چرا بی خطر سازی زباله های عفونی مازندران متوقف شد؟
اختلال در جمع آوری پسماندهای عفونی
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
معضل زباله‌های بیمارستانی و عدم جمع‌آوری و انباشت غیربهداشتی آنها در غرب استان مازندران بیداد می‌کند. بیش از یک ماه است که پسماندهای عفونی مطب‌ها روی هم تلنبار شده و شهروندان نوشهر، چالوس، تنکابن، رامسر و عباس‌آباد را با چالش‌های زیست محیطی جدیدی مواجه کرده است. انباشت زباله‌های بیمارستانی و گاه دپوی غیربهداشتی آنها، نگرانی‌هایی برای اهالی منطقه و فعالان محیط زیست ایجاد کرده و ضرورت ساماندهی به بحران کنونی را دوچندان کرده است. این درحالی است که طبق گفته سازمان بهداشت جهانی، زباله عفونی خطرناک‌ترین نوع پسماند محسوب شده و سالانه 6 میلیون نفر به دلیل تماس با آنها جان خود را از دست می‌دهند. اما چه کسی مسئول جمع‌آوری پسماندهای عفونی است که حالا با سرباز زدن از این وظیفه خطیر، به بحران انباشت پسماندهای خطرناک و دلنگرانی شهروندان غرب استان مازندران دامن زده است؟
امحای پسماندهای عفونی
«یاسر زندی» فرماندار تنکابن، پاسخی به سؤال «ایران» نداده و اظهارنظر درخصوص زباله‌های عفونی استان مازندران و حل مشکل را به زمانی دیگر موکول می‌کند.
در همین حال، دکتر «عباس علیپور» معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، با تقسیم پسماندها به 5 گروه (عادی، ویژه، عفونی، صنعتی و کشاورزی) به «ایران» می‌گوید: «مطابق ماده 7 قانون مدیریت پسماندها، مدیریت اجرایی کلیه پسماندها بجز (صنعتی و ویژه) در شهرها و روستاها و حریم آنها به عهده شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و بخشداری‌ها بوده و مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی و ویژه به عهده تولیدکننده است. در این میان، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی که پسماند عفونی دارند، خود مسئول جمع‌آوری و امحای بهداشتی پسماندها هستند. زباله‌هایی که پس از امحا و بی‌خطر شدن به پسماند عادی تبدیل شده و توسط شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و بخشداری‌ها جمع‌آوری می‌شود.»
تولید 8 تن زباله بیمارستانی
وی با اشاره به نقش نظارتی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر پروسه جمع‌آوری تا بی‌خطرسازی زباله‌های عفونی می‌گوید: «پسماندهای عفونی توسط بیمارستان‌ها (دولتی و غیردولتی) و مراکز غیربیمارستانی (مطب، کلینیک، آزمایشگاه و...) تولید می‌شود. در استان مازندران، 48 بیمارستان وجود دارد که از این تعداد، 38 واحد دولتی و 10 واحد خصوصی است. مجموع این بیمارستان‌ها، روزانه 8 تن زباله عفونی تولید کرده و همگی دارای دستگاه بیخطرساز هستند.»
دکتر «عباس علیپور» تصریح می‌کند: «استان مازندران همچنین دارای 5 هزار واحد غیربیمارستانی (1700 واحد دولتی و 3300 واحد غیردولتی) است. واحدهای دولتی روزانه یک تن زباله عفونی تولید کرده و واحدهای غیردولتی، روزانه کمتر از 3 تن زباله عفونی تولید می‌کنند. بنابراین در مجموع، روزانه 12 تن زباله عفونی (4تن زباله در واحدهای غیربیمارستانی و 8 تن زباله در واحدهای بیمارستانی) در استان مازندران تولید می‌شود.»
مسئولیت 3 شرکت در بازیافت
وی ادامه می‌دهد: «همه بیمارستان‌ها به دستگاه بیخطرساز مجهز بوده و پسماندهای عفونی را بازیافت می‌کنند؛ این در حالی است که واحدهای غیربیمارستانی به دلیل اینکه واحدهای کوچکتری بوده و خرید این دستگاه‌ها برایشان به صرفه نیست، زباله‌های عفونی را برای امحا و بازیافت به شرکت‌های خصوصی می‌سپارند.»
طبق گفته این مقام مسئول، «در استان مازندران 3 شرکت خصوصی، مسئولیت بازیافت پسماندهای عفونی در غرب، مرکز و شرق استان را برعهده دارند. لازم به ذکر است که هیچ محدودیتی برای پذیرش و فعالیت شرکت‌های دیگر وجود نداشته و متقاضیان می‌توانند پس از تأسیس شرکت، بازیافت زباله‌های بیمارستانی را برعهده گیرند؛ البته اخیراً شهرداری برخی از شهرستان‌ها مانند ساری، نوشهر و... اقدام به ساخت دستگاه امحای زباله کرده و در مراحل انتهایی کار قراردارند. همین امر شرکت‌ها را نسبت به سرمایه‌گذاری نگران کرده و انگیزه لازم برای مشارکت آنها در بازیافت زباله‌ها را تقلیل داده است.»
