«ایران» از عواقب افزایش مصرف موادمخدر در سنین پایین گزارش می‌دهد
ناکارآمدی شیوه‌های قدیمی برای مقابله با مخدرهای صنعتی جدید
با اینکه مصرف موادمخدر در میان بزرگسالان آمار بیشتری را به خود اختصاص می‌دهد، اما همواره به مسأله اعتیاد نوجوانان جدی‌تر نگاه می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد این قشر به سمت مواد مخدر صنعتی گرایش بیشتری دارند که به مراتب آسیب‌های عمیق‌تری نیز برجای می‌گذارد. آمارهای غیررسمی نشان می‌دهد که سن مصرف مواد مخدر به زیر ۱۸ سال رسیده، به طوری که حتی در برخی از آمارها عدد ۱۲ سال نیز به‌عنوان سن شروع اعتیاد ذکر شده است. به گزارش سازمان پزشکی قانونی کشور، ۱۴۳۰ نفر در پی سوءمصرف مواد در بهار امسال جان خود را از دست داده‌اند که از این تعداد ۷۸۶ نفر بر اثر داروهای مخدر جان باخته‌اند. متأسفانه آمار تلفات ناشی از مصرف داروهای مخدر در بهار امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۷ درصد افزایش داشت که عمده این موارد به‌دلیل ناآگاهی از عوارض و تبعات و مصرف خودسرانه آنها اتفاق می‌افتد. از این تعداد ۱۲۱۸ نفر مرد و ۲۱۲ نفر زن بودند. همچنین بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی از کل تلفات سوءمصرف مواد در بهار امسال، ۱۷۳ نفر بر اثر مصرف مواد مخدر، ۴۰ نفر مواد محرک، ۷۸۶ نفر داروهای مخدر، ۲۱۵ نفر مصرف همزمان مواد مخدر و محرک با داروی مخدر و ۱۶۳ نفر بر اثر سوءمصرف همزمان چند دسته مواد و دارو جان خود را از دست داده‌اند. ورود مخدرهای جدید صنعتی با نام‌های جذاب برای قشر نوجوان و جوان هم به کشور، هر از چندی بر نگرانی‌های والدین و مسئولان می‌افزاید. به‌عنوان مثال این روزها مخدر جدیدی که فرد را تبدیل به اصطلاح به یک زامبی می‌کند وارد بازار شده؛ این ماده مخدر زامبی که به فلاکا معروف است، صنعتی است و با نام آلفا پی وی پی در آزمایشگاه‌‌ها شناخته می‌شود. به گفته کارشناسان، فرد با مصرف این ماده هیچ کنترلی روی افکار خود ندارد و نمی‌تواند اعمال خود را کنترل کند. به نظر می‌رسد همگی مصرف‌کنندگان فکر می‌کنند که یکی در تعقیب آن‌هاست. ورود ماده مخدر دیگری هم که به کمیکال معروف شده، افزایش یافته و به نگرانی‌ها افزوده است. گفتنی است، کانابینوئیدهای مصنوعی که نام‌های دیگر مخدر کمیکال، دستمال و تیتاخ دارد، می‌توانند عوارض زیادی مانند تاکی کاردی قلب، توهم، تشنج، اضطراب، حملات هراس و روان پریشی حاد را به‌دنبال داشته باشند.
مهسا قوی قلب
خبرنگار
دکتر سعید صفاتیان، پژوهشگر و کارشناس حوزه اعتیاد با اشاره به اینکه مصرف موادمخدر در بعضی کشورهای دنیا بازه هزار ساله دارد، به «ایران» می‌گوید: «مصرف مواد روانگردان در دنیا سابقه زیادی ندارد و به بیش از 150 سال پیش بازمی‌گردد و در کشور ما حدود 20 تا 25 سال است که وارد شده است.
