در آستانه یک «سینماحقیقت» دیگر
چراغ‌های روشن
محمد حیدری‌پور/ اواخر آذرماه امسال، هفدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» برگزار می‌شود. جشنواره «سینماحقیقت» بیش از یک دهه است که یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی ایران است؛ جشنواره‌ای که بخش قابل توجهی از سینماگرانی را که متفاوت می‌اندیشند و متفاوت عمل می‌کنند ، پوشش داده و آثارشان را در معرض تماشا قرار می‌دهد. «سینماحقیقت» امسال با دبیری محمد حمیدی مقدم برگزار می‌شود. او برای پنجمین بار است روی صندلی دبیری این رویداد می‌نشیند و پیش از او، سه مدیر عامل قبلی مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی (متولی برگزاری این رویداد) محمد آفریده، شفیع آقامحمدیان و محمدمهدی طباطبایی‌پور دبیران این رویداد هر یک به شیوه‌ای، کوشیده‌اند به «سینماحقیقت» هویت بدهند، اما شاید مهم‌ترین دستاورد همه این دبیران، ادامه مسیری بوده که هفده سال پیش آغاز شده، آن هم در سینمایی که عمده توجه و تمرکزش، بر سینمای داستانی و پس از آن سینمای گیشه پسند است.
«سینماحقیقت» توانسته چراغی روشن باشد برای دوستداران و فعالان سینمای مستند. «سینماحقیقت» نه تنها عرصه‌ای برای کشف استعداد در این حوزه بوده و نام‌های پرشماری در این جشنواره دیده و معرفی شده‌اند، حتی به سینمای داستانی هم فیلمساز معرفی کرده است. بسیاری از فیلمسازان نسل تازه مانند محمدحسین مهدویان، محمد کارت، نرگس آبیار، مهدی شامحمدی و... در «سینماحقیقت» جایزه گرفته و دیده شده‌اند. مهدی باقری، مرتضی پایه شناس، مهدی بخشی مقدم و... که هنوز به سینمای مستند وفادارند و دغدغه ورود به سینمای داستانی ندارند هم با این جشنواره درخشیده‌اند. بنابراین این جشنواره، مهم ترین کارکرد یک رویداد سینمایی که کشف استعداد است، بخوبی برعهده داشته است. این جشنواره علاوه بر این، مسیر مستندسازی در ایران را هدایت کرده، توجه به تولیدات تاریخی یا اجتماعی یا مستندهای پرتره، از سوی داوران این جشنواره، توجه مستندسازان را به این آثار جلب کرده و جهت داده است.
«سینماحقیقت» شاید در نگاه اول جوان‌تر از جشنواره فیلم کوتاه تهران، یا دایره مخاطبانش، محدودتر از جشنواره فیلم فجر، باشد. اما خانواده سینمای مستند ایران به شهادت تاریخ برگزاری این رویداد، همواره در کنار این جشنواره بوده‌اند. منوچهر طیاب، اکبر عالمی، خسرو سینایی، محمدرضا اصلانی و... نامداران این رشته، بارها در این جشنواره حضور داشته‌اند. این صبغه، ذخیره‌ای بزرگ و فراموش نشدنی است. این ارتباط، حلقه رابط نسل نخست و نسل سوم جشنواره با هم است، مسیری که می‌تواند به آینده جشنواره کمک کند و همگرایی نسل‌ها را افزون کند. «سینماحقیقت» در ظاهر، جشنواره‌ای جوان برای مخاطبانی محدود است، اما شاید در روزهای پیش رو، «سینماحقیقت» نیازمند ورود به حوزه‌های جدید است. مثلاً سینماهای مردمی برای این رویداد در نظر گرفته شود، یا شیوه اکران و نمایش فیلم‌ها یا جلسات نقد و بررسی آثار تغییر کند. «سینماحقیقت» در چهاردهمین دوره با انتخاب شیوه آنلاین به دنیایی بزر‌گ‌تر ورود کرد و گستره مخاطبانش را وسعت بخشید. چنین جزئیات و رویکردهایی است که یک جشنواره را زنده و جذاب می‌کند و شرط ماندگاری و تأثیرگذاری آن است. نمی‌شود و نباید یک جشنواره را با یک طریق و راه اداره کرد، بویژه اینکه در جهان امروز، مستندسازان به شیوه‌هایی مجهزند که ارتباط و تعاملشان را با جشنواره‌ها و محافل دیگر، سهل کرده است، پس باید به شیوه‌های تازه و مدرن و جهانی، این جشنواره را ارتقا داد و از امکاناتش به بهترین شکل استفاده کرد.
سینمای مستند ایران، چهره‌های شاخص و آثار ماندگار فراوان دارد. به تاریخ این سینما که رجوع کنیم، ستاره‌های درخشان فراوانند. آنانی که بر سینمای داستانی و سریال‌سازی ایران تأثیر گذاشته و با تربیت شاگردان فراوان، تجربه‌هایشان را به نسل تازه منتقل کرده‌اند. «سینماحقیقت» ادای دینی به این سینماگران تاریخ ساز است و البته محفلی برای تقویت سینمای مستند ایران. سینمایی که می‌تواند روایت ما از روزگارمان، از ایران و فرهنگ و جامعه را برای آیندگان به جا بگذارد. روایتی فارغ از قرائت‌های مغرضانه یا نادرست.