در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره روز بدون کیف و کتاب در مدارس ابتدایی عنوان شد
روزی برای کشف خلاقیت معلمان و دانش‌آموزان
غزل رضایی ثانی
خبرنگار
اخیراً آموزش و پرورش از اجرای طرح جدیدی با عنوان «روز بدون کیف و کتاب» خبر داد که طی آن دانش‌آموزان دوره ابتدایی می‌توانند یک روز به فاصله دو هفته یک‌بار، بدون کیف و کتاب‌های درسی‌شان به مدرسه بروند. البته که آموزش در این روز تعطیل نیست و به گفته مسئولان، دانش‌آموزان در سایه ساحت‌های دیگر تربیت، می‌توانند در قالب فعالیت‌های خلاقانه و متنوعی مانند کارهای گروهی، در زمینه‌های مختلفی ازجمله مهارت‌های زندگی، مهارت‌های ارتباطی، موضوع‌های دینی، هنر، بهداشت و درمان، ورزش و … آموزش ببینند.
این برنامه برای اولین بار در سال‌جاری تحصیلی، سه‌شنبه ۳۰ آبان‌ماه برگزار شد. دانش‌آموزان ابتدایی، روز۳۰ آبان بدون کیف و کتاب در مدرسه به امور آموزشی و مهارتی پرداختند و روز متفاوتی را تجربه کردند.
تغییر رویکردهای آموزشی
معصومه نجفی پازوکی، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در گفت‌و‌گو با «ایران»، درباره اهمیت فعالیت‌های گروهی دانش‌آموزان در روز بدون کیف و کتاب بیان کرد: از ابتدای دهه نود کتاب‌های درسی تغییر کرد و رویکردها متفاوت شد؛ به‌عنوان مثال رویکرد کتاب علوم به سمت کاوشگری، رویکرد کتاب ریاضی به سوی حل مسأله و رویکرد کتاب فارسی با محوریت تقویت ارتباط، طراحی شد.
وی با اشاره به اینکه کل فرایند یادگیری و یاددهی با مشارکت دانش‌آموزان است، گفت: معلم نباید به‌عنوان یک سخنران صرف مقابل تخته بایستد بلکه باید از دانش‌آموزان برای آموزش مشارکت بجوید. ما باید معلم را به‌خوبی آموزش دهیم تا بتواند در قالب فعالیت‌های گروهی به دانش‌آموزان درس بدهد. درهمین راستا حدود ۵۰ درصد معلمان ابتدایی را شبکه‌سازی کردیم و دائم به معلم تأکید می‌کنیم با روش سخنرانی پیش نرود و با شیوه گروه‌بندی و مشارکت کارکند.
معاون وزیر آموزش و پرورش گفت: در همین راستا سال گذشته در کلاس اول ابتدایی برای بیش از 8هزار کلاس روستایی بسته‌هایی فرستادیم که از طریق آن، معلم گروه‌بندی کردن دانش‌آموزان و تدریس را می‌آموخت. مثلاً به تعداد گروه‌ها کتاب داستان یا کارت‌های بازی گذاشته بودیم. این شیوه‌ای بود تا معلم یاد بگیرد چطور با کارهای گروهی به دانش‌آموزان تدریس کند.
حرکت به سمت تربیت تمام ساحتی
وی در پاسخ به این سؤال که اصل فعالیت‌هایی که در روز بدون کیف و کتاب انجام می‌شود چیست، گفت: هدف از روز بدون کیف و کتاب، حرکت به سمت تربیت تمام ساحتی است. برخی از معلمان ما به آموزش با کتاب درسی عادت کرده‌اند و کتاب درسی تنها ابزاری است که به کمک آن آموزش می‌دهند. در روز بدون کیف و کتاب، عملاً کتاب از معلم گرفته می‌شود و وقتی معلم کتابی در اختیار نداشته باشد، طبیعی است که باید موقعیت‌های یادگیری ایجاد کند.
