کارشناسان فناوری اطلاعات به سؤال «ایران» پاسخ می‌دهند
آیا شرایط «تک شاخ شدن» استارتاپ‌ها در کشور مهیاست؟
امروزه استارتاپ ها در کشورها در حال تبدیل شدن به یونیکورن ( ابرشرکت یا تک شاخ) هستند. بعد از امریکا در هند شاهد ایجاد ابرشرکتها هستیم. در این کشور هم اکنون با «سونی کورن» مواجه هستیم یعنی استارتاپ‌هایی که بزودی به یونیکورن تبدیل خواهند شد. کشور ما هم به دنبال داشتن ابرشرکتهای استارتاپی است حتی در این زمینه بحث ایجاد ابرشرکتها با تجمیع پروژه‌ها و ساخت خوشه‌های کسب‌وکاری (کنسرسیوم‌سازی) در ۳ سال آینده مطرح شده است. ولی این سؤال پیش می‌آید که آیا یونیکورن‌ها در جهان با تجمیع و کنسرسیوم‌سازی به ابرشرکتهای استارتاپی تبدیل شده‌اند؟ یک استارتاپ چگونه به تک شاخ بودن تبدیل می‌شود؟ آیا شرایط ابرشرکت شدن استارتاپ‌ها در کشور ما مهیاست؟ کارشناسان فناوری اطلاعات به سؤالات «ایران» پاسخ می‌دهند.
سوسن صادقی
روزنامه نگار
کنسرسیوم
راه ایجاد ابرشرکت نیست
محمدرضا قدوسی مشاور کسب و کارهای نوپا معتقد است یک کسب و کار وقتی به یک ابرشرکت تبدیل می‌شود که در بلندمدت ساخته و پرداخته شده باشد.
قدوسی به «ایران» گفت: ایجاد یونیکورن‌ها یا همان ابرشرکتها (تک شاخ‌ها) در کشور به زیرساخت‌هایی نیاز دارد که متأسفانه فراهم نیست و اینکه گفته می‌شود، می‌توانیم 10 ابرشرکت دانش بنیان و یا استارتاپی داشته باشیم در ظاهر کار ساده‌ای به نظر می‌رسد ولی در عمل براحتی عملیاتی نمی‌شود.
وی افزود: اگر شرکتی مانند آمازون یونیکورن شده شرایط تک شاخ شدن برایش مهیا بوده است. این شرکت از خرده فروشی شروع کرده است و بعد از آن با استفاده از فناوری اطلاعات و فراهم کردن زیرساخت‌های آن توانسته پیشرفت کند. این شرکت سرویس‌های وب AWS (Amazon Web Services) خود را راه‌اندازی کرده است سپس برای تولید محتوای تبلیغی واشنگتن پست را خریداری کرده و به همین ترتیب ادامه داده تا از یک استارتاپ معمولی به ابرشرکت تبدیل شده است بنابراین کسب و کار با ادغام به تک شاخ شدن نمی‌رسد.
این مشاور کسب و کارهای نوپا با بیان اینکه استارتاپ‌ها برای یونیکورن شدن به حمایت دولتی نیاز ندارند، اظهار کرد: کسب و کار استارتاپی باید براساس دانش راه‌اندازی شده و رشد کند و گام به گام به ابرشرکت شدن برسد.
