بشار اسد با تدارکات ویژه شی جین پینگ در رأس هیأتی عالی‌رتبه وارد چین شد
معادله ضدامریکایی در دیپلماسی شرقی
زهره صفاری
خبرنگار
رئیس‌جمهور سوریه پس از حدود دو دهه به دعوت همتای چینی‌اش برای نخستین‌بار در رأس هیأتی از وزرای خود وارد چین شد تا نه تنها با این سفر فرامنطقه‌ای مهم خروج کشورش از انزوای بین‌المللی را به غربی‌ها اثبات کند که زنگ خطر نفوذ بیشتر چین در غرب آسیا را نیز برای آنها به صدا درآورد.
تدارک ویژه شی جین پینگ برای این سفر، اهمیت این دیدار را برای پکن نشان می‌داد.
بنا بر گزارش منابع رسانه‌ای سوریه، شی برای آوردن میهمانان سوری‌اش از این کشور جنگ‌زده، هواپیمای شخصی ریاست‌جمهوری را فرستاده و اسد را در کنار سران ارشد کره‌جنوبی، کامبوج، نپال، کویت، تیمور و مالزی در فهرست میهمانان ویژه افتتاحیه بازی‌های آسیایی قرار داده بود. از سوی دیگر حضور وزیر اقتصاد و تجارت سوریه میان 9 مقام همراه اسد حکایت از سود اقتصادی دو کشور از این سفر چند روزه داشت. در همین راستا خبرگزاری سانای سوریه در پی دیدار رؤسای‌جمهور دو کشور، از امضای سه توافقنامه و سند همکاری دوجانبه در زمینه‌های همکاری‌های اقتصادی، یادداشت تفاهم مشترک برای تبادل و همکاری در زمینه توسعه اقتصادی و طرح همکاری در چهارچوب «یک کمربند-یک جاده» پرده برداشت.
تور چین که طولانی‌ترین مدت غیبت بشار اسد را در کشورش رقم خواهد زد، یکی از معدود سفرهای برون‌مرزی است که رئیس‌جمهور سوریه در طول 12 سال جنگ در کشورش انجام داده است. او چند ماه قبل نیز برای نخستین‌بار از زمان آغاز نبرد داخلی این کشور راهی عربستان‌سعودی شد؛ سفری که به دلیل آغاز فرایند خروج اسد از انزوای بین‌المللی و تسهیل مسیر بازگشت او به اتحادیه عرب دارای اهمیت بود.
همکاری استراتژیک مشترک
اسد و شی، رئیس‌جمهور چین، عصر جمعه به وقت چین در شهر هانگجوی این کشور با یکدیگر دیدار داشتند.
رئیس‌جمهور چین در پی این دیدار گفت:«امروز ما همکاری مشترک استراتژیک بین دو کشور را اعلام می‌کنیم، همکاری‌ای که می‌تواند مهم‌ترین بخش تاریخ روابط دوجانبه دو کشور را رقم بزند. در شرایطی که ما با شرایط بین‌المللی پر از بی‌ثباتی و تزلزل روبه‌رو هستیم، چین به دنبال آن است تا در تعامل با سوریه، بستر حمایت دو کشور را از یکدیگر فراهم آورده و با تقویت همکاری‌های صمیمانه و مشترک، از عدالت و برابری بین‌المللی حمایت کند.
این روابط قدرت ایستادگی در برابر تغییرات بین‌المللی را برای دو کشور بالا می‌برد و همچنین دوستی بین آنها را در طول زمان تقویت خواهد کرد.»
به نوشته فرانس‌پرس، مائو نینگ، سخنگوی وزارت خارجه چین نیز گفت:«معتقدیم این سفر اعتماد سیاسی و همکاری متقابل دو کشور را در زمینه‌های مختلف افزایش می‌دهد و روابط دوجانبه را به سطح جدیدی ارتقا خواهد داد.
چین و سوریه دوستی سنتی عمیقی دارند که قدمت آن به 76 سال قبل برمی‌گردد.»
در همین حال تحلیلگران معتقدند یکی از مهم‌ترین اهداف این سفر بویژه برای طرف سوری، تمرکز بر جلب سرمایه‌گذاری چینی‌ها برای ساخت زیرساخت‌های ویران شده سوریه در سال‌های جنگ است؛ موضوعی که سیاست‌های اخیر چین برای نفوذ بیشتر در خاورمیانه آن را نقض نمی‌کند و آنها در سال جاری با اقداماتی مانند میانجیگری میان عربستان‌سعودی و ایران، به‌عنوان مهم‌ترین حامی دمشق، گام‌های مؤثری نیز در این راه برداشته‌اند.
