رضا مهدوی
مربی سرود، کارشناس موسیقی و منتقد هنری

 ایران سرزمینی است که طی قرون، حمله‌ها به آن شده است. البته ایرانیان هم در دوره‌هایی به دیگر ممالک حمله ورزی داشته‌اند. آنچه مسلم است این لشکرکشی‌ها و این مقاومت‌ها و این مقابله‌ها و سربازی‌ها به هر شکل، همراهی موسیقی رزم و حماسه را در برداشته است، چرا که موسیقی رزم و بزم هماره در فرهنگ ایرانی درتواریخ ذکرشده است. نخستین نمونه‌های سرود و مارش نظامی دردوران ناصری به قبل از ۱۸۷۳تا۱۹۰۹میلادی برمی گردد که آلفردژان باتیست لومر فرانسوی بنیان نهاد و سپس غلامرضا مین‌باشین و غلامحسین درویش و کلنل علینقی وزیری ادامه‌دهنده بودند. طبیعتاً نمونه‌های شنیداری بیش از یکصدوپنجاه سال گذشته وجود ندارد و هر آنچه ثبت و ضبطی هم شده باشد، در زمان جنگ جهانی اول و دوم و خرده جنگ‌های منطقه‌ای و نهایتاً مربوط به هشت سال دفاع مقدس جنگ تحمیلی عراق به ایران است. ناگفته نماند که سربازی و دلاوری و رشادت و ایثار رزمندگان ایرانی فقط در برابر ارتش بعثی صدام نبود، بلکه تمامی کشورهای ابرقدرت همه جوره او را حمایت کردند و به نوعی خود در این جنگ نابرابر حضور داشتند. بالطبع چنین جنگ و حماسه‌ای با نغمه‌ها و آیین‌های ایرانی از تمامی قومیت‌ها همراه است که خودجوشانه هنرمندان و جماعت اهل فن موسیقا هر یک به شکلی ارادتمندانه در خدمت رزمندگان دلیر کشور خود بودند. ترانه‌ها و موسیقی‌هایی در قامت تصنیف و آهنگ‌ترانه و سرود و مارش از ابتدای جنگ تحمیلی ساخته و پرداخته و روانه پخش از رسانه ملی در گستره رادیو و تلویزیون در کنار اجراهای زنده در برخی مناطق جنگی البته پشت جبهه برای تهییج و امیدافزایی رزمندگان تمامی نیروهای نظامی کشور در تمامی نقاط نوار مرزی شمال غربی تا جنوب غربی وجود داشت. اهالی موسیقی در گونه‌های فعالیت کاری خود، به درستی به این درک رسیده بودند که خوراک شنیداری مناسب مثل آهنگترانه لُری «دایه دایه وقته جنگه» یادگار جنگ جهانی اول و یا نوحه‌خوانی‌های حاج صادق آهنگران و دیگران و گروه سرود آباده «مادربرام قصه بگو» چه خیرات و برکاتی برای رزم‌آوری هرچه بهتر و بیشتر رزمندگانی که موظف بودند و چه آنهایی که خودجوش و داوطلبانه در قامت بسیجی حضور داشتند می‌تواند به آنها انرژی و توان و امید و نشاط مضاعف دهد و اینکه توجه دهند تا رزمندگان احساس کنند هنرمندان سرزمینشان با هرعقیده و حس و زبان و دین در جبهه‌ای دیگر با عنوان جبهه فرهنگ و هنر به یادشان هستند و حمایت می‌کنند. از همان ابتدای انقلاب اسلامی گروه‌های مختلف موسیقایی بویژه با هنرمندان نخبه مثل گروه چاووش به سرپرستی زنده یاد محمدرضا لطفی و حضور نوازندگان و آهنگسازان و خوانندگان تحصیلکرده و دغدغه‌مند متعهد ایران‌دوست، شاهد نمونه‌های عالی از نوع موسیقی دستگاهی در ساحَت  تمام‌قد موسیقی ملی بودیم. چه نغمه‌ها و آواها و شعر و ترانه‌هایی که شنوندگان را مبهوت ومسحور خود می‌کرد. ضرباهنگ‌ها، ریتم و الحانی که هر کدام در موضوعی آنچنان به لحاظ فنی- هنری و فلسفه زندگی و اعتقادی مؤثر واقع می‌شد که گویی این جماعت باشعور موسیقیدان با ساز و حنجره و کلام در خط مقدم جبهه در حال رزم آفرینی و دفاع هستند. صدای شجریان و ناظری که از خوانندگان برتر دوران خود در این عرصه هم محسوب می‌شدند تا آهنگسازانی چون لطفی، مشکاتیان و علیزاده و کامکار به زیبایی هر چه تمامتر با یک گروه (آنسامبل) ساده اما پرمحتوا و جانانه خدمتی سترگ در فرهنگ شنیداری انقلاب اسلامی و در زمان جنگ تحمیلی ارائه دادند، تا جایی که این تصنیف‌ها و آهنگ‌ترانه‌ها را مردم تمام‌عیار از خود دانستند و «سرود» نامیدند! اثر بی‌بدیل و بی‌نظیری که تاکنون نمونه‌اش نیامده به آهنگسازی هوشنگ کامکار و خوانندگی بیژن کامکار با اجرای ارکستر سمفونیک تهران با شعر حضرت مولانا از یاد نرفتنی است.
«کجایید ای شهیدان خدایی» اثری ممتاز و درخور توجه به لحاظ مبانی فکری، فنی و هنری در آن دوران بسیار بر گوش‌های رزمندگان و مردمان شهرها خوش نشست. متأسفانه تاکنون تقدیر درخور توجهی از سوی مقامات عالی‌رتبه به همراه نشان‌های دولتی تحت اختیار رؤسای جمهور برای پدیدآورنده مؤلف اثر و پدیدآورندگان شاکله جمعی این موسیقی فاخر به عمل نیامده است؟! حقیقتاً ناسپاسی برخی مسئولان بالادستی عرصه هنر و فرهنگ در برابر چنین خدمات شایسته هنری بدجوری توی ذوق می‌زند و فضا را برای یأس و ناامیدی می‌افزاید... هر چند که موسیقیدانان ایرانی با طبع سلیم خود به دیده اغماض نگریسته‌اند و همچنان هر زمان لازم باشد همراه مردم و دولت‌های خود برای ایرانی آباد و سرافراز قدم‌ها برمی‌دارند.
از دیگر آثار درخشان که زنده یاد احمدعلی راغب و تنظیم‌های جاودانه نابغه موسیقی زنده یاد مجتبی میرزاده، که حقیقتاً خود را وقف نغمه‌های دلنشین برای این جنگ حق در برابر باطل کرد از او هم تجلیلی به عمل نیامد و از دنیا رخت بربست. «خجسته باد پیروزی» از دیگر آثار، با صدای محمد گلریز و«سرود نیروی هوایی» رشید وطن‌دوست و «پیروزی» با صدای زنده‌یاد اسفندیار قره باغی با آهنگسازی همایون رحیمیان و آثاری ازعلی اکبر پورگیلانی و صدها اثر درخشان دیگر از یاد نرفتنی است.