واکاوی و روایت سیر تاریخی مسأله فلسطین
علی‌الله سلیمی
نویسنده و منتقد ادبی
فلسطین و روایت‌ها و حکایت‌های آن از زمان اشغال این سرزمین مقدس توسط صهیونیست‌ها تا به امروز، که یکی از حساس‌ترین و سرنوشت‌سازترین روزهای تاریخ این کشور را تجربه می‌کند و شاهد وحشیانه‌ترین حملات رژیم صهیونیستی به نوار غزه است، یکی از موضوعات مطرح در جهان اسلام و کشورهای غربی و اروپایی به حساب می‌آید که در این خصوص، محققان و پژوهشگرانی از سراسر جهان کار کرده و کتابهای متعددی هم پیرامون مسأله فلسطین نگاشته و منتشر کرده‌اند. دراین میان، نویسندگان، محققان و مورخان جهان عرب به واسطه ارتباط فرهنگی نزدیک با مسائل فلسطین و آشنایی با تاریخ و فرهنگ این سرزمین اسلامی و مقدس، با تعمق بیشتری به مسأله فلسطین نگریسته و آثار قابل توجه و تأملی را نوشته و منتشر کرده‌اند. محسن محمد صالح، یکی از این افراد است که کتاب «قضیه فلسطین؛ پیشینه تاریخی و تحولات معاصر» را بر پایه تحقیقات و پژوهش‌های خود نوشته است.
این کتاب با عنوان عربی «القضیه الفلسطینیه، خلفیاتها التاریخیه وتطوراتها المعاصره» توسط مرکز مطالعات «الزیتونه» منتشر شده است. مؤسسه لبنانی «الزیتونه» که گردآورنده این اثر است تاکنون بیش از 130 عنوان کتاب راجع به فلسطین منتشر کرده و کتاب «قضیه فلسطین، پیشینه تاریخی و تحولات معاصر» یکی از این آثار است که به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، مالزیایی و اکنون فارسی منتشر شده است. درخصوص مرکز مطالعات الزیتونه هم می‌توان می‌گفت این مرکز در حوزه دایرةالمعارف فلسطین و فعالیت‌های کتابخانه‌ای و پژوهشی کم‌نظیر است و خروجی‌های جامعی در حوزه مطالعات فلسطین دارد. همچنین این مرکز در رنکینگ اندیشکده‌ها در سال‌های اخیر در جایگاه 66 (شصت و ششم) خاورمیانه قرار دارد. با این توضیح، کتاب «قضیه فلسطین، پیشینه تاریخی و تحولات معاصر» که توسط یکی از برجسته‌ترین محققان، مورخان و پژوهشگران حوزه فلسطین، دکتر محسن محمد صالح تألیف شده، از شش فصل به همراه یک مقدمه و یک خاتمه تشکیل شده است.
هر کدام از فصول، یک برهه تاریخی خاص را بررسی می‌کند و نگارنده پیش از ورود به هر کدام از فصل‌ها آن را با مقدمه‌ای مختصر درباره شرایط حاکم بر آن دوره آغاز می‌کند. در بخشی از مقدمه مؤلف بر چاپ عربی کتاب آمده است: این نوشتار تلاش می‌کند با بررسی مقاطع حساس تاریخ مسأله فلسطین تصویری کلی درباره این موضوع ارائه دهد، چرا که مطالعه سیر تاریخی مسأله فلسطین این امکان را به خواننده می‌دهد تا به تصویری جامع از آن دست یابد و با تسلسلی منطقی همراه تکیه بر واکاوی سیر تاریخی با عوامل به هم پیوسته‌ای که در مرحله زمانی بر مسأله فلسطین تأثیر گذارده است آشنا شود. موشکافی مسأله فلسطین با دسته‌بندی آن به موضوعاتی همچون سرزمین، ملت، دشمن و مقاومت و... هم ممکن بود، اما به نظر ما این دسته‌بندی با وجود برخی مزایا، کارایی لازم در پژوهش‌های کوتاه را ندارد و به جای تصویری جامع از همه موضوعات در یک چهارچوب، نمای کلی از هر موضوع را به صورت جداگانه ارائه می‌دهد.
مخاطبان این پژوهش کسانی هستند که به دنبال یافتن نگاهی کلی درباره مسأله فلسطین بوده و وقت کافی برای انجام مطالعات جامع و تخصصی در این حوزه را ندارند. با وجود این، وضعیت کنونی فلسطین در فصل ششم به شکل مفصل‌تری مورد بررسی قرار گرفته تا خواننده بتواند پاسخ پرسش‌های گوناگونش درباره حوادث، تحولات و ابهامات و پیچیدگی‌های شرایط کنونی قضیه فلسطین را پیدا کند. مطالب کتاب حاضر، حق ملت فلسطین در سرزمین خود را به رسمیت می‌شناسد و آن را سرزمین عربی و اسلامی می‌داند که بر پایه متدی علمی، آکادمیک و مستند نگاشته شده و در حد امکان کوشیده زبانی ساده و بی‌پیرایه داشته باشد. کتاب «قضیه فلسطین؛ پیشینه تاریخی و تحولات معاصر» اثر محسن محمد صالح با ترجمه صابر گل عنبری و یوسف‌زاده در 270 صفحه قطع وزیری و جلد شومیز از سوی مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به چاپ رسیده است.