نغمه‌های اصیل برای کودکان ایران

رضا مهدوی
مربی و کارشناس موسیقی کودک و سرود، نوازنده سنتور

تاکنون موسیقی کودک در ایران بیشتر تحت‌تأثیر انگاره‌های ملودیک و ریتمیک بوده که فضاهای موسیقی و فرهنگ غرب را تداعی و از صدای فرهنگ فلات ایران فاصله داشته است. معدود آهنگسازانی استعداد خود را با آلات موسیقی ایرانی در جهت ساخت موسیقی برای کودکان ایرانی آزموده‌اند که حاصل تلاش آنها کمتر دیده شده است.
در مجموع «باهم بخوانیم» توانسته اصول و اهدافی که مدنظر ایده پرداز و مجری اثر بوده را تا حد زیادی در آهنگسازی رعایت کند: بهره‌گیری از وزن‌های متنوع و خاص موسیقی ایرانی، روحیه نشاط انگیزی، استفاده از نغمه‌های اصیل ایرانی، برخاسته از متن و کف جامعه، پیوند موسیقی و شعر به گونه‌ای ساده و روان و قابل تکرار برای دانش‌آموزان و تمامی کودکان، به کارگیری بخشی از سازهای موسیقی ملی ایران، بهره وری از تِم و رَنگ آمیزی شنیداری سازهای ملی برای القای فرهنگ ملی و آیینی و بالاخره شیوه‌های ویژه ساخت موسیقی برای کودک ایرانی در خدمت حفظ و صیانت از میراث فرهنگی و سنن ملی- آیینی با توجه به دقایق هنر دینی در ایران است که می‌تواند ذهنیت کودک را در دوران ابتدایی تحصیلی با الگوهای سازنده موسیقی راستین ایرانی آشنا کرده تا صاحبان ذوق و استعداد بتوانند با تکیه بر آنچه در دوران کودکی خود شنیده‌اند، راه درست را در شناخت و فراگیری منطبق با اهداف آموزشی موسیقی کشور دنبال کنند. ساخت و اجرای این قطعات که درقالب آهنگ-ترانه‌های باکلام و بی‌کلام طراحی شده‌اند در بخش باکلام از ترانه‌های کتاب فارسی با هم بخوانیم پایه اول و دوم تحصیلی انتخاب و به گونه‌ای است که معلمان مدارس و مربیان دیگر نهادهای آموزشی می‌توانند برای کودکان بی‌نیاز ازآموزش فن موسیقا آنها را همراهی کنند. در این آلبوم‌ها ابتدا موسیقی باکلام را می‌شنوید که چند منظوره کاربرد دارد و بیشتر مناسب برای فهم و درک بهتر بخشی از اشعار و متون کتاب‌های فارسی مقاطع اول و دوم دبستان‌هاست و نیز دستمایه خوبی به عنوان الگوی شاخص محور برای دیگرانی است که می‌خواهند این‌گونه راه را همراهی کرده و در نهایت برای بهره‌گیری هرچه بیشتر کودکان که بتواند با نغمه‌هایی از کتاب درسی خود آشنا شوند. در بخش بی‌کلام نیز می‌توان صدای خود را به عنوان خواننده به راحتی جای‌گذاری کرد. وقتی شیارها(تراک) را می‌شنوید متوجه می‌شوید که موسیقی قطعات نسبت به صدای خواننده و همخوانان پایین‌تر است تا بهتر بتوان از فضای شنیداری حاصله نهایت استفاده را برای شنیدن و درک دقیق واژگان شعری بهره جست.
 سپس موسیقی بی‌کلام همان اثر که موسیقی‌سازی و یا به عبارتی موسیقی ناب نامیده می‌شود تکرار شده و می‌تواند در تخیل پردازی کودک بسیار مؤثر واقع شود و البته کودک می‌تواندخود را در معرض آزمون قرار داده که چقدر توانایی در تطبیق خود با خواننده یا همخوانان آثار را دارد و حتی در آینده به عنوان تک خوان و یا همخوان ابتدا در سرودهای مدرسه و دیگر جاها شرکت کرده و آنگاه به‌موقع استعداد‌یابی و در بزرگسالی به کسوت خواننده و یا دیگر امور موسیقی رهسپار تحصیل هنرستان‌ها، دانشکده‌ها و یا در کنار دیگر امور زندگی به‌طور شخصی طی طریق نماید.
