بیتا میرعظیمی
خبرنگار

 همه ساله زنان و مردان عشایر با نزدیک شدن به هفته‌های آغازین پاییز، سیاه‌چادرها و بار و بنه خود را جمع و جور کرده و پیش از فرارسیدن سرما و بارش باران‌، به سمت قشلاق حرکت می‌کنند. امسال با توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی مبتنی بر بارش‌های زودهنگام، انتظار آن می‌رود که جوامع عشایری حرکت دسته‌جمعی خود را پیش از موعد آغاز کرده و سیاه‌چادرهای خود را زودتر از هر وقت دیگری، در مناطق گرمسیر بنا کنند.
عشایر با بیش از ۱۴ هزار خانوار، حدود پنج درصد از جمعیت استان لرستان را تشکیل می‌دهند. آنگونه که «هوشنگ نورمحمدی»، مدیرکل امور عشایری لرستان می‌گوید: از این تعداد، حدود ۱۱ هزار و ۲۰۰ خانوار عشایر کوچ‌رو بوده و ۶ ماه از سال را در مناطق قشلاقی مانند شمال استان‌های ایلام، خوزستان و جنوب استان سپری می‌کنند. جمعیتی که سالانه ۱۲ هزار تن گوشت قرمز تولید کرده و حدود یکهزار و ۳۰۰ هکتار از باغ‌های لرستان را تحت مالکیت خود دارند.

تأمین آب شرب
 «نورالله مصطفی نژاد»، رئیس اداره امور عشایر بروجرد به «ایران» گفت: « در حال حاضر ۷۰۰ خانوار عشایر در شهرستان بروجرد با داشتن ۱۱۰ هزار رأس دام سبک و سنگین، سالانه یکهزار و ۵۰۰ تن فرآورده گوشتی تولید می‌کنند. عشایری که پیش‌تر برای تأمین آب دام‌های خود مسافت‌های طولانی را تا رسیدن به چشمه طی می‌کردند؛ اما حالا با خط انتقال آب از چشمه، آبشخورهایی برای دام‌های آنها فراهم شده است».
وی به 2 طرح شاخص در آبرسانی به مناطق عشایری شهرستان بروجرد با ۱۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال اعتبار اشاره کرده و می‌گوید: «یکی از پروژه‌های شاخص اداره کل امورعشایر استان، تأمین آب شرب 70 خانوار عشایری قلعه آبسرده با اعتباری بیش از 8 هزار و ۵۰۰ میلیون ریال است. همچنین برای رفع مشکل آب شرب ۶۰ خانوار عشایر کوچنده شهرستان با تانکر ۲ هزار لیتری چرخدار به همراه آبشخور فلزی سیار، بیش از 5 هزار میلیارد ریال تأمین اعتبار شده است. این در حالی است که سال گذشته، برای رفع مشکل آب آشامیدنی عشایر شهرستان با همکاری اداره کل امور عشایر لرستان و آبفای بروجرد و راه‌اندازی خطوط انتقال آب از ۲ چشمه، 5 میلیارد ریال هزینه شده است».

پنل خورشیدی
«مهرداد ضرونی» مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عشایری استان لرستان، تأمین برق را عمده‌ترین مشکل عشایر استان لرستان دانسته و به «ایران» می‌گوید: «خوشبختانه در دولت انقلابی و مردمی سیزدهم این مشکل با در اختیار قراردادن پنل‌های خورشیدی به خانوار عشایری تا حد زیادی مرتفع شده است. در حال حاضر، از بیش از 14 هزار خانوار عشایری استان، حدود 2 هزار خانوار که اغلب نیز در 2 قطب ییلاقی و قشلاقی حضور دارند، پنل خورشیدی تحویل گرفته و حدود 13 هزار خانوار دیگر در نوبت تحویل قرار دارند. در صورت تداوم این روند، رضایت عشایر تأمین شده و مشکلات آنها تا حد زیادی مرتفع خواهد شد».
وی با اشاره به شناسایی عشایر، توسط شرکت‌های عشایری، می‌گوید: «در سطح استان 8 شهرستان وجود دارد که هر شهرستان دارای یک شرکت تعاونی اداره عشایر است. همچنین عشایر برای خرید پنل‌های خورشیدی، به اداره شهرستان و شرکت‌های تعاونی مراجعه کرده و ثبت‌نام می‌کنند. تحویل پنل‌ها نیز بر اساس اولویت و مؤلفه‌هایی مانند دوقطبی بودن عشایر انجام می‌گیرد. در حال حاضر قیمت پنل‌های خورشیدی در بازار آزاد، 12 میلیون و 600 هزار تومان است؛ اما اداره عشایر و شرکت‌ها هر پنل را به قیمت یک میلیون و 40 هزار تومان به عشایر می‌فروشند. رئیس امور عشایر بروجرد بیان کرد: در این طرح آبرسانی، تأمین آب شرب بهداشتی برای ۷۰ خانوار عشایری ساکن در منطقه که شامل خط انتقال و ساخت مخزن و انشعاب برای ساکنان آن منطقه عشایری است، محقق می‌شود».

