امریکا به دنبال تنش زایی در قفقاز جنوبی است
کوچ ارامنه قره‌باغ به ارمنستان
از موضوعاتی که بر ایجاد صلح در منطقه سایه انداخته، حضور بازیگرانی است که هر‌کدام به طور منحصر برای دستیابی به منافع خود از هر نوع تلاشی فروگذار نمی‌کنند.
فائزه سادات یوسفی
خبرنگار
روز گذشته دور دوم گفت‌و‌گوهای سه جانبه آتش بس در قره‌باغ، میان نمایندگان جمهوری آذربایجان و ارامنه قره باغ و همچنین نیروهای حافظ صلح روسیه در شهر خوجالی در منطقه قره باغ در حالی برگزار شد که منابع خبری از کوچ ارامنه این منطقه به سمت ارمنستان خبر می‌دادند.
به گزارش رسانه‌های ارمنی، بخشی از جمعیت ارامنه ساکن قره باغ پس از اعلام آتش بس به سمت ارمنستان حرکت کردند که منابع خبری تا روز گذشته، آن را هزاران نفر اعلام کردند. دولت ارمنستان پیش‌تر از آماده‌سازی مسکن و خوراک و دارو برای 40 هزار نفر از مردم این منطقه خبر داده بود.
پاشینیان با وجود آنکه قره باغ را متعلق به جمهوری آذربایجان می‌داند اما مسکو و نیروهای حافظ صلح روسیه را مقصر خروج ارامنه از قره باغ می‌داند. در همین رابطه ماریا زاخارووا، سخنگوی رسمی وزارت‌خارجه روسیه ضمن رد این اتهامات آن را موجب تخریب روابط دو جانبه نامید و اعلام کرد:«در حال حاضر می‌توانم بگویم که البته مسکو به مجموعه‌ای از ادعاهای مطرح شده که با واقعیت مطابقت ندارد، توجه کرده که اظهاراتی در خصوص روابط دوجانبه است که توسط شخص نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان و نمایندگان رسمی ایروان مطرح شده و در آینده بسیار نزدیک پاسخ مفصلی به آن داده خواهد شد.»
دولت باکو نیز فعالیت‌های خود را بر مبنای استقرار حاکمیت بر منطقه قره باغ آغاز کرد. روز دوشنبه باکو از اتصال خط انرژی شهر خانکندی مرکز قره‌باغ به جمهوری اذربایجان به عنوان گام مثبتی در جهت الحاق این منطقه به خود خبر داد. روز گذشته دولت باکو اعلام کرد که امنیت کامل در مرزهای خود را برقرار کرده و تمام غذا و داروی مورد نیاز شهروندان قره‌باغ را در اختیار آنها قرار خواهد داد.
ادامه مذاکرات پسا آتش بس
کوچ ارامنه قره باغ بعد از آتش‌بسی رخ داد که با میانجیگری روسیه یک روز پس از آغاز حملات جمهوری آذربایجان آغاز شد اما اکنون در ایستگاه توافق قرار گرفته تا مسائل مهمی چون واگذاری منطقه قره باغ به باکو و خلع سلاح نیروهای ارمنی و خروج تجهیزات سنگین به بحث و اتفاق نظر گذاشته شود.
دور اول نشست در 21 سپتامبر، در شهر یولاخ جمهوری آذربایجان نیز با محوریت روند ادغام این منطقه در جمهوری آذربایجان برگزار شد که با وجود بی‌نتیجه بودن اما مقامات دو طرف آن را سازنده و پیش برنده خواندند.
ریانووستی به نقل از پسکوف خبر داد که مسکو همچنان به رایزنی‌های خود در سطوح مختلف با ارمنستان و همچنین جمهوری آذربایجان ادامه خواهد داد و به حقوق ارامنه این منطقه به دلیل نزدیک بودن به روس‌ها احترام خواهد گذاشت. او با وجود این خط ارتباطی قوی اما در ادامه گفت که هنوز هیچ برنامه مشخصی در مورد دیدار احتمالی سه جانبه بین رهبران روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان وجود ندارد.
دولت جمهوری آذربایجان شکل‌گیری این روند را احیای حاکمیت خود به طور کامل می‌داند که پس از سال‌ها کشمکش به آن رسیده است.
