داریوش گل‌علیزاده در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران:
بهره‌مندی کشور از انرژی خورشیدی زیر یک درصد است
سرد شدن تدریجی هوا دوباره روزهای آلوده سال‌های اخیر را برای ما یادآور می‌شود. مشکلی که طی چند سال اخیر به تعطیلی چند روزه مدارس، دانشگاه‌ها و حتی ادارات دولتی منجر شده است. بر اساس آماری که اخیراً اعلام شد کشور ما دارای ظرفیت فراوان برای بهره‌مندی از انرژی‌های پاک همچون خورشیدی، زمین‌گرمایی و باد است. برنامه‌ریزی صحیح و سیاستگذاری متناسب برای استفاده از این مزیت می‌تواند به کمک حل مشکل آلودگی بیاید. داریوش گل‌علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌و‌گو با «ایران» به توصیف راهکارها و برنامه‌ریزی‌های دولت در این زمینه پرداخته است.
راضیه خوئینی
خبرنگار
با توجه به اینکه ایران ظرفیت خوبی در انرژی خورشیدی، زمین‌گرمایی و باد دارد، چه برنامه‌هایی برای بهره‌مندی از آن با هدف کاهش آلودگی هوا دارید؟
ایران ظرفیت بالایی برای بهره‌وری از انرژی خورشیدی دارد؛ ولی بهره‌مندی ما از این انرژی‌ها زیر یک درصد است. وزارت نیرو بر اساس ماده 19 قانون هوای پاک و مصوبات شورای عالی انرژی، برنامه‌ای ارائه داده که تا سال 1404، 10هزار مگاوات بر ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیر خود اضافه کند. همزمان قرار است که با همکاری صنایع انرژی‌بَر 10هزار مگاوات نیروگاه جدید ایجاد شود که از این مقدار 1000 مگاوات انرژی‌های تجدیدپذیر و 9000 مگاوات انرژی‌های سوخت فسیلی در سیکلی ترکیبی با راندمان 55درصد خواهد بود.
شرکت‌های دانش‌بنیان تاکنون چه گام‌های مؤثری برداشته و چقدر می‌توانند در کاهش آلودگی‌ها سهیم باشند؟
شرکت‌های دانش‌بنیان ظرفیت ویژه‌ای هستند که در بحث فناوری به کمک وزارت نیرو و بخش‌های خصوصی سرمایه‌گذار، می‌آیند. باید بتوانیم از ظرفیت آنها استفاده و بسیاری از تکالیف خود را در حوزه نیازمندی‌های کشور بویژه در خصوص قانون هوای پاک اجرایی کنیم. بخشی از این تکالیف با نیروهای تجدیدپذیر مرتبط است و بخشی دیگر به خودروهای برقی و ارتقای کیفیت سوخت مرتبط است. در اصل، بهره‌بردار این موضوع وزارت نیرو و نفت است.
با توجه به فرسوده بودن درصد بالایی از وسایل نقلیه موتوری، علاوه بر ارائه تسهیلات بانکی چه راهکارهای دیگری برای کاهش این آمار می‌توان در نظر گرفت؟
بسیاری از موتورسیکلت‌ها وسیله امرار معاش برخی از شهروندان هستند و با توجه حجم موتورسیکلت‌های فرسوده و سهمی که در آلایندگی دارند، باید از تمامی ظرفیت‌های قانونی و منابع مالی که به گردش چرخه اسقاط کمک می‌کند استفاده کنیم. اگر روند نوسازی انجام شود و موتورسیکلت‌های فرسوده از رده خارج شوند در زمینه صرفه‌جویی سوخت گامی رو به جلو برداشته‌ایم. قطعاً منابع حاصل از این صرفه‌جویی موجبات ارزآوری برای کشور خواهد بود. ماده 12 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر دقیقاً به موضوع صرفه‌جویی در سوخت اشاره دارد. در حال حاضر در صندوق وزارت صمت بابت تعهدات اسقاط درباره نوسازی موتورسیکلت‌ها، ظرفیت و منابع بسیار خوبی ایجاد شده است. بر اساس ماده 10 قانون ساماندهی صنعت خودرو، ما در حال بررسی راهکارهایی هستیم که هم در حوزه حمل ونقل عمومی و هم در حوزه موتورسیکلت تسهیلات لازم را ارائه بدهیم تا روند از رده خارج کردن وسایل نقلیه فرسوده عملی شود.
تولید 6 و نیم میلیون خودرو آمار نسبتاً بالایی است آیا خودروسازان داخلی این ظرفیت را دارند و چقدر زمان می‌برد؟
از 25 تا 26 میلیون خودروی شماره‌گذاری شده اعم از بنزینی، وسایل حمل‌ونقل عمومی و خودروهای شخصی حدود 6 تا 7 میلیون وسیله نقلیه خودرویی فرسوده داریم. برای نوسازی این ناوگان قطعاً باید ظرفیت تأمین نیازهای مردم را داشته باشیم. بخشی از این نیازها را باید از طریق تولید و بخشی دیگر را از طریق واردات تأمین کنیم. در واقع طی سال‌های گذشته، با انباشت تکالیف بر زمین مانده در کاهش آلودگی هوا مواجهیم. با توجه به محدودیت‌ها در زمینه منابع کشور کار بسیار دشوار است؛ ولی می‌توان با سیاستگذاری صحیح مردم را به از رده خارج کردن خودروهایشان ترغیب کرد.