اگر بخواهیم بدانیم اکنون در کشورمان ابرشرکت داریم یا نه می‌توان گفت اسنپ در بخش حمل‌ونقل جزو ابرشرکتها است اما در دیگر بخش‌ها این‌گونه نیست. تپسی هم چون وارد بورس شده است دیگر نمی‌تواند جزو یونیکورن‌ها باشد. البته آپارات، دیجی کالا، کافه بازار، دیوار و چند استارتاپ دیگر اگر شرایط مهیا شود می‌توانند در چند سال آینده به یونیکورن تبدیل شوند.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا هنوز در کشور یونیکورن به معنای واقعی نداریم، گفت: به دو دلیل اول اینکه ما با یک جامعه 80 میلیونی روبه‌رو هستیم و جمعیت یک میلیاردی نداریم و اکثر کسب و کارهای ما باید در محدوده جمعیتی داخل کشور خدمات ارائه دهند و نمی‌توانند از این حوزه خارج شوند و به دیگر کشورها و خدمات ارائه دهند. با جمعیت 80 میلیونی 2.5 درصد کسب و کارها در کشور تجارت الکترونیکی انجام می‌دهند و این عدد بسیار کوچکی است بنابراین وقتی ارزشگذاری شرکت‌ها بر اساس این اعداد کوچک انجام شود، تک شاخ شدن امکان‌پذیر نیست.
قدوسی افزود: هریک از شرکت‌ها باید 50 هزار میلیارد تومان ارزشگذاری شوند و برای 10 تا ابرشرکت داشتن و تک شاخ‌ها باید 500 هزار میلیارد تومان ارزش وجود داشته باشد و این عدد یک هشتم کل نقدینگی کشور است این درحالی است که تنها 2.5 درصد اقتصاد کشور تجارت الکترونیکی است بنابراین اعداد و ارقام برای یونیکورن شدن همخوانی ندارد. احتمالاً ما درباره اعداد اشتباهی صحبت می‌کنیم اگر چنین عددی را فرض کنیم تنها داشتن یک ابرشرکت عملی است نه بیشتر.
این مشاور کسب و کارهای نوپا دلیل دوم نداشتن تک شاخ استارتاپی در کشور را نداشتن رتبه آزادی اقتصادی مناسب عنوان کرد و گفت: متأسفانه ما فارغ از دولتی بودن، نمی‌توانیم یونیکورن شدن را عملیاتی کنیم.
این مشاور کسب و کارهای نوپا استفاده از کلمه کنسرسیوم برای ایجاد یونیکورن را نادرست خواند و تصریح کرد: کنسرسیوم‌ها وقتی ایجاد می‌شوند که افراد منافع مشترک داشته باشند و ماهیت مستقل خود را حفظ کنند. اینکه ما شرکت‌ها را با هم تلفیق و تجمیع کنیم و به یک شرکت 50 هزار میلیاردی نائل شویم یونیکورن ساخته نمی‌شود. به عبارتی ابرشرکتها با ایجاد کنسرسیوم و یا ادغام صورت‌های مالی چندین استارتاپ و شرکت به دست نمی‌آید شاید مهندسی کردن صورت‌های مالی برای ابرشرکت ساختن دشوار نباشد اما مهم تداوم و پایداری این دسته از کسب و کارها است.
قدوسی با اشاره به اینکه هم اکنون دنیا از وجود هزار یونیکورن گذر کرده که بیشتر آنها هم در امریکا هستند، گفت: بعد از امریکا در هند شاهد ایجاد ابرشرکتها هستیم. در آنجا هم اکنون با «سونی کورن» مواجه هستیم یعنی استارتاپ‌هایی که بزودی به یونیکورن تبدیل خواهند شد. هند به‌دلیل داشتن نیروی جوان و متخصص و به علت ارتباط با دنیا و واردات زیرساخت‌های فناورانه، توسعه یافته و با داشتن جمعیت یک میلیاردی تعداد زیادی یونیکورن خواهد داشت.
به گفته وی رسیدن به ادبیات ابرشرکت در کشورما هم شدنی است ولی مقدمات آن فراهم نیست باید زیرساخت‌های لازم که مهم‌ترین آن اینترنت پرسرعت، بهبود شرایط اقتصادی و داشتن ارتباط با جهان است مهیا شود بنابراین تنها با جمع کردن ادوات کنار هم یونیکورن شدن ممکن نیست.
