رِنگ و رَنگ ِشادگونی در شادوَش
رضا مهدوی
مدرس دانشگاه فرهنگیان و نوازنده سنتور
مجموعه «شادوَش» را به مثابه رَنگ افشانی در دنیای حقیقی با یکی از فُرم‌های موسیقی ایرانی یعنی رِنگ می‌شنویم. در روزگار رَنگ پریده موسیقی که برخی یارانش، یاری ندارند، رِنگ‌های «شادوَش» مطرب‌وار و به دور از طرب‌های رایج موسیقی عرب، با ماهیت تمام ایرانی، گوش‌نوازی می‌کند. محسن نفر، استادی
چیره‌دست و خوش‌فکر از تبارعلم وعمل در ساحت فرهنگ و هنرمبتنی براصل و حقانیت و کمال یافته فرهنگ شنیداری مؤثر درسبک زندگی ایرانی دراین روزگار کم‌رونق تولید و اجرای موسیقی ملی، مبتکرانه دست به خلق چنین اثری می‌زند که می‌تواند شگفتانه‌ای برای مردمان دوستدار موسیقی بنیه‌دار ایرانی باشد.
شادی لازمه تعادل و مسیر زندگانی است و انسان با مفهوم دقیق شادی، بخش مهمی از آن را در فرم و قالب در قالب‌های موسیقایی دریافت کند و دراین مجموعه رِنگ حامل اصلی نشاط ظاهر است و البته بیشتر باطنی. محال است زندگی را بدون موسیقی متصور شدن! چه بخواهیم و چه نخواهیم، همراهی نغمه و ریتم به اشکال گوناگون را شاهد هستیم. پس چه بهتر که با آگاهی و شناخت از اصول به پیشواز آواها و ضرباهنگ‌هایی برویم که ریشه در فرهنگ سترگ ایرانی دارد. رِنگ درگذر زمان بویژه بعد از انقلاب اسلامی به نوعی در مُحاق رفت. جایگاه رِنگ بیشتر در پایان قطعات و آوازها پس از اجرای یک کارگان(رپرتوار) موسیقایی با سرمضراب‌هایی تند و تیز و رقص‌وار در مدت زمان اندک و در ابتدای هر جمله موسیقایی است که آن را متفاوت از ضربی و چهارمضراب می‌کند. موسیقیدانان برخاسته از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و مرکز حفظ و اشاعه موسیقی وابسته به رادیو و تلویزیون ملی وقت، سعی و کوشش وافر در بازاجرای آهنگ‌های قدیمی در قالب‌های مختلف داشتند و موفق هم عمل کردند. اما محسن نفر که نگاه تیزبینی در میانه‌روی دارد و بهترین امور دنیوی میانه‌ترین است«خیرالاموراوسطها» آنچنان میان‌داراست که عُلقه‌های خویش، مبتنی بر دقایق و ظرایف موسیقی ردیف دستگاهی را از ابتدا تا کنون طی طریق کرده به زبان حال و سعی دارد این میراث گرانبها را هرچه صحیح و سالم‌تر به نسل‌های بعد امانت‌داری و اشاعه دهد. محسن نفر با تمام دانش و توانایی‌هایی که از گذشته تا کنون دارد، هیچگاه شاکله موسیقی را دستخوش منویات شخصی خود نکرده است. با میان‌داری، نه آن سنت سخت و سفت را ترویج کرده و نه نوآوری‌های باری به هر جهت و استفاده‌های نابجا از تکنیک‌های روزمره‌ای که باعث شهرت افزون هر هنرمندی می‌شود! بهجت و شادمانی مباح در«شادوَش» از نوع نگاه ملی با شاخه‌ای از زیرساخت‌های فن موسیقا و شاخه‌ای از آن در موسیقی دستگاهی در قد و قامتی ورزیده و چالاک و چابک در مقامات مختلف آفرینش شده و اجرایی ناب با زخمه‌ها و پرده‌گیری‌های منحصر با ساز تار که گوش‌نوازی می‌کند و به گوش دل هم می‌نشیند. حسام‌الدین سراج و محسن نفر، ابتدای دهه شصت واحد موسیقی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی را بنیان می‌نهند و بنده نویسنده این یادداشت و سیدعبدالحسین مختاباد درسال 1365 به این مجموعه ملحق می‌شویم و دریافتیم که او متعهد‌وار به مقوله موسیقی و انسان می‌نگرد. نگاه تعبدی در کنار نگاه دانشی و معرفتی در آثار ایشان پررنگ است. آنگونه که عطار می‌گوید: «خه خه‌ای موسیجه موسی صفت / خیز موسیقار زن در معرفت» مضراب‌هایش طعم و مزه اصالت می‌دهد و در عین برشتگی و پختگی توأمان حرف‌ها از درون دارد. آنچنان که بروندادش، گاه فریادوار و گاه لطیف از زخمه‌های تار بر ضمیر روشن پاک نهادان می‌نشیند. آلبوم‌های نینوای 3 (وصل مستان)، نینوای4 (شمس الضحی)، نینوای 5 (باغ ارغوان) و نینوای 6 که متأسفانه به تولید نهایی و نشرنرسید..! مجموعه‌های یادیار، فکرنو، یاس و سرگردان در پی هم، کلیت افکار و اندیشه‌های فلسفی - موسیقایی نفر را تاکنون بیان می‌کنند. اینجانب در زمان مسئولیتی که داشتم مجموعه نفیس«خاکستری، آبی» در ابتدای دهه 80 و مجموعه بزرگ پژوهش‌محورانه «ردیف هفت دستگاه موسیقی ایران به روایت موسی‌خان معروفی» با تارنوازی ایشان را در انتهای دهه80 تولید و آماده‌سازی و رونمایی کردیم که به دلایلی با تأخیر درابتدای دهه 1400 منتشر شد. تمامی آثار و اجراهای صحنه‌ای و محفلی محسن نفر حاکی از شناخت فلسفه وجودی هنر برای انسان امروز است. نفر در همه حال با نگاه متفکرانه به گذشته، زمانه پیش رو را برای شادگون نمودن فرهنگ شنیداری ایران و ایرانی رصد می‌کند. گفتنی است ابتکار عمل مدیر هوشمند مرکز موسیقی وزارت فرهنگ دکتر الهیاری که به نظرم در هر مسند موسیقایی کشور باشد، منشأ خیر و برکت و سلامت است و نیز خوش ذوقی و تدبیر عمل موسیقیدان و مدیرعامل انجمن موسیقی ایران دکتر ستایشگر در توسعه و احیای فرهنگ شنیداری رِنگ نوازی در بین ایرانیان رامشگر و خنیاگر و شادی‌آفرین و رامشگر که عرب مطرب می‌نامد.
«شادوِش» قطعات شاد موسیقی ایرانی است در شکل رِنگ ایرانی از مایه‌ها و دستگاه‌هایی چون چهارگاه، افشاری، شور، ابوعطا، دشتی، بیات ترک و اصفهان.
شادوَش
آهنگسازی و تارنوازی: محسن نفر
ناشر: انجمن موسیقی ایران/ سال:1402