نظارت دائمی بر تحویل زباله
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران با اشاره به نظارت دائمی بر تحویل پسماندها به شرکت‌های خصوصی می‌گوید: «ما در سال جاری برای 2400 واحد اخطاریه صادر کرده و 90 واحد را نیز پس از اخطارهای مکرر و معرفی به مراجع قضایی، جریمه و حتی پلمب کرده‌ایم.»
وی می‌افزاید: «در غرب استان مازندران، یک شرکت خصوصی مسئول جمع‌آوری زباله‌های عفونی نوشهر تا رامسر است. بیمارستان‌های دولتی غرب استان مازندران روزانه 1600 کیلو، واحدهای غیربیمارستانی دولتی 180 کیلو و واحدهای غیربیمارستانی خصوصی نیز روزانه 570 کیلو پسماند عفونی تولید می‌کنند.»
به آتش کشیدن دستگاه امحا
طبق گفته دکتر علیپور، «دستگاه‌های بیخطرساز در هر سیکل روزانه، 180 کیلو زباله عفونی را بازیافت کرده و طی 5 سیکل، همه پسماندهای غرب استان مازندران را بی‌خطر می‌کنند. این در حالی است که از حدود یک ماه پیش به دلایلی نظیر مسائل داخلی و درگیری با کارگران و... دستگاه امحای یکی از شرکت‌ها به آتش کشیده شد، البته مدتی بعد مشکل برطرف شده و دوباره دستگاه فعال شد. منتهی تجمیع زباله‌های بیمارستانی در مناطق مختلف غرب استان، نگرانی‌هایی را برای شهروندان ایجاد کرد. البته خود شرکت مدعی شده که کارگران معترض، زباله‌ها را در بخش‌های مختلف شهر منتشر کرده و پس از فیلمبرداری و اشتراک‌گذاری در فضای مجازی، تلاش کرده‌اند تا شرایط را سخت‌تر کنند.»
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران می‌افزاید: «پیشتر روزانه 700 کیلو زباله عفونی امحا شده و مشکلی ایجاد نمی‌شد؛ اما به یکباره زباله‌های عفونی به دلیل خرابی دستگاه بیخطرساز، طی 20-10 روز در مطب‌ها تلنبار شده و سیکل معیوبی را ایجاد کرد. همزمان انتقال حجم زیادی از زباله به سایت امحا، شهروندان را نگران‌تر از همیشه کرد. وی تصریح می‌کند: همکاران ما به محض اطلاع از انباشت زباله‌های عفونی، در مناطق مختلف حضور پیدا کرده و برای مدیریت بحران با دستگاه‌ها و مسئولان شهری رایزنی کردند. امیدواریم ظرف چند روز آینده شرایط به وضعیت عادی رسیده ومشکل برطرف گردد.»
اختلال در جمع‌آوری پسماند
دکتر علیپور ادامه می‌دهد: «کمی پیش از دپوی زباله‌های بیمارستانی، دستگاه بیخطرساز یک بیمارستان دولتی نیز در تنکابن دچار مشکل شد. بیمارستان، جمع‌آوری و بازیافت زباله‌های عفونی را به این شرکت خصوصی سپرد؛ اما با به آتش کشیده شدن دستگاه بیخطرساز این شرکت، سیکلی معیوب ایجاد شده و جمع‌آوری روزانه زباله‌های این بیمارستان نیز مختل گردید. به این ترتیب زباله‌های بیشتری تجمیع شده و اختلال زیادی در جمع‌آوری آنها ایجاد شد. در حال حاضر، اختلال دستگاه امحای زباله این بیمارستان رفع شده و قرار است دستگاه به روز شود. امیدواریم طی چند روز آینده، دیگر هیچ پسماند عفونی از بیمارستان خارج نشده و همه زباله‌های عفونی در خود بیمارستان امحا شده و جمع‌آوری آن پس از بی‌خطرسازی به شهرداری سپرده شود.»
مطابق گفته معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران، «اگرچه هنوز مشکل امحای زباله‌های عفونی در غرب استان مازندران رفع نشده اما پیش‌بینی می‌شود که هفته آینده مشکل برطرف شده و جمع‌آوری روزانه پسماندهای عفونی از مراکز غیردولتی به روال سابق بازگردد. لازم به ذکر است که درخصوص بازیافت پسماندهای عفونی باید فرهنگ‌سازی شده و شهروندان آگاه باشند که زباله‌های عفونی پس از بی‌خطرسازی، به پسماند عادی تبدیل شده و دیگر هیچ خطری برای آنها ایجاد نمی‌کند.»
بــــرش
کمی پیش از دپوی زباله‌های بیمارستانی، دستگاه بیخطرساز یک بیمارستان دولتی نیز در تنکابن دچار مشکل شد. بیمارستان، جمع‌آوری و بازیافت زباله‌های عفونی را به این شرکت خصوصی سپرد. اما با به آتش کشیده شدن دستگاه بیخطرساز این شرکت، سیکلی معیوب ایجاد شده و جمع‌آوری روزانه زباله‌های این بیمارستان نیز مختل گردید