مهسا قوی قلب
خبرنگار

نشست تخصصی راهکارهای هوشمند پایش‌های محیطی شهری روز گذشته با همکاری سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران و توسط پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران در مرکز فرماندهی مدیریت بحران شهر تهران برگزار شد.
دکترسید شایان سیف، مدرس اقلیم و تغییرات اقلیمی در مورد کاهش انتشار کربن و پایش‌های محیطی، در این نشست درباره شهرهای کم کربن و ارتباط بین شهرها و تغییرات اقلیم گفت: شهرها در مورد تغییر اقلیم مؤثر هستند و در عین حال می‌توانند پتانسیل خوبی در این زمینه داشته باشند. شهرها دو درصد سطح زمین و 50 درصد جمعیت را در خود جای داده‌اند از این رو 60 درصد انتشار گازهای گلخانه‌ای در شهرها اتفاق می‌افتد، پس در موضوع تغییر اقلیم خیلی نقش دارند. از سویی دیگر ساختمان‌ها 50 درصد انتشار گازها را به خود اختصاص می‌دهند. وی افزود: در دنیا بیش از 10 هزار شهر تعهد دادند تا سال 2050 انتشار را کاهش دهند. برای رسیدن به نتیجه فازهای مختلفی را باید دنبال کرد. بحث اصلی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است و باید سعی شود تغییر اقلیم کمتر اتفاق بیفتد، پس در این حوزه بهینه‌سازی انرژی باید صورت بگیرد. بدیهی است لازم است که روی این مسأله کار کنیم.
به گفته او، بحث تحول دیجیتال و کربن زدایی مطرح است و باید به سمت فناوری هوشمند برویم. دکتر سیف گفت: بر مبنای هوشمندسازی اشیا و عملکرد المان‌های شهری می‌توان شرایط را پیش‌بینی کرد. یکی از مصادیق این موضوع کنترل ترافیک در شهرها و چراغ‌های راهنمایی بر اساس میزان عبور و مرور است که از قدیمی‌ترین مواجهه‌ها با موضوع هوشمندسازی است. در محیط‌های شهری در حوزه‌های گوناگون بانک داده‌ها در آینده افزایش پیدا می‌کند. وی افزود: یکی از استراتژی‌های مهم شهر هوشمند و تحول دیجیتال استفاده از اسکوتر و دوچرخه برقی یا معمولی برای جابه‌جایی فواصل کم است. همچنین در خیابان‌های هوشمند به عنوان مثال در انگلیس از طریق پایش پلاک خودرو‌ها و با سنسور‌ها، عبور و مرور خودروها کنترل می‌شود یا در استرالیا جی پی اس به خودروها وصل می‌شود. در دوبی هم خیابانی به عنوان اولین خیابان هوشمند شهر نامگذاری شده و با استفاده از دوربین چهره و حرکت تشخیص داده می‌شود و بر اساس یک مدل از پیش تعیین شده چراغ قرمز و سبز می‌شود، در واقع چراغ همیشه سبز است اما به محض عبور عابر چراغ قرمز می‌شود و از این طریق خودروها بیهوده پشت چراغ نمی‌مانند. این چنین مواردی به کاهش کربن کمک می‌کند.
سیف در ادامه افزود: هوشمند کردن روشنایی خیابان‌ها، مدیریت پسماند و حمل و نقل همگی در زمینه بهینه‌سازی انرژی مؤثر هستند. مطالعات زیادی در این حوزه در دنیا انجام شده است و گزینه‌های مشخصی برای کم کربن کردن و هوشمندسازی وجود دارد. بهینه‌سازی ساخت ساختمان‌ها، حمل و نقل عمومی سبز، سبز کردن ساختمان‌ها مانند سقف و دیوارهای سبز، تردد به صورت پیاده و استفاده از ماشین‌های الکتریکی در دنیا برای کربن زدایی از شهرها درجهت دستیابی سریع‌تر به نتیجه، پیشنهاد داده شده است. سیف با بیان اینکه انتشار گازهای گلخانه‌ای در شهرها از منابع مختلف و به دلایل مختلف انجام می‌شود، اضافه کرد: باید میزان انتشار با دقت از منابع مختلف اندازه‌گیری شده باشد تا مدیریت درستی بتوان روی آن داشت. اثرات کنونی تغییر اقلیم نیز باید آسیب شناسی
و مطالعه شود. باید بتوانیم پیش‌بینی کنیم که چنانچه با سناریو موجود به جلو رویم 20 سال دیگر به کجا می‌رسیم تا سیاست‌های درست اتخاذ شود و بتوانیم شهر هوشمند تاب‌آوری داشته باشیم.

