چرا آخرین تک‌درنای سیبری هنوز به ایران نرسیده است؟
شاید پای تغییر اقلیم در میان باشد
راضیه خوئینی
خبرنگار
تک‌درنای سیبری که فعالان محیط زیست نامش را امید گذاشته‌اند، امسال شاید به خاطر گرمای پاییز و تغییرات اقلیمی دیرتر به ایران بیاید.
تنها بازمانده از گله غربی درناهای سیبری که 17 سال مسیر ۵ هزار کیلومتری سیبری تا مازندران را طی کرده است؛ اغلب اواسط پاییز به ایران می‌رسید، اما امسال مازندرانی‌ها همچنان منتظر رسیدنش هستند. این گونه در معرض انقراض در مسیر پرواز خود دو توقفگاه دارد و هر سال تالاب بین‌المللی فریدونکنار میزبان این پرنده می‌شود. «امید» پارسال پنجم آبانماه وارد مازندران شد.
عطاءالله کاویان، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مازندران در این خصوص به «ایران» گفت: احتمالاً تغییرات اقلیمی و گرمایش در این فصل سبب تأخیر سفر تک‌درنای گله غربی سیبری به مازندران است و احتمالاً «امید» با تأخیر به تالاب فریدونکنار می‌رسد. اگر هم امسال نیاید باز 50 درصد امیدواریم که سال آینده به مازندران خواهد آمد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مازندران، با اشاره به اینکه تنها اطلاعاتی که تاکنون از این پرنده داریم این است که 14 اسفند سال 1401 مهاجرت کرد و 15 اسفند از کشور خارج شد. پس از این تاریخ دیگر هیچ‌گونه اطلاعی از آن نداریم و نمی‌دانیم که آیا به مقصدش رسید، تأکید کرد: درنای سیبری مانند سایر پرنده‌های وحشی مهاجرت کرد و اینکه آیا در طبیعت زنده مانده است یا خیر بی‌اطلاعیم، اما هنوز زمان برای بازگشت این پرنده وجود دارد. در واقع درنای سیبری گاهی در 27 آبان، گاهی 30 آبان و گاهی اواسط آذرماه به ایران مهاجرت کرده است. برخی سال‌ها هم اصلاً نیامده؛ ولی یک‌سال بعد مشاهده شده است.
کاویان افزود: درنای سیبری اگر امسال به ایران نیاید امیدمان را کامل از دست نمی‌دهیم، زیرا 50 درصد ممکن است سال بعد وارد کشور شود. یک احتمال هم وجود دارد که شاید این پرنده تلف شده باشد، چرا که ما ردیاب و پایش مستمر مسیر او را نداشته‌ایم. از آنجا که این پرنده مسیر و مسافتی طولانی را طی می‌کند هر احتمالی وجود دارد. مثل دیگر موجودات وحشی این گونه هم در طبیعت متأثر از عوامل محیطی و آب و هوایی است و شرایط سختی همچون طوفان و سوانح از جمله دشمنان طبیعی درنای سیبری هستند. شکارچیان هم عامل انسانی تهدیدکننده زندگی این گونه است.
وی با بیان اینکه امید به زندگی درنای سیبری در طبیعت حدود 30 تا 35 سال است و در شرایط اسارت بالای 70 سال هم عمر کرده‌اند، گفت: البته همه اینها میانگین است و شاید این پرندگان در طبیعت بیشتر هم عمر کنند؛ ما میانگین و عمر تقریبی را در نظر می‌گیریم.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان مازندران با توضیح اینکه «امید» هم سنش بالاست و به طور متوسط باید بیشتر از 25 تا 30 سال داشته باشد، گفت: آخرین سالی که همراه پرندگان دیگر (یک گله درنا) دیده شد، سال 1382 بود و پس از آن همراه پرندگان یا جوجه‌های دیگر مشاهده نشده است. اما «امید» همان زمان هم جوجه نبود؛ پس با توجه به این شواهد باید آن را پرنده‌ای سن بالا در نظر بگیریم.
وی تأکید کرد: هنوز فرصت بازگشت «امید» هست و زمان از دست نرفته است؛ البته تغییرات اقلیمی و گرمای بیشتر امسال نسبت به سال‌های گذشته بی‌تأثیر نیست. زیرا فشار سرما این پرندگان را وادار می‌کند که دامنه مهاجرت خود را به پایین‌دست توسعه دهند و ما در اواخر آبانماه شرایط آب و هوایی ملایم و گرمی را تجربه می‌کنیم. در حال حاضر در فریدونکنار به دلیل این گرما هنوز دسته‌های قوهایی را می‌بینیم که مهاجرت نکرده‌اند و این روند را می‌توان به تغییرات آب وهوایی نسبت داد. بنابراین امید به مهاجرت این پرنده همچنان وجود دارد و ممکن است فردا یا دو هفته دیگر بیاید، حتی اگر نیاید ما 50 درصد ناامید خواهیم شد.
کاویان درباره «رویا» جفت «امید» که برای احیای مسیر گله غربی درناهای سیبری سال گذشته از بلژیک وارد ایران شد، افزود: از جفت این درنا همچنان در اسارت نگهداری می‌کنیم و با برنامه‌هایی که تدارک دیده‌ایم قرار است هر زمان که «امید» بیاید، جفت او را در طبیعت رهاسازی کنیم تا فقط با «امید» همسفر شود و با پرندگان دیگر همراهی نکند.
«رویا» در قفس
برخی از کاربران در فضای مجازی مدعی هستند، نیامدن «امید» در مخالفت با جفت‌یابی اجباری برای اوست.
کاویان در واکنش به این حرف‌ها، گفت: اصلاً مسائل احساسی میان پرندگان وجود ندارد. اگر «امید» بازنگردد تصمیم‌گیری درباره جفت پروازی او «رویا» سخت می‌شود. «رویا» هم تنهاست هم راهنمای مسیر ندارد. زیرا درنای امید راهنمای مسیر بود و اگر بازگردد اندک امیدی هست که این پرنده قفسی همراه امید، یک کریدور پروازی را در پیش بگیرد و برای مهاجرت همسفر شود. در غیر این صورت اگر هیچ پرنده‌ای از گونه خودش پیدا نشود و راهنمای پروازی او هم نیاید، درباره او به‌عنوان یک حیوان باغ وحشی در مراکز نگهداری تصمیم‌گیری خواهیم کرد. کمیته درنا باید تشکیل شود و درباره این پرنده به‌عنوان یک نمونه باغ وحشی یا در مرکز تکثیر تصمیم بگیرد.