یونسکو تصمیم گرفت
بررسی پرونده ثبت جهانی ماسوله خارج از نوبت
زهرا کشوری
دبیر گروه زیست‌بوم
پرونده ثبت جهانی منظر فرهنگی «ماسوله» یکبار دیگر در سال‌جاری توسط کمیته میراث جهانی یونسکو بررسی می‌شود. پرونده ماسوله در اجلاس ریاض به دلیل ایرادهای وارد شده به محتوا و مستندات آن، برگشت خورد. براساس اخبار اولیه‌ای که همزمان با برگزاری چهل و پنجمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو به ایران رسید این پرونده قرار بود در سال‌های آتی دوباره به کمیته یونسکو برود. البته همان زمان هیأت ایرانی حاضر در اجلاس از جمله علی دارابی، معاون میراث فرهنگی کشور اعلام کردند که پس از جلسه کمیته درباره شرایط ماسوله رایزنی خواهند کرد.
ماسوله برای قرار گرفتن در فهرست جهانی یونسکو مخالفانی هم داشت. مخالفانی که اعتقاد داشتند به دلیل ساختار سازه‌ها در این روستای تاریخی و طبیعی، فرستادن پرونده به یونسکو یک اشتباه است. آنها یادآوری کرده بودند پرونده ثبت جهانی نخواهد شد و شانس سایر پرونده‌ها از جمله آسبادها، هگمتانه و... را هم در سال‌جاری خواهد گرفت. پیش از آنکه پرونده به ریاض برود ایکوموس اعلام کرد که ماسوله شرایط ثبت جهانی را ندارد و از کمیته میراث فرهنگی خواست تا پرونده را ثبت نکنند. در نهایت پرونده با مخالفت ایکوموس و به پیشنهاد کشورهای عضو «دیفر» شد؛ به این معنی که یونسکو به ایران فرصت دوباره داد تا ایرادهای این پرونده را که ایکوموس (شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی) به آن وارد کرده است، رفع کند و دوباره آن را برای بررسی به یونسکو بفرستد.
شهر تاریخی ماسوله به عنوان سکونتگاه ۴ هزار ساله گیلانی‌ها با ساختار پلکانی، معماری خاص و ویژگی‌های طبیعی خود سال ۱۳۵۴ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و سال ۸۶ در فهرست موقت ایران برای ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. کفه ترازو به نفع موافقت فرستادن پرونده به یونسکو سنگین‌تر بود.
شهر تاریخی ماسوله در ۶۲ کیلومتری غرب رشت در استان گیلان ۳۵۰ خانه تاریخی دارد و معماری خانه‌های آن حاصل تعامل هزاران ساله انسان با محیط طبیعی است. در حال حاضر و در کنار رفع موانع منظر جداره‌سازی خانه‌های تاریخی ماسوله هم در دست انجام است تا مسیر جهانی شدن زودتر به پایان برسد.
روستای معروف
ماسوله معروف‌ترین روستای پلکانی کشور است، اما معماری روستاهای پلکانی آن متعلق به گیلانی‌ها نیست بلکه عشایر که از سمت شمال غرب کشور به جنگل‌های گیلان می‌آمدند این معماری را به گیلان آوردند. سرزمین‌های شمالی همیشه پرگردشگر بوده و همین باعث شد تا روستای ماسوله زودتر از سایر روستاهای پلکانی کشور معروف شود. همین مسأله هم باعث شد تا بسیاری پیشنهاد بدهند که به جای پرونده ماسوله، پرونده مشترک روستاهای پلکانی کشور به یونسکو ارسال شود که شانس ثبت جهانی بیشتری دارد. پیشنهادی که تا امروز روی میز اجرای تصمیم‌گیران در وزارت میراث فرهنگی نرفته است و همچنان ماسوله برای ثبت جهانی در فهرست یونسکو پافشاری می‌کند. در آخرین خبرهایی که از عمارت آزادی به گوش می‌رسد یونسکو تصمیم گرفته که تکلیف ثبت جهانی این روستای سبز را همین امسال مشخص کند و فرصت نزدیکی را به ایران برای رفع نواقص آن بدهد.
فرصت دوباره
براساس اعلام وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی «پیرو مذاکرات انجام شده در زمان بررسی پرونده «منظر فرهنگی ماسوله» در چهل‌وپنجمین کمیته میراث جهانی و مسائل طرح‌شده برای حفظ سهمیه ایران به منظور ارسال دوباره پرونده «ماسوله» به یونسکو بدون در نظرگیری محدودیت‌های سهمیه سالانه، کمیته میراث جهانی در بند ۶۱ اصلاحیه راهنمای اجرایی کنوانسیون میراث جهانی، این امکان را فراهم کرد تا کشورها بتوانند در موارد مشابه وضعیت پرونده ماسوله (وضعیت دیفر) امکان ارسال این پرونده‌ها را بدون در نظرگیری سهمیه سالانه کشورها داشته باشند.
بنابراین ایران برای سال‌جاری پرونده ماسوله را بدون محدودیت سهمیه‌ای برای یونسکو ارسال می‌کند.
در مذاکرات هیأت اعزامی ایران به اجلاس کمیته میراث جهانی، رایزنی‌های فنی و کارشناسی مؤثر و خوبی درباره پرونده ماسوله با ایکوموس جهانی صورت گرفت و مقرر شد ایران در تدوین پرونده ماسوله از همکاری ایکوموس جهانی پیش از ارسال پرونده نیز بهره ببرد.»
براساس قوانین کمیته میراث جهانی یونسکو، هر کشور در هر نوبت از اجلاس این کمیته، تنها یک پرونده میراث طبیعی یا تاریخی را می‌تواند برای بررسی معرفی کند. اکنون با تصمیم جدید یونسکو، این فرصت به ایران داده شده تا علاوه‌بر حفظ سهمیه سالانه خود، پرونده ماسوله را پس از اصلاح و رفع ایرادها، دوباره به یونسکو بفرستد.