سمیه افشین‌فر
خبرنگار

رشد و گسترش زندگی شهری و افزایش جمعیت سالمند در کشورهای جهان باعث شده تا مفهوم جدیدی تحت عنوان «شهر دوستدار سالمند» مورد توجه جوامع مختلف قرار گیرد. اساس شهر دوستدار سالمند، بر سالمندی فعال و پویاست. این در حالی است که به اذعان رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور، جمعیت سالمند کشورمان از 5 درصد در سال 1355 به 10.5 درصد در حال حاضر افزایش پیدا کرده است، یعنی حدود 9.5 میلیون نفر از جمعیت کشورمان را سالمندان تشکیل می‌دهند. پیش‌بینی می‌شود این میزان به 20 درصد در سال 1421 و به بیش از 33 درصد در سال 1435 برسد. یعنی در سال 1435 بیش از 30 میلیون نفر از جمعیت کشور را سالمندان تشکیل خواهند داد. درواقع همین شتاب منحصر به فرد سالمندی در کشور در مقایسه با کشورهای دیگر، ضرورت توجه ویژه به این مقوله و سیاستگذاری‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت را نشان می‌دهد.
دکتر مژگان رضازاده کاوری، رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور، در گفت‌وگو با «ایران» با اشاره به اینکه سالمندی فعال به روندهایی گفته می‌شود که نتیجه آن ارتقای سلامت، مشارکت و امنیت افراد است تا مردم با افزایش سن، همچنان از کیفیت زندگی بالایی برخوردار باشند، گفت: «میانگین سن بازنشستگی در کشور ۵۳سال است و سن امید به زندگی ۸۳سال؛ این یعنی ۳۰سال زندگی پس از فراغت از کار برای سالمندان ایرانی. برای همین سالمندان باید بتوانند در جامعه همانند دیگر افراد، حضوری فعال و پویا داشته باشند. از طرف دیگر مشکل اینجاست که پدیده «سالمندی تنها» در کشور نیز رو به افزایش است. پدیده سالمندان تنها و منزوی، بحران صندوق‌های بازنشستگی، بالا رفتن سن امید به زندگی در جامعه و.... نشان می‌دهد که نیاز به خدمات روز افزون اجتماعی و در دسترسی داریم تا نیازهای روز سالمندان را تحت پوشش قرار دهیم، بنابراین برای سیاستگذاری‌های کوتاه و بلند مدت نیاز به برنامه‌ریزی صحیح برای ایجاد زیرساخت‌ها و مدل‌های بومی در حوزه سالمندی داریم، به طوری که بتوانیم همه ابعاد محیطی، رفاهی، اجتماعی، اقتصادی، سلامت و خدماتی مرتبط با زندگی سالمندی را تحت پوشش قرار دهیم.»
رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور با بیان اینکه طی سال‌های گذشته، اقدامات خوبی در حوزه سالمندی صورت گرفته است، به استقرار دبیرخانه شورای ملی سالمندی به دبیری سازمان بهزیستی کشور و ریاست وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی به همراه 16 عضو دیگر اشاره کرد و گفت: «این اعضا در کنار وزارت تعاون و سازمان بهزیستی سیاست‌های کلان و سلامت اجتماعی سالمندی را برنامه‌ریزی می‌کنند.»
وی با بیان اینکه توجه به فرهنگ اکرام سالمندان، تقویت زیرساخت‌های بهداشتی، غربالگری سلامت سالمندان، ارائه آموزش‌های مراقبتی و برنامه‌های خودمراقبتی سالمندان از جمله مهم‌ترین اقدامات طی سال‌های اخیر بوده است، از طرح «شهر دوستدار سالمند» به عنوان یکی از مدل‌های بومی در حوزه سالمندی نام برد و گفت: «یکی از مهم‌ترین طرح‌هایی که دبیرخانه شورای سالمندی کشور با مشارکت بهزیستی، وزارت رفاه و دیگر اعضا پیگیری می‌کند، طرح شهر دوستدار سالمند است. این طرح یکی از طرح‌هایی است که به صورت بین‌المللی در حال اجراست و بسیاری از کشورها که مانند کشورمان درگیر موضوع سالمندی‌اند درحال برنامه‌ریزی روی آن هستند تا بتوانند شهرهایی مناسب زندگی سالمندان داشته باشند.»
وی شهر دوستدار سالمند را شهری دانست که در آن سالمندان و مردم عادی به یک اندازه از حقوق شهروندی برخوردارند و استانداردها و طراحی‌های شهری به نوعی رعایت شده که فرصت‌های مناسبی برای مشارکت و ایمنی سالمندان به ارمغان بیاورد تا با افزایش سن، زندگی سالمند هم یک زندگی باکیفیت باشد.
رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان کشور گفت: «براساس استانداردهای سازمان بهداشت جهانی، شهر دوستدار سالمند در 8 محور حمل و نقل، فضاهای باز و بناهای عمومی، مسکن، مشارکت اجتماعی، احترام و پذیرش اجتماعی، مشارکت مدنی و اشتغال، ارتباطات و اطلاعات و حمایت اجتماعی و خدمات بهداشتی دنبال می‌شود. به طوری که سالمند در شهر و در هر زمانی به راحتی بتواند به هر مکانی برود و در محیط اجتماعی زندگی راحتی داشته باشد و حتی اگر قرار است دوران سالمندی را در منزل خود بماند و با احساس آرامش زندگی راحتی داشته باشد و هر وقت که احساس نیاز داشت با حفظ منزلت و احترام بین‌نسلی در جامعه مشارکت فعالی داشته باشد. اهمیت این موضوع وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم بسیاری از سالمندان فعال، به داشتن شغل در جامعه علاقه‌مندند تا بتوانند پویایی و حضورشان را در جامعه تثبیت کنند، بنابراین در شهر دوستدار سالمند توجه خاصی به اشتغال، یادگیری و تدوام فعالیت اجتماعی سالمندان شده تا آنان بتوانند زندگی باکیفیت و طولانی‌تری داشته باشند و دوران سالمندی سالم و فعالی را طی کنند.»
دکتر رضازاده کاوری، یکی از مشکلات پیش رو را افزایش سالمندان تنها دانست و گفت: «سال۸۸ حدود 5.8درصد سالمندان مرد و 20.5درصد از سالمندان زن، تنها بودند. سال۹۵ هم 0.9 درصد از افراد هرگز ازدواج نکردند که از این تعداد ۳۷درصد مرد و ۶۳درصد زن بودند، اما حالا این عدد به ۸۰هزار سالمند مجرد رسیده و پیش‌بینی می‌شود که طی یک‌دهه آینده بیش از ۱۰برابر شود. پژوهشگران اجتماعی معتقدند آسیب‌های ناشی از این تنهایی می‌تواند کیفیت زندگی سالمندان را به‌شدت کاهش دهد و همین ضرورت توجه جدی به شهر دوستدار سالمند را می‌طلبد.»
رضازاده با اشاره به اینکه در کشورمان یک محور به محورهای هشتگانه جهانی شهر دوستدار سالمند اضافه شده است، گفت: «گردشگری و تورهای مسافرتی سالمندان را به این محورها اضافه کردیم چون به نظرمان برای حفظ سلامت روانی سالمندان از اهمیت زیادی برخوردار است.»