علی طالب‌لو    

طلبه  پژوهشگر

قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع) حاوی سرگذشت بسیاری از پیامبران الهی است. آشنایی با سرگذشت و روایت این پیامبران، مسیر بسیار مهمی برای فهم ارزش­‌های دینی است. یکی از این پیامبران الهی، حضرت ایوب است. ایوب و سلیمان نمونه­‌های بارز بندگان صابر و شاکر خدا هستند؛ سلیمان در نعمت و دارایی شاکر بود و ایوب در سختی و رنج.
خدا داستان ایوب را اینطور نقل می­‌کند: وَ أَیوبَ إِذْ نادى‏ رَبَّهُ أَنِّی مَسَّنِی الضُّرُّ وَ أَنْتَ أَرْحَمُ الرَّاحِمین‏.[1] ای پیامبر ایوب را به یاد آر هنگامی که به پروردگارش گفت: به من آسیب و سختی رسیده و تو مهربان­ترینِ مهربانانی. خداوند در ادامه می­‌گوید: فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَکشَفْنَا مَا بِهِ مِن ضُرٍّ وَ ءَاتَینَاهُ أَهْلَهُ وَ مِثْلَهُم مَّعَهُمْ رَحمةً مِّنْ عِندِنَا وَ ذِکرَى‏ لِلْعَابِدِین‏. پس ندایش را اجابت کردیم و آنچه از آسیب و سختى به او بود برطرف نمودیم، و خانواده‌‏اش را که در حادثه‏‌ها از دستش رفته بودند و مانندشان را همراه با آنان به او عطا کردیم که رحمتى از سوى ما و مایه پند و تذکرى براى عبادت کنندگان بود.
لکن داستان ایوب علاوه بر آموزه­ صبر، دارای ابعاد دیگری نیز هست که با تکمیل متون روایی و تاریخی به آن دست پیدا می‌­کنیم. ایوب فردی نیک‌­سیرت و مهربان بود. مردم شهر دوستش داشتند و به او احترام می­‌گذاشتند. او به کسی ظلم نکرد و معصیت خدا را انجام نداد. لکن پس از گرفتار شدن به سختی­‌ها، از جامعه طرد شد به حدی که دوستان او نیز او را لعن و نفرین کردند. علت برخورد مردم این بود که گمان می­‌کردند این گرفتاری­‌ها به سبب گناهان ایوب است. به نظر آنان هیچ چیزی جز گناه نمی‌­تواند این عقوبت را ایجاد کرده باشد. درحالی که ایوب بجز خوبی و نیکی هیچ عمل دیگری انجام نداده بود و این ابتلاها صرفاً امتحانی برای او بود.
بنابر روایات و متون کهن تاریخی اینجا بود که ایوب به خداوند شکایت کرد و گفت دوستانم از من عیب­‌جویی می‌کنند و حرمتم را نگه نمی­‌دارند. به من ضرر رسیده است پس مرا کفایت کن که تو مهربان هستی.[2] خداوند متعال نیز بیماری او را برطرف کرد و خانواده و عیالش را به او بازگرداند.
نکته مهم دیگری که در کنار صبر کردن، از سرگذشت ایوب می­‌آموزیم، این است که نباید درد و رنج و مصیبت دیگران را حمل بر گناهان و عیوب آنان کنیم. این مسأله به تصریح در روایات دیگری نیز مورد اشاره قرار گرفته است. بلکه ابتلائات گاهی به دلیل فتنه و آزمایش است و گاهی نیز به قصد ترفیع درجه است. نباید ابتلای بندگان خدا را به گناهکار بودن آنان تفسیر کنیم، زیرا در این صورت مرتکب اشتباه شده‌­ایم و بدتر خودمان را به گناه انداخته­‌ایم.
[1]- سوره انبیاء، آیه 83.
[2]- تفسیر کنز الدقائق، جلد 8، صفحه 454.