نجفی در ارزیابی خود از برگزاری اولین روز از روز بدون کیف و کتاب توضیح داد: روزی که ما به مدرسه‌ای که برنامه روز بدون کیف و کتاب را اجرا کرد رفتیم، ساحت زیبایی‌شناسی و هنری، بسیار پررنگ دیده می‌شد. مثلاً در مدارس دخترانه آنها در حال دوختن کیف و درست کردن دستبند با مهره و مروارید بودند. حتی برنامه آشپزی هم داشتند و دانش‌آموزان اول ابتدایی به همراه معلم خود سالاد اولویه درست می‌کردند یا اینکه وقتی کتاب داستانی خوانده می‌شد و دانش‌آموزان مفهومی که از آن دریافته بودند را نقاشی می‌کردند و روی دیوار میزدند و به دیگران درباره آن توضیح می‌دادند. اینها همه برای پایه‌های دوره اول ابتدایی است.
معلمان برای آموزش بدون کتاب، خلاقیت به خرج دهند
برخی از معلمان نگران مطالب کتاب درسی هستند که آیا می‌توانند آن را به اتمام برسانند یا نه. نجفی در این‌خصوص توضیح داد: این نگرانی به خاطر تمرکز زیاد معلمان روی حافظه محوری است. اگر معلمان از این موضوع فاصله بگیرند و به سمت شیوه‌های یادگیری بیایند، دانش‌آموزان هم لذت بیشتری از آموزش خواهند برد و متوجه می‌شوند که این تغییر رویکرد چقدر کیفیت یادگیری را بالا می‌برد.
اگر در روزهای عادی به معلم بگویند نیم ساعت از وقت خود را به خواندن کتاب داستان و نمایش عروسکی اختصاص دهد، خیلی از آنها آنقدر نگرانی تقسیم بندی کتاب درسی برای تدریس را دارند که زمانی برای کتاب خواندن و نمایش عروسکی واین قبیل از کارها صرف نمی‌کنند. فایده روز بی‌کیف و کتاب همین است. یعنی معلم می‌تواند برای دانش‌آموزان یک مهارت یادگیری، شبیه به زندگی واقعی فراهم کند و دانش‌آموزان ابتدایی را که در دوره آموزش عمومی هستند، به سمت شایستگی‌های پایه ببرد.
وی در توضیح این موضوع گفت: شایستگی‌های پایه می‌تواند شامل شایستگی‌های ارتباطی مانند خواندن یک داستان و تعریف آن برای دیگران باشد یا شامل شایستگی تفکر، یعنی دانش‌آموز را در موقعیت‌هایی قرار دهند که خود او بتواند حل مسأله کند.
باید روی بحث کتاب خواندن و ورزش بیشتر تأکید کنیم
معاون آموزش ابتدایی وزیر آموزش و پرورش افزود: آنچه که در روز بی‌کیف و کتاب اتفاق می‌افتد تربیت تمام ساحتی است. ما باید روی بحث کتاب خواندن و ورزش بیشتر تأکید کنیم. روزی که اولین بار روز بی‌کیف و کتاب به مدرسه رفتم از دانش‌آموزان پرسیدم که آیا در روز بی‌کیف و کتاب ورزش کرده‌اند یا نه؟ آنها گفتند ما فقط در روزهای دوشنبه یا فقط یک روز خاص ورزش می‌کنیم.
نجفی در این باره که باید برای روز بدون کیف و کتاب برنامه مدونی برای معلمان آماده شود، گفت: ما باید در تمام ساحت‌ها یک سری فعالیت‌ها را آماده کنیم و برای کل کشور بفرستیم تا دستان معلم از برنامه‌های متعدد پر باشد. خود معلم نیز می‌تواند یک سری موقعیت خلق کند تا بداند چطور باید از این روزاستفاده کند. ولی اگر بدون برنامه پیش برود و نداند چه کار کند روز بدون کیف و کتاب برای او به بطالت می‌گذرد.
وی تأکید کرد: معلم باید یک طراحی آموزشی برای کل هفته کامل داشته باشد، نه صرفاً برای یک زنگ ۴۰ دقیقه‌ای. وقتی معلم سناریوی آموزشی خود را بچیند می‌تواند اهمیت روز بی‌کیف و کتاب را هم بداند. در این روز بچه‌ها فقط مفاهیم را کشف خواهند کرد.