درخصوص حمل‌ونقل عمومی درون شهری بر اساس ماده 9 و 10 قانون هوای پاک، وزارت کشور و شهرداری‌ها مکلف به توسعه و نوسازی این ناوگان هستند؛ برای حمل بار و مسافر برون‌شهری نیز وزارت راه وشهرسازی مکلف است. بند ث، ماده 30 قانون احکام دائمی، مجوز واردات خودروها و کشنده‌های تا 3 سال ساخت را به تشخیص وزارت راه وشهرسازی داده است. طی سال گذشته و سال‌های اخیر نیز 26 هزار دستگاه وارد شد و بخشی از کمبودها را جبران کرد. البته وضعیت حمل و نقل عمومی ما بسیار نگران کننده است؛ زیرا حدود 90 درصد این ناوگان در سن فرسودگی قرار دارد.
بیشتر خودروها در کلانشهرها تک‌سرنشین هستند؛ زیرا حمل و نقل عمومی جوابگوی سفرهای درون شهری نیست. بنابراین همزمان با ارائه خودروها، باید به توسعه ناوگان مترو که پاکتر است، توجه کنیم. از طرفی سهم خودروهای برقی را افزایش بدهیم، چون با استفاده از سوخت‌های فسیلی، مشکل آلودگی را از نقطه‌ای به نقطه دیگر انتقال داده‌ایم.
بسیاری از مردم در نقاط مختلف جهان به تحرک نرم مانند استفاده از دوچرخه گرایش پیدا کرده‌اند، در کشور ما چقدر این ظرفیت وجود دارد؟
باید بتوانیم امکاناتی فراهم کنیم تا شهروندانی که مسافت‌های حدود 2-1 کیلومتری تا محل کار خود دارند به جای استفاده از مترو از دوچرخه یا اسکوتر بهره ببرند. ولی این نیازمند تغییر طراحی‌های شهری به منظور تضمین آسایش و امنیت شهروندان و تشویق آنها به استفاده از وسایلی مانند دوچرخه و اسکوتر برقی است. باید برنامه‌ها به سویی پیش بروند که شهرها زیاد خودرومحور نباشند و مردم به استفاده از پیاده‌راه‌ها، دوچرخه‌ها و اسکوترهای برقی و معمولی تشویق شوند. این روند نیازمند حمل ونقل عمومی تلفیقی است که بخشی از نیازها برای سفرهای درون‌شهری و کاهش آلودگی را فراهم آورند.
طرح ممنوعیت تردد خودروهای فرسوده درون شهری از چه زمانی اجرایی می‌شود و سن فرسودگی بر چه اساسی تعیین می‌شود؟
بر اساس ماده 10 قانون هوای پاک سن خودروهای فرسوده بر اساس جدولی تعیین می‌شود که به تازگی اصلاحاتی روی آن انجام دادیم. در آیین‌نامه اجرایی ماده 10 قانون ساماندهی صنعت خودرو و آیین‌نامه اجرایی ماده 8 قانون هوای پاک لحاظ شده که طی ماه‌های آینده به تصویب دولت خواهد رسید. قطعاً این سن برای خودروهای شخصی، وسایل نقلیه عمومی، موتور سیکلت‌ها یا خودروهای دولتی متفاوت است. اگر خودرویی به سن 25 تا 30 سال برسد تردد خودرو در کلانشهرها ممنوع خواهد بود اما به دلیل برخی تعهدات در زمینه اجرای این قانون عقب هستیم، چرا که منوط به تأمین زیرساخت‌ها و ارائه تسهیلات لازم است تا روی زندگی و معیشت مردم اثرات سوء نگذارد.
برای روی آوردن مردم به صرفه‌جویی در مصرف انرژی چقدر فرهنگ‌سازی شده است؟
ما نسبت به خیلی از کشورها شاید انرژی بیشتری مصرف نکنیم؛ ولی شدت مصرف انرژی ما در روند سرانه خودش را نشان نمی‌دهد. در بخشی از تولید کشور متأسفانه راندمان پایینی داریم، هم در نیروگاه‌ها و هم در بسیاری از صنایع، بهره‌وری و راندمان ما خیلی پایین است. مردم در بحث موتورخانه‌ها و سامانه‌های مصرف انرژی که در منازل و مجتمع‌ها تعبیه شده از جمله سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی باید دقت کنند.
قطعاً بازرسی‌های دوره‌ای هم از نظر اقتصادی و هم از نظر سلامت با کاهش میزان آلاینده‌ها به مردم کمک می‌کند. دولت باید سیاستگذاری دقیقی در حوزه بهینه‌سازی مصرف انرژی انجام بدهد. اگرچه قانون اصلاح الگوی مصرف در سال 1389 را داریم ولی متأسفانه توفیق زیادی در این زمینه نداشتیم. ما شاهد لجام گسیختگی عجیبی در میزان مصرف انرژی هستیم. میزان مصرف بنزین و گاز در کشورمان بسیار نگران کننده است.