اهمیت سوریه برای چین
به باور تحلیلگران فایننشال تایمز، چین که همواره تمرکز بر گسترش همکاری‌های تجاری در منطقه و جلوگیری از مداخله سیاسی را در رأس اولویت‌های خود در تعاملات خاورمیانه‌ای در نظر داشت، در سال جاری با میانجیگری برای از‌سرگیری روابط دیپلماتیک ایران و عربستان، از این مسیر خارج شده است. این امر تمایل شی برای افزایش قدرت نفوذ چین در خاورمیانه را اثبات می‌کند، آن‌هم منطقه‌ای که از دیرباز امریکا آن را به‌عنوان پایگاه قدرت خارجی‌اش می‌شناسد.
با این تفاسیر می‌توان به اهمیت استراتژیک سوریه برای چین پی برد. ناظران سایت عرب جدید معتقدند اهمیت این کشور برای چشم‌بادامی‌ها از آن جهت است که این کشور پلی میان عراق؛ به‌عنوان مهم‌ترین تأمین‌کننده نفتی پکن، ترکیه؛ ایستگاه پایانی کریدور اقتصادی پیوند‌دهنده آسیا به اروپا و همچنین اردن؛ میانجیگر حل نزاع‌های منطقه‌ای است.
در این شرایط از آنجا که سوریه در تولید نفت سهم کوچکی داشته اما اندک درآمد آن برای بقای دولت اسد بسیار مهم است؛ چین در سال‌های 2008 و 2009 چندین قرارداد سرمایه‌گذاری نفتی در این کشور بسته است که در این مسیر برای دولت سوریه بسیار اهمیت داشت.
در واقع چینی‌ها سال‌هاست حمایت از دولت بشار اسد را در سیاست‌های خود گنجانده‌اند، به طوری که به نوشته سایت عرب جدید، چشم‌بادامی‌ها دست‌کم 8 بار در شورای امنیت با محکوم کردن اقدامات سازمان ملل علیه حکومت اسد، خواستار پایان دادن به جنگ چندین ساله داخلی و همچنین پایان تحریم‌های بین‌المللی شده‌اند.
آنچه مسلم است حمایت پکن از سوریه مانند ایران و روسیه فاش و آشکار نبوده اما به باور ناظران چینی، آنها همواره به طور غیرمستقیم از تقویت قدرت بشار اسد حمایت می‌کنند.
الساندرو آردونیو، کارشناس ارشد مؤسسه لائو چاینا در لندن نیز به فایننشال تایمز گفت:«سفر اسد به چین فرصتی برای پکن است تا بتواند روابط دیپلماتیک خود را در خاورمیانه به واسطه نیاز بالای خود به واردات نفت و گاز افزایش دهد.»
پایان انزوای سوریه و خشم غرب و حامیانش
دولت سوریه که از زمان آغاز جنگ داخلی این کشور در سال 2011 با اعمال فشارهای غرب و حامیانش به انزوایی بین‌المللی محکوم شده بود، در ماه مه توانست عضویت خود را در اتحادیه عرب پس بگیرد که البته با اعتراض امریکا و کشورهای عرب حامی واشنگتن همراه شد.
به باور تحلیلگران تایمز، چین و روسیه همواره دو سد مهم در برابر تلاش‌های غرب برای تحریم دولت اسد در شورای امنیت بودند و همین حمایت سبب شد تیرهای از کمان رها شده امریکا و اتحادیه اروپا برای منزوی کردن هر چه بیشتر دولت اسد و حامیانش به خطا برود.
حتی به گفته تحلیلگران، تقارن سفر او با آب‌و‌هوای مه‌آلود چین، مرموز بودن آینده این کشور برای غربی‌ها را نیز بیش‌از‌پیش نشان می‌دهد.
به نوشته رویترز، گرچه با توجه به فضای جنگ و ناامنی در سوریه بعید به نظر می‌رسد با تقویت روابط اقتصادی و تجاری دو کشور، شرکت‌های تجاری چینی در این کشور دفتر دایر کنند، اما در عین حال حضور رئیس‌جمهور سوریه در کنار شی جین پینگ می‌تواند مشروعیت بشار اسد در بازگشت به سطح جهانی را افزایش دهد. سوریه در مسیر این بازگشت با کمک شرکای جهانی‌اش پیش از عضویت دوباره در اتحادیه عرب، در سال 2022 به طرح کمربند و جاده چین نیز پیوسته بود.
ساموئل رامانی، تحلیلگر اندیشکده لندن معتقد است:«در برهه فعلی که چین بشدت از غرب خشمگین است و سوریه نیز در مسیر تقویت تعاملات خود با کشورهای بیشتری قرار دارد، نمی‌توان توقع تحقق همه انتظارات را داشت اما بدون شک سوریه به دنبال جذب سرمایه‌گذاری چین برای درازمدت است.»