در دیدار بایدن و نتانیاهو چه گذشت
توافق‌های پرخطر در حاشیه دعواهای زرگری
حسین فاطمی
خبرنگار
سرانجام پس از تقلاهای 9 ماهه‌ای که از سوی بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی صورت گرفت او توانست به آرزویش برسد و در سفرش به امریکا با جو بایدن دیدار کند. در تحلیل این دیدار می‌توان در دو سطح به موضوع ورود کرد؛ دو سطحی که شاید در ظاهر متفاوت و متضاد از هم باشند اما بی‌شک مکمل هم هستند. سطح نخست تحلیل حکایت از آن دارد که اگرچه این دیدار بین نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی و رئیس جمهور ایالات متحده انجام شد، ولی صرف انجام دیدار نمی‌تواند به اختلافات شخصی و سیاسی این دو پایان دهد، کما اینکه اگر به شکل صوری و ظاهری این دیدار هم نگاه شود حکایت از آن دارد که سایه سنگین اختلافات کماکان بر این دیدار هم مستولی بوده است؛ چراکه جو بایدن در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل و نه در کاخ سفید و با 30 دقیقه تأخیر، حاضر به ملاقات نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، آن هم پشت درهای بسته شد.
به باور کارشناسان تلاش نتانیاهو و ائتلاف حاکم در خصوص کودتای قضایی و همچنین عملکرد دولت افراطی و رادیکال بی‌بی در قبال فلسطینیان باعث شده است، جو بایدن یک ساعت گفت‌و‌گوی پشت پرده با نتانیاهو را بر دیدار رسمی و تکرار ادعاها برای حمایت از رژیم صهیونیستی ترجیح دهد. در سطح دوم تحلیل که در ظاهر می‌تواند عکس سطح نخست جلوه کند، باید به این نکته کلیدی هم اذعان داشت که اگرچه اختلافات شخصی و سیاسی بین جو بایدن و بنیامین نتانیاهو باعث شده است، رئیس جمهور امریکا با تأخیری 9 ماهه حاضر به پذیرش و دیدار با نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی شود اما در سطح راهبردی قطعاً منافع واشنگتن و تل‌آویو نمی‌تواند تحت تأثیر این اختلافات قرار بگیرد. هرچند این اختلافات در این مدت روی مناسبات تاکتیکی دو طرف اثرات مخرب مقطعی داشته است.
پیرو همین نکته باید این را هم در نظر گرفت که الزامات سیاسی نتانیاهو و بایدن در انجام این دیدار بی‌تأثیر نبوده است. به هر حال جو بایدن در آستانه انتخابات ریاست جمهوری سال آینده ایالات متحده امریکا به حمایت مستقیم لابی یهودی مستقر در امریکا موسوم به «آیپک» نیاز دارد و به همین دلیل سعی شده که دیدارش با نتانیاهو، ولو به شکل صوری به عنوان یک دستاورد در دستور کار جو بایدن قرار گیرد. در سوی دیگر هم نتانیاهو به دلیل وضعیت پیچیده، بغرنج و بحرانی سیاسی در سرزمین‌های اشغالی و جایگاه بشدت شکننده ائتلاف حاکم و کابینه او به حمایت امریکا بیش از هر زمان دیگری نیاز دارد. به همین دلیل برای نتانیاهو واجب بود که دیداری با جو بایدن انجام دهد. در همین راستا به نوشته روزنامه معاریو یکشنبه شب گذشته، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی قبل از سوار شدن به هواپیما برای رفتن به نیویورک گفته بود، محل دیدار با جو بایدن، رئیس جمهوری امریکا اهمیتی ندارد، مهم موضوع و محتوای دیدار است.
اعتراضات پشت در هتل محل دیدار
اگر از تحلیل دیدار بایدن و نتانیاهو به خبرهایی که از نیویورک به سطح جهان مخابره می‌شد هم نگاه شود به نظر می‌رسد نفس این دیدار هم کم چالش نبوده است. چراکه به گفته رویترز، اتباع رژیم صهیونیستی ساکن امریکا و یهودیان مقابل هتلی که نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی روز چهارشنبه (۲۰ سپتامبر) در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در آن با رئیس‌جمهور امریکا دیدار کرد، در اعتراض به اصلاحات قضایی دولت افراط گرای وی تجمع کردند. آنها با در دست داشتن پارچه نوشته و سر دادن شعار اعتراض خود را به اقدامات نتانیاهو در رابطه با سیستم قضایی رژیم صهیونیستی نشان دادند.
