حمید حبیبی

  مدافع ولایت
آیت‌الله سید عبدالله فاطمی‌نیا هم به علوم اسلامی بویژه علم رجال تسلط داشت و هم در عرفان اسلامی متبحری عمیق به شمار می‌رفت. از این رو، به عالمی ذوابعاد بدل شده بود که کلاس‌های درس و وعظ او را پرشمار می‌کرد. «تلمذ در مکتب فقه جعفری»، «عشق به اهل بیت(ع)» و «تلاش برای نزدیکی دل مؤمنان به معبود» سه ویژگی است که اغلب شاگردان و کسانی که پای مجالس وعظ او نشسته‌اند در وصف او و آموزه‌هایش ذکر می‌‌کنند.
استاد فاطمی‌نیا با اینکه هیچ‌گاه به معنای رایج کلمه فعالیت سیاسی نداشت و به عنوان چهره‌ای سیاسی شناخته نمی‌شد اما نقش‌آفرینی‌های دینی-سیاسی او در بزنگاه‌های حساس جامعه ما مثال‌زدنی است. او بارها در چنین برهه‌هایی در دفاع از مقام ولایت تمام‌قد حاضر شد و به رسالت اجتماعی خود به عنوان یک خطیب حکیم عمل ‌کرد.
  نغمه عاشقی
آیت‌الله فاطمی‌نیا تحصیل علوم ‌دینی را نزد پدرش مرحوم آیت‌الله سید اسماعیل اصفیایی آغاز کرد و پس از آن نزدیک به ۳۰ سال نزد علامه حسن مصطفوی تبریزی، از شاگردان آیت‌الله سیدعلی قاضی، به آموزش اخلاق و عرفان عملی پرداخت. او همچنین از محضر آیات عظام سید محمدحسین طباطبایی، سید محمدحسن الهی، محمدتقی بهجت، سیدرضا بهاءالدینی، محمدتقی آملی و محمدعلی اراکی نیز بهره برد و توانست در شرح مفاهیم شیعی و بسط فرهنگ تشیع آثار قابل ‌تأملی از خود به جا بگذارد که از آن جمله می‌توان به کتاب‌های «نکته‌ها از گفته‌ها»، «فرهنگ انتظار»، «فرجام عشق»، «ارمغان غدیر» و «نغمه عاشقی» اشاره کرد. علاوه بر این، ایشان از مفسران معروف صحیفه سجادیه و نهج‌البلاغه به شمار می‌رود.

 عالمی هدایتگر و روشن‌ضمیر
آیین بزرگداشت مقام علمی و فرهنگی آیت‌الله فاطمی‌نیا با حضور جمعی از اهالی اندیشه و اساتید حوزه و دانشگاه در محل انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد و در این مراسم آیت‌الله غلامرضا فیاضی، رئیس مجمع عالی حکمت اسلامی، حجت‌الاسلام مرتضی جوادی‌آملی، رئیس بنیاد بین‌المللی اسرا، صباح زنگنه، مؤسس اتحادیه جهانی تقریب مذاهب اسلامی و حجت‌الاسلام سیدحسین فاطمی‌نیا سخنرانی کردند. این مراسم با پیام دکتر محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی آغاز شد که توسط محمود شالویی، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، قرائت شد: «آیت‌‌الله سید عبدالله فاطمی‌نیا در زمره عالمان هدایتگر و روشن‌‌ضمیری بودند که دقت‌نظر در تحقیق و پژوهش و رسیدن به مستندات مستدل در بیان مسائل، از ویژگی‌‌های وی شناخته می‌‌شد. لحن شیوا و شنیدنی این استاد اخلاق و بلاغت کلام و کرامت کردار ایشان، جلب و جذب مخاطب را به دنبال داشت.»

  شأن علما در حریم معبود
آیت‌الله غلامرضا فیاضی، در سخنرانی خود با ذکر این نکته که ما بسیار خوش‌اقبال هستیم در عصری زندگی می‌کنیم که عالمان و بزرگانی چون مرحوم آیت‌الله ‌فاطمی‌نیا را تجربه کردیم، به ویژگی‌های این استاد فرزانه پرداخت و در تبیین آن گفت: انسان برترین مخلوق خداست و پروردگار مخلوقی بهتر از انسان نیافریده است. انسان در این ساختار و سرمایه آزاد است و می‌تواند از این سرمایه استفاده صحیح ببرد تا به مقام «احسن‌الخالقین» برسد یا اینکه می‌تواند از این سرمایه استفاده‌ نابجا ببرد که طبق آیات قرآن چنین انسانی در اسفل‌السافلین جای می‌گیرد. بنابراین انسان‌ها می‌توانند از پایین‌ترین درجات خلقت به بالاترین درجات برسند. انسان با استفاده از عقل خود می‌تواند به مدیر بودن خدا پی ببرد. انسان با این حجت اولیه که عقل است زندگی خود را آغاز می‌کند. برخی از این عقل استفاده می‌کنند و شخصیتی چون آیت‌الله فاطمی‌نیا می‌شوند. این افراد می‌دانند که خلقت انسان با هدف بوده و در مسیر همین هدف حرکت می‌کنند. انسان عاقل می‌داند که همه مسائل را نمی‌فهمد و باید پروردگار، پیامبری مبعوث کند تا مسائلی را که او نمی‌فهمد بازگو کند. بنابراین انبیا در بالاترین مرتبه قرار دارند و در مرحله بعد طبق صریح روایات، علما قرار می‌گیرند که در زمره بهترین مخلوقات هستند. بی‌شک آیت‌الله فاطمی‌نیا را می‌توان در دسته علما قرار داد که وجودی ارزشمند داشتند.

