سبک و سیاقی برای تبدیل دانش‌آموزان به کاشفان راه‌حل
مجید سرمدی، از دبیران استان اصفهان، رتبه یک آموزش درس فیزیک را در جشنواره الگوی تدریس برتر به دست آورده است.
وی در گفت و گو با روزنامه ایران درباره الگوی تدریسی که ارائه داده است، گفت: روش تدریسی که من انتخاب کردم، تلفیقی از روش‌های حل مسأله، روش‌های تعاملی، آزمایش و فرایندی است. در اصل ما از چندین روش تدریس با اولویت حل مسأله استفاده می‌کنیم. روش حل مسأله خودش یک روش خاص است، من تلفیقی از چند روش را برای تدریس فیزیک به کار بردم. وی با اشاره به اینکه از شیوه عمومی تدریس و قدیمی آن خارج شده است، افزود: تدریس نوین به گونه‌ای است که دانش‌آموز باید خودش وارد گود شود و بتواند طی فرایند کلاس، یک سری کشفیات را داشته باشد. یعنی به جای اینکه من به‌عنوان سخنران بخواهم یک سری تعاریف ارائه دهم، از دانش‌آموز می‌خواهیم که برای حل مسأله تأمل کند. من ابتدا دانش‌آموز را با یک سؤال و مسأله مواجه می‌کنم و بعد به‌صورت گروه‌بندی آنها را به سمت کشف پاسخ سؤال هدایت می‌کنم. در واقع هنگام کشف اولیه، دانش‌آموز را با مسیر علمی آشنا می‌کنم.
سرمدی توضیح می‌دهد: به جای اینکه معلم تعاریف ثابت و تکراری خود را داشته باشد و مثلاً بگوید ۲۰۰ سال قبل آقای کریستین اورستد یک کشف بزرگ کرد و بعد آن کشف را به دانش‌آموز بگوید، بهتر است اول آن مسأله که ۲۰۰ سال پیش اورستد با آن مواجه شد را با دانش‌آموزان مطرح کند، سپس به آنها بگوید که تصور کنید شما اورستد هستید، حال در مواجهه با این مسأله چطور پاسخ آن را پیدا خواهید کرد؟
وی افزود: دانش‌آموزان باید در گام اول آن پدیده و مسأله را مشاهده و از مشاهداتشان یک سری اطلاعات جمع‌آوری کنند و بعد، فرضیه‌سازی کنند یعنی سعی کنند یک سری جواب منطقی برای آن رخداد بیابند. در گام آخر آن فرضیات را باید آزمایش کنند تا ببینند آیا جوابی که برای آن مسأله داده‌اند درست است یا باید یک تغییری در آن ایجاد کرد. فرایند کلی کلاس من، تقریباً چنین سبک و سیاقی دارد. در واقع ما دانش‌آموز را به شکل مستقیم وارد بحث می‌کنیم و من به‌عنوان یک معلم فقط هدایتگر هستم.
معلم برگزیده درس فیزیک در جشنواره الگوی تدریس برتر، درباره اهمیت خلاقیت در تدریس گفت: اگر خلاقیت نباشد، تدریس به سمت و سوی سخنرانی و روش‌های قدیمی می‌رود. البته که سخنرانی هم یک نوع روش تدریس است اما باید در جای خودش باشد و اگر بخواهیم دائماً با همان سبک و سیاق قبلی آموزش دهیم و دروس را با همان فرایند پیشین تدرس کنیم، کلاس برای دانش‌آموزان خسته‌کننده می‌شود و به انتظاری که از یادگیری داریم، نمی‌رسیم.
خلاقیت در تدریس حذف شدنی نیست
وی گفت: خلاقیت آن نکته اصلی است که معلم می‌تواند با استفاده از آن کلاس را از حالت یکنواختی خارج کند و دانش‌آموز را در یک محیط و شرایط جدید قرار دهد. اطلاعات و دانش قبلی معلم به همراه عشق، علاقه و خلاقیت، دست به دست هم می‌دهند و می‌توانند کلاسی شکل دهند که در آن دانش‌آموز از یادگیری لذت ببرد. خلاقیت گزینه‌ای است که نمی‌توان آن را به هیچ عنوان حذف کرد.
سرمدی درباره خاطره خود از زمان کودکی و تدریس بد معلمان گفت: واقعیت این است که روش‌های تدریس دوران ما همه به یک شکل و به‌صورت سخنرانی بود. آن زمان معلم از اول تا آخر بدون اینکه آزمایشی انجام دهد یا از شیوه دیگری کمک بگیرد، تدریس می‌کرد. البته آن روزها امکانات امروز وجود نداشت و ما به آنها ایرادی نمی‌گیریم ولی امروز شرایط تفاوت کرده و دانش‌آموزان عوض شده‌اند.
پس اگر با وجود امکانات و بسترهای متعددی که وجود دارد بخواهیم با همان شیوه قدیم تدریس کنیم، درست نیست.
وی افزود: شیوه آموزشی امروز با شیوه آموزشی گذشته قابل قیاس نیست. در دوران ما آموزش به شکل سخنرانی و معلم‌محوری بود و چون از همان ابتدا من به درس‌های ریاضی و فیزیک علاقه زیادی داشتم با اینها مشکلی نداشتم اما درس‌های دیگر برایم زجرآور بود. از آنجا که شیوه‌های آموزشی همیشه یک جور بود با آن عشق و علاقه کافی سراغ درس‌هایمان نمی‌رفتیم.
طبیعتاً اجرای شیوه‌های نوین تدریس نیز با موانعی همراه است. سرمدی با اشاره به این موضوع گفت: واقعیت امر این است که یک‌سری از محدودیت‌ها باعث شده ما نتوانیم از شیوه‌های تدریس مستقیماً استفاده کنیم.
به‌عنوان مثال سدی به نام کنکور داریم که مانع از اجرای شیوه‌های جدید تدریس می‌شود. من اگر بخواهم با سبک خودم وارد تدریس شوم، حجم تدریسی که در طول سال خواهم داشت، کم خواهد بود. زیرا به جای اینکه بخواهم نکته را به دانش‌آموز یاد بدهم، دانش‌آموز خودش باید کشف کند و این فرایند زمان‌بر است.
از آن طرف دانش‌آموزان، خانواده و حتی مدیران مدارس انتظار دارند ما به سمتی برویم که بچه‌ها بتوانند در کنکور موفق شوند. شاید برای سال دهم یا یازدهم بتوانیم این کار را انجام دهیم اما برای سال دوازدهم امکان‌پذیر نیست و نهایتاً من به‌عنوان معلم زیر سؤال می‌روم و به کم‌کاری محکوم می‌شوم.
وی درباره امکان تغییر شیوه تدریس گفت: برای این منظور ابزار و سخت‌افزار مورد نیاز را نداریم. همچنین جامعه ما هنوز به فکر یک‌سری برنامه‌ها مانند کنکور و آزمون‌هاست. این محدودیت‌ها به ما اجازه نمی‌دهد برنامه‌ها را کامل پیاده کنیم. باید در درجه اول، زیرساخت‌های این نوع آموزش ایجاد و شرایط استفاده از اینترنت و کامپیوتر و آزمایشگاه‌ها فراهم شود و بعد از آن وارد این بحث شویم که آیا با این امکانات می‌توانیم روش تدریس را کاملاً تغییر دهیم یا خیر.