ابوالحسنی به تهیه‌کنندگی مرتضی شعبانی، محصول مشترک مرکز مستند حقیقت و بنیاد شهید سلیمانی است که حالا از نگاه هیأت انتخاب هفدهمین جشنواره مستند ایران، سینما حقیقت، شایسته حضور در بخش جایزه شهید آوینی شده و منتظر چشمان مشتاق و تیزبین مخاطبان است. اگر در روزهای پیش‌رو گذرتان به پردیس چارسو افتاد، در فهرست تماشای خود، مستند «دوئل بوکمال» را نیز قرار دهید.