 تعلیم حکمت با زبان عقل؛ آموزش عرفان با زبان قلب
حجت‌الاسلام مرتضی جوادی‌آملی، در وصف مقام علمی و فرهنگی آیت‌الله فاطمی‌نیا تصریح کرد: شخصیت امثال آیت‌الله فاطمی‌نیا کم‌نظیر و در بعضی ابعاد بی‌نظیر هستند. شخصیت ایشان را می‌توان در بیاناتشان شناخت و به جامعه معرفی کرد. ایشان بسیار آسان، سبک و مردمی مباحث خود را در قالب حکمت، معرفت، اخلاق و عرفان ارائه می‌کرد. این بزرگمرد به فلسفه و حکمت باور عمیقی داشت و می‌گفت فلسفه و حکمت می‌تواند در خدمت فهم دینی قرار گیرد که برای رسیدن به آن باید از «سرمایه عقل» بهره برد.
بعد اخلاقی و عرفانی شخصیت آیت‌الله فاطمی‌نیا بسیار برجسته بود. ایشان با اینکه همیشه می‌گفتند من اهل قسم نیستم اما یکبار در یکجا قسم خوردند و گفتند تا انسان لطیف نشود چیزی نصیب او نمی‌شود. لطیف شدن ویژگی ممتازی است که باعث می‌شود بسیاری از حقایق را درک کنیم. به همین دلیل، انسان تندخو و خشن از این لطافت بی‌بهره است. اگر کسی از لطافت روح بهره نبرد قطعاً از درک بسیاری از حقایق محروم می‌شود.
آیت‌الله فاطمی‌نیا حکمت را با زبان عقل و عرفان را با زبان قلب می‌فهمید و در کلاس‌های درس خود هم با زبان عقل و قلب آموزش می‌داد. ایشان با بهره گرفتن از زبان عقل و قلب خود، توانسته بود در قلب مردم نفوذ کند و برایشان سودمند و مفید واقع شود. بنابراین واکاوی سیره علمی و عملی ایشان می‌تواند برای جامعه علمی و دانشگاهی و حوزه‌های علمیه ما بسیار ضروری باشد تا نور علم چنین عالمانی، راه را بر ما هموار کند.

نشر معارف با کمک شعر
حجت‌الاسلام سیدحسین فاطمی‌نیا، فرزند ایشان از دیگر سخنرانان این مراسم بود که به تبحر پدر در ادبیات عرب و بهره‌گرفتن ایشان از ادبیات برای تعلیم معارف اسلامی اشاره کرد و گفت: کمتر مطلبی بود که آیت‌الله فاطمی‌نیا بیان کنند و برای آن شاهدی از شعر شاعران و مطالب ادبی نیاورند. برای مثال آن مرحوم زمانی که «حدیث قرب نوافل» را بیان می‌کردند همواره برای فهم آن، شعر نیز می‌آوردند؛ چرا که ابیات انتخاب شده توضیح و تفسیر مطالب بیان شده بود. همچنین استفاده ایشان از اشعار در مصایب ائمه اطهار(ع) یکی از مهارت‌های آن مرحوم برای نشر معارف اسلامی بود.

متبحر در ادبیات عرب
صباح زنگنه به شخصیت جامع و کامل استاد فاطمی‌نیا‌ اشاره کرد و به اهتمام استاد در تعلیم فقه و عرفان با استفاده از ادبیات عرب توجه داد و گفت: «دیوان متنبّی» اثر شاعر بزرگ جهان عرب که از محبان اهل بیت(ع) بود و اشعارش سرشار از حکمت و معارف عمیق اسلامی است و از بیانات امام علی(ع) در دیوانش بسیار بهره برده است از منابع مورد ارجاع آیت‌الله فاطمی‌نیا در خطبه‌ها و کلاس‌های درسش بود. ایشان همواره کلامش را با اشعار اسلامی و عرفانی همراه می‌کرد تا تأثیر بیشتری را در مخاطبانش ایجاد کند و این یکی از دلایلی بود که کلاس‌ها و خطبه‌های ایشان را پرشمار و پرمخاطب می‌کرد.

نکته‌ها از گفته‌ها
در این مراسم، از ویراست جدید مجموعه دو جلدی کتاب «نکته‌ها از گفته‌ها» آیت‌الله فاطمی‌نیا رونمایی شد. این اثر شامل گزیده‌هایی از گفتارهای استاد فاطمی‌نیا است که در حسینیه الزهرا(س) در مشهد مقدس ایراد شده است. نکته‌های این مجموعه، حوزه‌های متفاوتی از اخلاق اسلامی همچون اخلاص، اعمال خیر، شناخت شیطان، اعتدال، یاد مرگ، راه بندگی و بسیاری مباحث دیگر را در برمی‌گیرد. امید است این نکته‌ها، همچنان که در قالب گفتار اثربخش بود، در جامه نوشتار نیز بر دل‌ها بنشیند و دیده‌ها را بگشاید.