در دنیا مصرف این مواد توسط یک سری گروه‌های خاص، خیلی تأثیرگذار بود. گروه‌های راک و هیپی‌ها از جمله آنها بودند که در اجراهای خود حالت عادی نداشتند. البته حالا همه متوجه شده‌اند که این افراد هم بازیچه تبلیغات پشت پرده بودند و بیشتر آنها هم در سنین پایین خودکشی کردند اما در کشور ما این طور نبود و ضعف اصلی اصلاح قانون بود. مواد صنعتی 25 سال پیش به کشور وارد شده اما قانون 15 سال پیش اصلاح شد. در سال 1383 در یک جلسه استانداری اسم مواد روانگردان را بردم.
آن سال معتقد بودند حتی نامی از این مواد نباید برده شود چرا که بدآموزی دارد. خبرنگاران بسیار کنجکاو شده بودند، بیرون در استانداری برایشان توضیح دادم. اتفاقاً روزنامه ایران هم آن سال این خبر را تیتر کرد. در عین حال همگان می‌خواستند وجود این مواد را کتمان کنند تا اینکه پس از 5 تا 6 سال مسئولان به فکر اصلاح قانون افتادند، هرچند این کار هم حدود 4 سال طول کشید. وقتی حدود سال 90 قانون اصلاح شد، دیگر خیلی‌ها درگیر مصرف شده بودند. در مقابل اما تا حدودی جلوی قاچاقچیان گرفته شد.»
به اعتقاد او اتاق فکر اعتیاد و ضد اعتیاد در دنیا تفاوت فاحشی باهم دارند. اولی عملکرد سریع دارد اما برنامه‌های ضداعتیاد سرعت کمی دارد. اتاق فکر ضداعتیاد استاتیک است و باید منتظر تصویب و تأیید قوانین باشد و این همان تفاوت اساسی است. اتاق فکر اعتیاد اما در دنیا بسیار دینامیک، خودجوش و فعال است و برنامه‌های آن سریع تصویب و اجرایی می‌شود. باید با نگاه‌های همه‌جانبه و کلی‌تری این مقوله را بررسی کرد و راهکارهای مؤثری را برای پیشگیری و مقابله یافت.
در مورد چرایی تولید مواد مخدر صنعتی می‌توان این سؤال را مطرح کرد که اساساً چرا تقاضا برای مصرف این مواد بالا رفت؟ مخدرهایی مانند کوکائین، هروئین یا تریاک از زمان قدیم وجود داشته اما انگار این مواد نتوانستند نیاز مصرف کننده را برطرف کنند پس در مرحله اول باید نیازها و تقاضا‌ها بررسی شود.
صفاتیان در پاسخ به این سؤال توضیح می‌دهد: «کسانی که مصرف کننده تریاک بودند، نیاز به بیدار بودن و سرحال بودن داشتند و در مقابل افرادی که کوکائین مصرف می‌کردند نیاز داشتند که بخوابند. تولید مواد ترکیبی هم از همین نیازها برگرفته می‌شود. نیازهای جسمانی، خانوادگی و اجتماعی هم بی‌تأثیر نیست. مخدرهای صنعتی روز به روز با فرمول‌های شیمیایی دقیق تری ساخته می‌شوند و نیازسنجی شده‌اند. در بسیاری موارد نوجوانی که در اجتماع یا تحصیل سرخورده شده به مصرف این قبیل مواد روی می‌آورد. امروز آن چه که بر نگرانی‌ها می‌افزاید، معتادان متجاهر نیستند بلکه نوجوانان و جوانان بر شدت نگرانی‌ها می‌افزایند. نوجوان و جوان آینده دارد، باید برای کشور تولید داشته باشد و خودکفایی ایجاد کند.»
افزایش کمیکال و مخدرهای صنعتی جدید
تا 10 سال پیش هنوز اصلاح قانون صورت نگرفته بود و مواد روانگردان جزء جرایم نبودند از این‌رو صنعتی‌ها از جمله گل، اکستازی یا ال اس دی به کشور ورود پیدا کردند. با ورود فضای مجازی نیز در کمترین زمان مواد به دست مصرف کننده می‌رسد.