رونق گردشگری
طبق گفته مهرداد ضرونی، «عمده راه‌های عشایری در استان لرستان، شناسایی و راه شکافی شده است. در توزیع آرد خانه‌پزی در سطح استان نیز حدود 48 فروشگاه ثابت و سیار راه‌اندازی شده است تا این محصول در دورترین نقاط عشایری با قیمت دولتی میان عشایر توزیع شود. همچنین اقدامات مؤثری در تأمین آب شرب عشایر استان انجام شده است؛ تانکرهای اداره کل امور عشایر و شرکت‌های تعاونی، در منطقه قشلاقی و ییلاقی که آب شرب وجود ندارد، آبگیری شده و به عشایر تحویل داده می‌شود».
آنگونه که مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عشایری استان لرستان می‌گوید: «در حال حاضر 4 طرح عشایری (زنجیره تولید گوشت قرمز، گیاهان دارویی، گردشگری و صنایع دستی) در سراسر کشور و از جمله استان لرستان، کلید خورده است. گردشگری تلفیقی از جاذبه طبیعی و زندگی عشایر (شیردوشی، مشک زنی و...) است. در بخشی از این طرح، زندگی عشایر در سیاه‌چادر به نمایش گذاشته شده و گردشگر خارجی یک شبانه‌روز میهمان عشایر شده و از نزدیک با زندگی آنها آشنا می‌شود. در حال حاضر در استان لرستان میز گردشگری ایجاد شده و رو به پیشرفت است. خوشبختانه استقبال خوبی هم به عمل آمده و گردشگرانی از کشورهای آلمان، کانادا و سوئد از این استان بازدید کرده‌اند. در حوزه گیاهان دارویی نیز پیشرفت‌هایی حاصل شده است؛ خوشبختانه عشایر استان لرستان در بخش ییلاقی مالکیت زمین داشته و طی 6 ماه حضور خود در منطقه، اقدام به کاشت گیاهان دارویی می‌کنند».

فعالیت خودجوش زنان
وی ادامه می‌دهد: «زندگی عشایر مبتنی بر کوچ بوده و عمده تخصص آنها در پرورش دام است. به گونه‌ای که سالانه 25 درصد پروتئین گوشت استان را به‌صورت گله رمان، دامپروری صنعتی و نیمه صنعتی تأمین می‌کند. تأمین علوفه و بیمه دام‌ها نیز توسط شرکت‌های تعاونی عشایر انجام شده و طرح 2 قلوزایی و چند قلوزایی نیز برای بازگرداندن دام‌ها به چرخه تولید در حال انجام است».
مطابق گفته ضرونی، «زنان عشایر، دوش به دوش مردان کار کرده و در امر بافندگی قالی، سیاه‌چادر، پرورش مرغ و ماکیان، ریسندگی پشم، پشم چینی و... فعال هستند. آنها همپای مردان کوچ کرده و در اغلب موارد بیشتر از مردان بار زندگی را به دوش می‌کشند. زنان در سیاه‌چادرها که یک کارگاه تولیدی برای پرورش دام و.... محسوب می‌شود، به‌صورت خودجوش و با حداقل امکانات و کمترین هزینه برای دولت، بیشترین بهره‌وری و تولید را دارند».

عشایر بازار
وی به تحت پوشش قرار گرفتن سرپرستان عشایری در صندوق بیمه اجتماعی اشاره کرده و می‌گوید: «تقریباً از هر 15 هزار خانوار عشایری، حدود 8 هزار خانوار عشایری یعنی بیش از نیمی از آنها، تحت پوشش بیمه روستایی عشایری قرار دارند. تقریباً 1.3 درصد مبلغ بیمه از سطح درآمد عشایر و 2.3 درصد مابقی از طریق یارانه پرداخت می‌شود». مدیرعامل اتحادیه تعاونی‌های عشایری استان لرستان تصریح می‌کند: «خوشبختانه سازکار راه‌اندازی عشایر بازار در سطح استان فراهم شده و با تأمین اعتبارات، منتظر مجوزهای لازم برای آغاز و بهره‌برداری آن هستیم. قرار است تمامی محصولات عشایری اعم از صنایع‌دستی و لبنی برندسازی شده و در عشایر بازار عرضه شود که عمده هدف آن نیز حذف دلال و واسطه در بازار فروش محصولات عشایری است. در نظر داریم تا 15 مهرماه سال‌جاری، یک عشایر بازار را در مرکز شهر خرم آباد به‌صورت آزمایشی افتتاح کنیم تا محصولات عشایری به‌صورت مستقیم و بدون واسطه به دست مصرف‌کنندگان برسد. مکاتباتی نیز با سازمان غذا و دارو انجام داده‌ایم تا محصولات عشایری (روغن حیوانی، کشک، دوغ و...) را برندسازی کرده و با نام عشایری و به‌صورت تضمینی به بازار عرضه کنیم».

ضرورت ارائه تسهیلات
در همین حال، «آقامحمد امیری» مدیرعامل شرکت تعاونی عشایری سفیدکوه چگنی نیز به بخشی از مشکلات عشایر استان لرستان اشاره کرده و به «ایران» می‌گوید: «اغلب عشایر به آب شرب دسترسی نداشته و آبرسانی در مسیرهای صعب‌العبور به کندی پیش می‌رود. همچنین به‌دلیل عدم راه‌اندازی عشایربازار، سود محصولات تولیدی به جیب دلالان رفته و محصولات با قیمتی بالا به‌دست مصرف‌کنندگان می‌رسد. این در حالی است که با حمایتی همه‌جانبه می‌توان اقدام به راه‌اندازی عشایربازار کرده و محصولات را به‌صورت مستقیم و با قیمتی اندک به بازار عرضه کرد. در همین راستا بهتر است دولت با ارائه تسهیلات و وام‌های کم بهره و بلندمدت به عشایر، زمینه را برای عرضه مستقیم محصولات عشایری در سطح بازار فراهم کرده و نقشی مؤثر در کاهش قیمت محصولات عشایری ایفا کند».

بــــرش

اغلب عشایر به آب شرب دسترسی نداشته و آبرسانی در مسیرهای صعب‌العبور به کندی پیش می‌رود. همچنین به دلیل عدم راه اندازی عشایربازار، سود محصولات تولیدی به جیب دلالان رفته و محصولات با قیمتی بالا به دست مصرف‌کنندگان می‌رسد