سمیه افشین فر
خبرنگار

روز جمعه آتش سوزی در کمپ ترک اعتیاد «گام اول رهایی» تعدادی کشته و مصدوم بر جای گذاشت. رئیس سازمان بهزیستی خواستار رسیدگی فوری به آسیب‌دیدگان حادثه آتش‌سوزی در مرکز درمان و بازتوانی اعتیاد و دلایل وقوع این اتفاق در شهرستان لنگرود استان گیلان شد. وزیر کشور در سفری فوری برای بررسی وضعیت حادثه آتش سوزی در کمپ ترک اعتیاد لنگرود، به گیلان رفت و از استاندار گیلان خواست همه تمهیدات و امکانات لازم را برای کمک به مجروحان این حادثه به‌کار گیرد و در صورت قصور انسانی عامل یا عاملان آن را به دستگاه قضایی معرفی کند.
با این همه نکته‌ای که قابل بحث به نظر می‌رسد این است که سازمان بهزیستی چه نظارتی بر مراکز و کمپ‌های تحت نظر خود دارد که هر از چند گاه یا فیلمی از برخوردهای ناشایست در مراکز ترک اعتیاد منتشر می‌شود یا حادثه‌ای مانند آنچه در «گام اول رهایی» اتفاق افتاد خانواده‌های زیادی را عزادار می‌کند؛ خانواده‌هایی که چشم انتظار رهایی عزیزانشان از بند اعتیاد بودند.
وقتی همه کنار هم قرار می‌گیرند
فرهاد اقطار، معاون پیشگیری و درمان اعتیاد مرکز توسعه پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه سال گذشته 881 هزار نفر از خدمات این سازمان در زمینه درمان اعتیاد استفاده کرده‌اند به «ایران» گفت:«مراکز مختلفی تحت عنوان کمپ ترک اعتیاد فعالیت می‌کنند که هزار و 123 مرکز نگهداری، 1100 مرکز سرپایی، 22 مرکزTC (درمان اجتماع محور)، 25 مرکز جامع، 30 مرکز توانمندسازی، 1 مرکز مادر و کودک، 56 مرکز ماده 16 و 507 مرکز مجری تبصره 2 ماده 16 هستند.» وی افزود: «یکی از ایراداتی که وجود دارد این است که افرادی که اصطلاحاً مشمول ماده 15 هستند (کسانی که با دستور قضایی برای ترک مواد به کمپ مراجعه می‌کنند) را به مراکز ماده 16 (خود معرف) می‌فرستند. حتماً می‌گویید در آن صورت چه اتفاقی می‌افتد؟ با این کار کسی که هزینه درمانی را خودش می‌دهد و خودمعرف است در کنار کسی قرار می‌گیرد که به اجبار و با دستور قضایی او را برای ترک اعتیاد آورده‌اند. 507 مرکز ما چنین وضعی دارد. یعنی هم کسی که خودمعرف است در آن حضور دارد و هم کسی که با دستور قضایی به مرکز آورده شده در حالی که این دو نیاز به دو روند درمانی متفاوت دارند چون دو دیدگاه متفاوت دارند. ما مشکلات زیادی در این مراکز داریم.»
دلواپس آینده هستم
اقطار با اشاره به تاریخچه احداث مراکز اقامتی برای معتادان در ایران، به مقطعی اشاره کرد که به یکباره به مراکز زیادی مجوز داده شد: «در سال 93 با فشار ستاد مبارزه با مواد مخدر که تعداد مراکز باید بالای هزار عدد باشد، سازمان به بیش از هزار مرکز مجوز داد. از همین جا واقعاً نظارت برای سازمان مشکل شد. از طرفی، در آن زمان، سازمان دیگر زیر نظر وزارت بهداشت نبود و به وزارت رفاه منتقل شده بود یعنی رسته‌های پزشکی حذف شده بودند دیگر ما نه پزشک می‌توانستیم بگیریم نه طرحی و نه پرستار. درواقع ساختارمان کوچک شد و به دنبال آن تعداد پرسنل برای نظارت بر مراکز هم کاهش پیدا کرد. این موارد به تنهایی می‌توانست برای تعداد زیادی از مراکز مشکل ایجاد کند اما توانستیم شرایط را کنترل کنیم. من دلواپس آینده هستم. جدیداً با درگاه ملی یکپارچه مجوز که ایجاد شده است هر کسی می‌تواند مدارک را بارگذاری و درخواست مجوز مرکز ترک اعتیاد بدهد در حالی که افزایش مراکز به نظارت هم نیاز دارد و اگر مراکز را افزایش می‌دهیم باید نظارت را هم افزایش دهیم.»
60 هزار تومان  کافی نیست
اقطار با بیان اینکه باید مراکز درجه سه هرچه زودتر تعیین تکلیف شده و ارتقا پیدا کنند گفت: اگر مراکز بخواهند همه استانداردها را رعایت کنند هزینه‌های آنها هم بالا می‌رود. بنابراین ما هم باید تعرفه را  افزایش دهم تا بتوانیم به مرکز بگوییم این کارها را انجام دهد. آیین‌نامه و دستورالعمل‌ها مشخص است، تعرفه مراکز هم مشخص است، اما تعرفه بر اساس چیزی که دولت اعلام می‌کند سالی یکبار به مراکز تعلق می‌گیرد. در مراکز ماده 16، برای نگهداری یک فرد معتاد فقط 60 هزار تومان دریافت می‌شود که شامل صبحانه، ناهار، شام، پزشک، میان وعده، پرسنل و... است. به نظر شما 60 هزار تومان برای درمان یک فرد معتاد کافی است؟ بارها اعلام کرده‌ایم مراکز ماده 16 هم در معرض خطر هستند چون میزان تعرفه‌های آنها پایین است و متأسفانه شکایت‌های زیادی هم از این مراکز داریم، اما اتفاقی نیفتاده است.
به حمایت بیشتری نیاز داریم
وی خاطرنشان کرد: کارشناسان به صورت ماهیانه از مراکز مختلف بازرسی‌هایی را انجام می‌دهند، اما به نظر کافی نمی‌رسد. متناسب با افزایش مراکز باید نظارت را هم افزایش داد. به همین علت، نیاز داریم که نیروهای نظارتی داشته باشیم تا نظارت‌ قوی‌تر و کارآمدتر باشد.

بــــرش

سعی کردیم مراکز درجه سه را ارتقا دهیم اما...
فرهاد اقطار  با بیان اینکه نگاه به درمان اعتیاد باید درمانی باشد نه اشتغالی، به رتبه‌بندی مراکز که سال گذشته انجام شده بود اشاره کرد و افزود: «سال گذشته رتبه‌بندی مراکز را در کل استان‌ها انجام دادیم. براساس این رتبه‌بندی فقط 30درصد این مراکز استاندارد لازم را داشتند. حدود 20 درصد مراکز باغی بودند. یعنی تعدادی از معتادان را در باغ که هیچ فضای استانداردی نداشت نگهداری می‌کردند. 50 درصد مراکز هم فقط حداقل استانداردها را داشتند و ارتقا پیدا نکرده بودند. سعی کردیم مراکز درجه سه را ارتقا دهیم اما نتوانستیم موفقیت زیادی به دست آوریم. چون در بعضی از استان‌ها این مراکز را به چشم مراکز اشتغال می‌بینند نه مراکز درمانی؛ وقتی ورود می‌کنیم و می‌گوییم مثلاً این مراکز باید تعطیل شود اجازه تعطیلی نمی‌دهند تا کسی بیکار نشود. با این همه رتبه‌بندی کامل مراکز مشخص و موجود است.»