به گفته این کارشناس حوزه اعتیاد، قاچاقچیان برای توسعه فروش مواد روانگردان جدید آنها را با اسم‌های متنوع و جذاب وارد بازار می‌کنند. یکی از راه‌های افزایش فروش، دهان به دهان چرخیدن این نام‌ها و دیگری استفاده از رسانه‌ها است.
مهم‌ترین راه‌حل، افزایش سیاست‌های حوزه پیشگیری است. در ایران تحقیقی درباره علل روی آوردن به مواد روانگردان صورت گرفته است؛ دو علت اصلی لذت و کنجکاوی است. از آن جایی که جوان کنجکاو و لذت‌جو است به‌دنبال این دو غریزه خود می‌رود پس در گام نخست باید این دو موضوع را در نظر داشته باشیم. نمی‌توان لذت و کنجکاوی را از جوان گرفت اما می‌توان جای آن را پر کرد.
درمان سخت‌تر از پیشگیری است
«پیشگیری سخت است اما درمان روند پیچیده تری دارد.»
دکترصفاتیان این را می‌گوید و توضیح می‌دهد: «تشخیص مصرف در بین بسیاری از خانواده‌ها کار راحتی نیست؛ برخی از نوجوانان و جوانان حتی با وجود مصرف به باشگاه ورزشی هم می‌روند. دیده شده که برخی در شیشه قرص‌های تقویتی، آمفتامین، اکستازی یا شیشه می‌انداختند و خانواده هم متوجه نمی‌شد. ناآگاهی خانواده‌ها می‌تواند کار را سخت‌تر کند. این در حالی است که درمان‌ها باید بلندمدت و طولانی باشند و علاوه بر درمان دارویی به روانشناسی هم نیاز است. مصرف کننده تریاک و هروئین را می‌توان با متادون درمان کرد اما مصرف مواد روانگردان وابستگی روانی شدید به‌دنبال دارد و دارویی را نمی‌توان جایگزین کرد، پس درمان هم در خصوص مصرف این مواد سخت‌تر است. خانواده باید هر تغییر خلقی را ببیند، دوستان جدید، ارتباطات جدید، ساعات دیر آمدن، گوشه‌گیر شدن، ساعاتی سرحال بودن و ساعاتی دیگر خمار بودن، هزینه زیاد کردن، دزدی از خانه، توهم، بیخوابی و ضعف‌های دیگر را زیر نظر بگیرد و به مجموعه آنها توجه کند. در صورت مثبت بودن این نشانه‌ها، خانواده باید با مراجعه به روانشناس و از طریق مهارت‌های زندگی مشکل نوجوان را حل کند.»
در کشور ما 18 درصد میل به مصرف مواد مخدر وجود دارد اما حدود 5 تا 6 درصد مواد مصرف می‌کنند، پس این 12 درصد پاک هستند و برنامه‌های پیشگیری باید برای این افراد وجود داشته باشد.
بــــرش
قاچاقچیان برای توسعه فروش مواد روانگردان جدید آنها را با اسم‌های متنوع و جذاب وارد بازار می‌کنند. یکی از راه‌های افزایش فروش، دهان به دهان چرخیدن این نام‌ها و دیگری استفاده از رسانه‌ها است. مهم‌ترین راه‌حل، افزایش سیاست‌های حوزه پیشگیری است. در ایران تحقیقی درباره علل روی آوردن به مواد روانگردان صورت گرفته است؛ دو علت اصلی لذت و کنجکاوی است. از آن جایی که جوان کنجکاو
و لذت‌جو است به‌دنبال این دو غریزه خود می‌رود پس در گام نخست باید این دو موضوع را در نظر داشته باشیم. نمی‌توان لذت و کنجکاوی را از جوان گرفت اما می‌توان جای آن را پر کرد.