یکی از موضوعاتی که بر ایجاد صلح در این منطقه سایه انداخته، حضور بازیگران فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای است که هر کدام به طور منحصر برای دستیابی به منافع خود از هر نوع تلاشی فروگذار نمی‌کنند. نکته مهم اینجاست که این منافع در تضاد آشکار با ایجاد ثبات برخاسته از صلح قرار دارد و از این رو هر گونه تنش جدید در این منطقه دور از انتظار نخواهد بود. صحنه گردان اصلی، ایالات متحده در همین راستا می‌کوشد با فعال‌سازی هر گونه تنش که بی‌شک بر تغییر ژئوپلیتیک منطقه که نقطه کانونی آن دالان زنگزور است، استوار خواهد بود تا جاپای خود را در قفقاز مستحکم‌تر کرده و روسیه را در این منطقه به انزوا بکشاند. تحرکات کاخ سفید و نزدیک شدن راهبردی به ارمنستان، متحد دیرینه مسکو این امر را به طور صریحی عیان می‌کند. همین امر سبب شد کرملین به حضور طرف ثالث که پتانسیل میانجگری ندارد، هشدار دهد.
تداوم تظاهرات در ارمنستان
در همین راستا هم ارامنه قره‌باغ در حالی وارد ارمنستان شدند که پس از اعلام آغاز عملیات نظامی باکو علیه قره باغ، هر روز هزاران تظاهرات‌کننده در ایروان پایتخت ارمنستان برای اعتراض به وضعیت منطقه قره باغ تجمع کرده و خواهان برکناری پاشینیان هستند. روز گذشته نیز روسیاالیوم خبر از تظاهرات جدیدی علیه پاشینیان داد و به نقل از یک منبع در وزارت کشور ارمنستان اعلام کرد، پلیس ایروان 142 معترض را که اقدام به مسدودسازی خیابان‌ها کرده بودند دستگیر کرده که در میان آنها یکی از نمایندگان مجلس دیده می‌شود.
خبر پلاس
ورود معنادار اردوغان به نخجوان
در حالی که کارشناسان به چرخش تحولات به سمت کانون‌های مناقشه دیگری چون دالان زنگزور اشاره می‌کنند، روز گذشته، رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه، به دعوت الهام علی اف رئیس‌جمهور باکو وارد منطقه خودمختار نخجوان شد و با همتای جمهوری آذربایجانی خود دیدار کرد.
رؤسای جمهور دو کشور طی این سفر، طرح خط لوله گاز از ایغدیر به نخجوان و افتتاح مجتمع نظامی نخجوان و کریدور زنگزور را کلید زدند.
الهام علی اف در این دیدار با تأکید بر توسعه تجارت و تقویت روابط در حوزه‌های مختلف گفت: «مطمئن هستم که روند ادغام مجدد ارمنی‌های قره‌باغ در جامعه جمهوری آذربایجان موفقیت‌آمیز خواهد بود. متأسفانه زنگزور غربی توسط مقامات شوروی از باکو جدا شد و به این ترتیب ارتباط جغرافیایی قسمت اصلی جمهوری آذربایجان و نخجوان قطع شد. ما با حمایت از یکدیگر با ترکیه، مسائل منطقه را در مسیر درست هدایت می‌کنیم.»
رجب طیب اردوغان نیز راه‌اندازی خط گاز ایغدیر-نخجوان را ضروری و موجب تأمین امنیت انرژی اروپا خواند و گفت: «روابط ما با جمهوری آذربایجان در بالاترین سطح است و ما حمایت این کشور را در زمان مصیبت زلزله فراموش نخواهیم کرد. باکو یک عملیات موفقیت‌آمیز علیه تروریسم در قره‌باغ بدون ایجاد تلفات غیرنظامی انجام داد. این کشور در قره‌باغ شانس عادی‌سازی روابط در منطقه را افزایش می‌دهد.» او در ادامه خطاب به ایروان افزود: «ما انتظار داریم ارمنستان دست صلح دراز شده به سوی خود را گرفته و گام‌های صادقانه بردارد.»
در این بین، کرملین پیش از آغار این دیدار به آن واکنش نشان داد و پسکوف در این باره گفت: «امیدواریم که همه دیدارهای رئیس‌جمهور باکو، از جمله دیدار وی با رئیس‌جمهور ترکیه، به امنیت منطقه کمک کند و به عادی‌سازی زندگی در قره باغ پس از آنچه رخ داد، کمک کند. اینها انتظارات ما است.»
ریانووستی نیز خبر داد، وزیر خارجه روسیه تأکید کرده است: «ما می‌دانیم که روابط بین باکو و آنکارا چقدر نزدیک است و به نوبه خود، ما نیز روابط نزدیکی با آنکارا و باکو داریم.»