از سوی دیگر ذیل دیدار بایدن و نتانیاهو آنچه بیشتر مورد توجه رسانه‌های امریکا قرار گرفت، سخنان ابتدایی رئیس جمهوری ایالات متحده و همچنین دیدار نکردن او با نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در کاخ‌سفید بوده است، ضمن آنکه بایدن روز چهارشنبه در آغاز دیدار خود با بنیامین نتانیاهو به خبرنگارانی که در اتاق حاضر بودند گفت که موضوعات جدی را با نخست‌وزیر اسرائیل در میان خواهد گذاشت از جمله حاکمیت «دموکراسی و راهکارهای نظارتی و حفظ آن.» در همین باره و طی گزارشی که کاخ‌سفید از محتوای دیدار بایدن و نتانیاهو منتشر کرده، به نظر می‌رسد که این دیدار در فضای دوستانه‌ای صورت نگرفته و رئیس جمهوری امریکا انتقاداتی به عملکرد ائتلاف حاکم و کابینه نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در موضوعات مختلف داشته است.
تقلای بی‌بی برای معامله بزرگ قرن
باید در نظر داشت یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که شاید به عنوان موتور محرکه تلاش‌های نتانیاهو برای سفر به امریکا و دیدارش با جو بایدن عمل کرده است، تقلاهای بی‌بی برای عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با عربستان سعودی باشد؛ اتفاقی که در صورت وقوع می‌تواند نتانیاهو را از مهلکه فعلی در سرزمین‌های اشغالی برهاند و جایگاهش را بیش از پیش تثبیت کند و مکمل پیمان ابراهیم و عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با دو کشور عربی حاشیه خلیج فارس یعنی امارات متحده عربی و بحرین باشد. به باور تحلیلگران قطعاً عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با عربستان سعودی در مقام قیاس یا پیمان ابراهیم، قطعاً در مقیاس بزرگتری تأثیرات جدی و فوری بر تحولات منطقه و جهان خواهد داشت. از طرف دیگر باید یک نکته را هم مدنظر قرار داد که اگر جو بایدن هم بتواند عادی‌سازی روابط تل‌آویو - ریاض را محقق کند بی‌شک به یک برگ برنده بزرگ در آستانه انتخابات ریاست جمهوری دست پیدا کرده است.
لذا شدت نیاز جو بایدن و بنیامین نتانیاهو برای عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی با عربستان سعودی باعث شده است، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی حتی همکاری با امریکا بر سر غنی‌سازی اورانیوم در عربستان را بپذیرد. این خبر را وال استریت ژورنال داد و در تشریح آن نوشت که مقامات صهیونیستی بی‌سر و صدا با دولت بایدن روی پیشنهاد راه‌اندازی توانمندی غنی‌سازی اورانیوم با مدیریت امریکا در عربستان به عنوان بخشی از یک توافق پیچیده عادی‌سازی روابط میان ریاض- تل آویو کار می‌کنند. در همین خصوص، یک مقام ارشد دولت بایدن نیز پس از دیدار او (بایدن) با نتانیاهو در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل گفت که هرگونه حمایت از خواسته‌های هسته‌ای عربستان سعودی، مطابق «بالاترین استانداردهای منع اشاعه‌ای امریکا» خواهد بود.
ایسنا به نقل از این روزنامه امریکایی گزارش داد که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی به کارشناسان ارشد هسته‌ای و امنیتی این رژیم دستور داده است برای مصالحه میان طرفین بر سر این موضوع با مذاکره‌کنندگان امریکایی همکاری کنند که باعث می‌شود عربستان سعودی پس از ایران، به دومین کشور در خاورمیانه تبدیل شود که غنی‌سازی اورانیوم انجام می‌دهد. واشنگتن در حال چانه‌زنی با ریاض بر سر توافقی برای سازش با تل‌آویو در ازای کمک امریکا برای راه‌اندازی برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای عربستان و دیگر امتیازات است. انتظار می‌رود که دیگر جنبه‌های این توافق شامل امتیازاتی برای فلسطینی‌ها و تضمین‌هایی از سوی امریکا باشد. البته به گفته منابع مطلع، جو بایدن، رئیس جمهور امریکا هنوز ایده موافقت با غنی‌سازی اورانیوم توسط عربستان را امضا نکرده است.
وال استریت ژورنال با اشاره به اینکه نه امریکا و نه رژیم صهیونیستی تا کنون روی تأسیساتی توافق نکرده‌اند که امکان غنی‌سازی اورانیوم در عربستان سعودی را فراهم کند، مدعی شد که توافق در این زمینه، نشانگر تغییر در سیاست طرفین خواهد بود که تلاش کرده‌اند مانع دستیابی کشورهای منطقه به این توانمندی شوند. مارک دوبوویتز، مدیرعامل اجرایی اندیشکده صهیونیستی «بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها» که با این ایده مخالف است، در این باره می‌گوید که حمایت تل‌آویو از غنی‌سازی عربستان سعودی نشانگر تغییری بنیادین در سیاست رژیمی است که همواره با اشاعه هسته‌ای در خاورمیانه مخالف بوده و نخست‌وزیری که کار خود را وقف مخالفت با غنی‌سازی ایران کرده است.