افزایش تاب‌آوری شهرها مستلزم استفاده از هوشمندسازی است
دکترالهام پیشداد، مدرس دانشگاه و متخصص حوزه تغییر اقلیم در این نشست در خصوص سازگاری با اثرات تغییر اقلیم با ابزارهای هوشمند گفت: با توجه به اهمیت موضوع هوشمندسازی شهرها، باید به چرایی و چیستی آن بیشتر پرداخته شود.
او در خصوص تغییر اقلیم در شهر و به کار‌گیری شهر هوشمند توضیح داد: در دوره‌ای 142 ساله، بررسی‌هایی در خصوص مقایسه بین ناهنجاری‌های متوسط دمایی انجام شده است. از اواخر 1970 به بعد میزان افزایش دما سیر صعودی داشته است. با توجه به داده‌های موجود سال 2022 گرمترین سال زمین تعیین شده و نسبت به میانگین قرن افزایش زیادی داشته است. در 10 سال اخیر هم گرم‌ترین سال‌ها را شاهد بودیم و بنا بر آخرین مطالعات، سال 2024 سال گرم‌تری خواهد بود. اهمیت این موضوع بسیار جدی و بالاست و باید با آگاهی مشخصی به آن نگاه کرد. بحث تغییر اقلیم در تعریف، تغییرات بلند مدت رخدادهای الگوی‌های جوی است و هرچقدر گرمایش کره زمین بیشتر باشد، تغییرات اقلیمی هم شدیدتر خواهد شد تا جایی که هر نیم درجه افزایش دما میانگین‌های عناصر اقلیمی را تغییر خواهد داد و ضرر و زیان‌های غیرقابل جبرانی را ایجاد خواهد کرد. این بحث به طور ویژه در اهداف 17 گانه جهانی توسعه پایدار قرار گرفته است و عنوان شده اقدامات فوری در برنامه‌های توسعه پایدار وجود داشته باشد. به صورت کلی کشورما در منطقه خاص جغرافیایی قرار گرفته است و هشدار گرفته‌ایم که در کمتر از دو دهه دیگر تغییرات اقلیمی خواهیم داشت.
به اعتقاد پیشداد، بحث آسیب پذیری، سازگاری و ظرفیت انطباق شهرها را باید مدنظر داشته باشیم. وی گفت: بحث رویکرد سازگاری با اثرات تغییر اقلیم از اقدامات مهم در این حوزه است که باید به طور فعال در حوزه کاهش و سازگاری از طریق هوشمندسازی انجام شود. سازگاری فرایند انطباق با شرایط واقعی است و از طریق تغییر عادات و رفتار و توسعه فناوری‌ها ایجاد می‌شود و هدف آن کاهش اثرات منفی تغییرات اقلیمی است. هرچه توجه کافی به این موضوع شود، خسارت‌ها در سال‌های آینده کمتر می‌شود، می‌توان اذعان داشت که تکنولوژی‌های مفید و هوشمند می‌توانند در این حوزه کارآمد باشند. از نظر درجه آسیب پذیری، کشور ما در حد متوسط روبه بالا در دنیا قرار دارد. در حوزه شهر هوشمند استراتژی‌های مختلفی در دنیا وجود دارد و سازمان ملل متحد پیشنهاد استراتژی توسعه شهری و شهر هوشمند را داده است.
این استاد دانشگاه در ادامه اضافه کرد: کاربردهای هوش مصنوعی می‌تواند برای مدیریت ریسک بلایا، افزایش تاب آوری و تصمیم گیری‌های آگاهانه مورد استفاده قرار گیرد. همچنین هوش مصنوعی می‌تواند در ارزیابی ریسک‌ها و آسیب پذیری شهرها کمک شایانی به بشر کند تا بهترین تصمیم‌گیری‌ها در زمان مناسب را داشته باشیم. هوش مصنوعی به صورت مشخص یک فرصت است و شهرهوشمند به اقلیم، راهکار مفید برای پایدار کردن شهر‌ها و فرصت سرمایه‌گذاری و افزایش شغل را به ارمغان می‌آورد. به عنوان مثال در دنیا شهر لاین در عربستان، شهر هوشمند سنگاپور، شهر هوشمند در نروژ و اسپانیا و آمستردام در زمینه تغییرات اقلیم برنامه‌های قابل توجهی انجام داده‌اند.

لزوم افزایش دیتاهای زیرساختی
دکتر علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران نیز که در این نشست حاضر بود، گفت: نبود سنسورها و سامانه‌ها و پایش‌ها سبب می‌شود مشکلات بزرگی در شهر ایجاد شود، البته روند هوشمندسازی و پیشرفت آن روندی رو به تعالی است در عین حال مشکل این است که کارها به کندی انجام می‌شود.
نصیری در ادامه گفت: دو سال پیش خیلی از نقشه‌ها را نداشتیم اما حالا دیتا‌های زیرساختی را داریم. دیتاها باید به صورت گسترده در دسترس ما باشد زیرا در صورت در دسترس نبودن می‌تواند مشکلات زیادی را ایجاد کند. بدون دیتا نمی‌توان برداشت‌های درستی داشت و مسبب اتفاقات ناگواری خواهد بود. در گام بعدی هم باید مانیتورینگ‌های عملیاتی با رزولوشن بالا داشته باشیم.
او افزود: از اقدامات سازمان در این حوزه، ارزیابی ایمنی ساختمان‌های بلند مرتبه را می‌توان نام برد که برای رسیدن به این هدف، دستگاه‌های مختلف را جمع کردیم تا متروپل‌های شهر شناسایی شوند از این رو همه ساختمان‌های 6 طبقه به بالا و ساختمان‌های مهم یا پرتعداد سنجش شدند. هر سال جنبه‌های جدید تغییرات اقلیمی را در تهران شاهد هستیم، به عنوان نمونه در 17 و 18 خرداد طوفان را شاهد بودیم که در تاریخ 40 سال اخیر در تهران بی‌سابقه بود و 130 کیلومتر سرعت داشت. برداشت غیرمجاز از چاه‌ها، آلودگی هوا و کمبود آب و وجود گسل‌های مختلف در شهر را هم می‌توان نام برد که تحت تأثیر زلزله‌ها قرار دارند. این در حالی است که در رسانه‌ها اعداد گاهی بزرگنمایی می‌شوند. نصیری گفت: هرچند اعداد بالا هستند و تاب‌آوری کافی نداریم اما نسبت به یک دهه پیش کارهای بی‌نظیری انجام شده است، با این همه باید فکرهای بیشتری درباره بحران تهران شود.