زیرساخت مناسب
یونیکورن می‌سازد
ناصر غانم‌زاده دیگر مشاور کسب و کارهای نوپا هم معتقد است اگر زیرساخت‌ها فراهم شود و توسعه یابد کشور ما پتانسیل تبدیل شدن استارتاپ‌ها به یونیکورن شدن را دارد و می‌توان به بیشتر از 10 تک شاخ هم رسید.
غانم‌زاده به «ایران» گفت: یونیکورن یک استارتاپی است که دارای سه ویژگی است. اول اینکه هنوز واردبورس نشده است. دوم اینکه خصوصی است. سوم اینکه دارای ارزش یک میلیارد دلار به نرخ روز است. استارتاپی که مانند تپسی وارد بورس شود و بعد عددش از یک میلیارد دلار بالاتر رود، یونیکورن محسوب نمی‌شود.
یک تک شاخ باید با سرمایه‌گذاری خصوصی واقعی انجام شده باشد و حتی با فروش بخشی از سهام هم تک شاخ شدن استارتاپ ممکن نیست.
غانم‌زاده با بیان اینکه دولت‌ها نمی‌توانند در ایجاد یونیکورن شدن نقش داشته باشند، افزود: دولت‌ها باید زیرساخت‌ها را فراهم کرده و بدرستی رگولاتوری انجام دهند. دولت و حاکمیت باید زیرساخت‌های لازم مانند اینترنت پرسرعت بدون قطعی، رگولاتوری، ارتباطات بین المللی را فراهم کند و اگر این فاکتورها در کشور وجود داشته باشد استارتاپ‌هایی که ظرفیت دارند به خودی خود به یونیکورن تبدیل می‌شوند.
این مشاور کسب و کارهای نوپا هم اعتقاد دارد با کنسرسیوم تک شاخ ایجاد نمی‌شود. نمی‌توان استارتاپ‌های رقیب را یکی کرده و رقابت را از بازار حذف کرد چون اوضاع بدتر می‌شود ولی اگر تفکر دولتی‌سازی اجرا شود بله شدنی است و آن هم یعنی فقط بزرگ‌سازی.
بــــرش
عددسازی، تک شاخ نمی‌سازد
آرش آرمون کارشناس فناوری اطلاعات هم اعتقاد دارد تک شاخ شدن استارتاپ‌ها تعریف مشخصی دارد و آن به این معناست که هر تک شاخ باید یک میلیارد دلار ارزش داشته باشد. به نظر نمی‌رسد هم اکنون در کشور چنین شرکت دانش‌بنیان و استارتاپی حتی در منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) وجود داشته باشد.
وی افزود: برای تک شاخ شدن به حمایت دولتی نیاز نیست اگر دولت فقط زیرساخت‌ها را فراهم کند خود استارتاپ‌هایی که پتانسیل دارند به این مرحله می‌رسند. اگر در کشور رونق اقتصادی ایجاد شود امکان داشتن 10 یونیکورن در کشور عملیاتی است.به گفته این کارشناس یونیکورن شدن برند یک کشور را در جهان تقویت و سرمایه‌گذار را به آن سمت جذب و کارآفرینی و رونق اقتصادی ایجاد می‌کند.آرمون گفت: ادغام راه تک شاخ شدن نیست. برخی پیش از این ادغام شده و نتیجه‌ای حاصل نشده است. مانند چنگال و ریحون با هم ادغام شدند ولی در نهایت هردو تعطیل شدند. نت برگ و تخفیفان ادغام شدند و بعد از آن هم اتفاق عجیب و غریبی با این ادغام نیفتاد. اکثر استارتاپ‌ها تک تک دچار مسائل و مشکلات زیادی هستند و اگر ادغام هم شوند اوضاع بدتر می‌شود بازار محدود بوده و بین آنها تقسیم شده و پتانسیل بازار هم بیش از این نیست پس با ادغام اتفاق خاصی نخواهد افتاد.