 مجموعه «باهم بخوانیم» که به همت دفتر برنامه‌ریزی و تألیف کتب درسی گروه درسی هنر با ایده و اجرای اینجانب و به سرپرستی مدیرگروه هنر زنده یاد مینا نواب صفوی تولید و عرضه شد، در بخش آشنایی با موسیقی و تربیت شنوایی درس هنر، به ترتیبی که در کتاب راهنمای معلم آمد استفاده می‌شود و در نوع خود همچنان منحصر است.
بنده توفیق داشتم از سوی دکتر مصطفی گودرزی و زنده‌یاد دکتر داریوش صفوت در سال 1378 به دفترتألیف کتب درسی هنر معرفی و در تألیف و تدوین کتب هنرجدید نظام آموزشی کشور سهمی داشته باشم که خوشبختانه کتاب‌های هنر اکنون در مقاطع مختلف درسی با عنوان تربیت شنوایی و هنرهای آوایی که مقصود اصلی همان کلیت موسیقی است به طریقی ماهرانه و ظریف طراحی درس شد و درکنارآن با وسایل کمک آموزشی مثل آلبوم‌های «باهم بخوانیم» فصل جدیدی در فضای هنری آموزش و پرورش ایجاد گردید.
گفتنی است زنده‌یاد کلنل علینقی وزیری یکصد سال گذشته برای نخستین بار طراحی و ساخت و تولید سرود کودکان را برای مدارس ایرانی نمونه آفرینی و به یادگار گذاشت.
در سال‌های بعد از طریق کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شخصیت‌های جوانی که امروزه استادان بلامنازع فرهنگ موسیقایی ایران هستند همچون احمد پژمان و کامبیز روشن روان آثاری را با آلات موسیقی ملی تولید و روانه بازار کردند. امروزه بیش از پیش نیازمند موسیقی‌هایی با ابزارآلات ویژه موسیقی ملی ایران که شامل تمامی مناطق و نواحی و اقوام ایرانی که در نهایت با موسیقی دستگاهی و برخورداری از ترکیب ملودی‌های شهری و نواحی و اقوام ایرانی شکل گرفته است هستیم.
محتوای شنیداری آلبوم‌های با هم بخوانیم از این قرارند با اشعاری ازمصطفی رحماندوست، افسانه شعبان‌زاده، شکوه قاسم نیا، محمود کیانوش، اسدالله شعبانی، ناصر کشاورز، حمید هنرجو، وحید نیکخواه آزاد، نسرین صمصامی، محمود پوروهاب، جعفر ابراهیمی و حبیب یغمایی: بابا آمد(بیات ترک)، راه مدرسه(بیات ترک)، پاییز(افشاری)، سبز و سبز(اصفهان)، مهربان‌ترازمادر(اصفهان)، زردآلو(سه گاه)، ای ایران(دشتی)، عروسی(چهارگاه)، امید بچه‌ها(شور)، ستاره (ماهور)، خانواده(اصفهان)، نشانه‌های خدا(اصفهان)، روز خوب پیروزی (سه گاه)، با پرستوهای شاد(اصفهان)، مثل یک رنگین کمان(شور)، روباه و زاغ(اصفهان)، و روباه و زاغ(افشاری).
نوازندگان: ارژنگ سیفی‌زاده(تار، تارباس و عود)، رضا دربندی(دف، تنبک)، نگار خارکن(کمانچه) و محسن پوربخش(سنتور). همخوانان: سارنگ سیفی‌زاده، مهسا شیرافکن، علی پاکدامن، فرزاد حسن‌پور و زیبا آهنی.
 
 با هم بخوانیم
موسیقی: محمدرضا فیاض، امید فتح‌اللهی و رضا مهدوی
گروه درسی هنر آموزش و پرورش/ سال: ۱۳۸۱

 

صفحات
آرشیو تاریخی
شماره هشت هزار و سیصد و چهار
 - شماره هشت هزار و سیصد و چهار - ۲۵ مهر ۱۴۰۲