دکتر حبیب‌الله بابایی
رئیس مرکز مطالعات اجتماعی
و تمدنی پژوهشگاه علوم
و فرهنگ اسلامی

فرایند تمدنی مسلمانان چندین نقطه چالشی دارد: 1. نقطه خصم تمدنی غرب (در بیرون از جهان اسلام) 2. نقطه آشوب تمدنی اسرائیل (در قلمرو جهان اسلام) و 3. نقطه ضعف تمدنی (در درون جوامع اسلامی).
در مورد چالش دوم، مرادخای کاپلان در کتاب «یهودیت به مثابه تمدن» می‌نویسد: چیزی که خاک برای یک درخت به ارمغان می‌آورد، همانی است که یک سرزمین برای یک تمدن بوجود می‌آورد و اساساً یهودیت نمی‌تواند بدون داشتن محیطی که زیست تمدنی خود را در آن تمرین کند، حیات و بقا داشته باشد. هرچند شاید به قول کاپلان، اسرائیل برای یهودیان یک سرزمین تمدنی به حساب آید، ولی این سرزمین روی گسل تمدنی و در بستر سرزمینی جهان اسلام و در تضاد با هویت سرزمینی امت اسلام قرار گرفته است؛ هرچند شاید بتوان دو تمدن را به لحاظ «فرهنگی» در یک نقطه جمع کرد، ولی نمی‌توان دو تمدن را به لحاظ «جغرافیایی» در یک سرزمین تجمیع کرد.
از طرف دیگر، خصایص تاریخی این قوم نه فقط در تاریخ اسلام بلکه در تاریخ غرب باستان و غرب قرون وسطی با نوعی از فتنه‌گری‌ها همراه بوده و نظام تمدنی در جهان غرب حتی در امریکای امروز را نیز مختل کرده‌ است. این فتنه‌گری‌ها در دنیای اسلام و در قلمرو تمدنی مسلمانان نیز همواره منشأ آشوب‌های بزرگ بوده که نمونه‌های آن را می‌توان در دخالت‌ها و ترورهای دولتی در دیگر کشورهای اسلامی مشاهده کرد. «دفاع تمدنی» شهید فخری‌زاده و «جهاد تمدنی» شهید سردار سلیمانی در راستای مواجهه جهان اسلام با این چالش تمدنی است که می‌تواند نقطه عزیمت جدیدی در ایجاد پیوستگی ملت‌های مسلمان باشد.