در پی عضویت ایران در اتحاد بین‌المللی شهرهای گردشگری جاده ابریشم
دبیرخانه «جاده ابریشم» تشکیل شد
زهرا کشوری
دبیر گروه زیست‌بوم
معاون گردشگری کشور از تشکیل دبیرخانه جاده ابریشم در کشور با همکاری شهرداری سمنان خبر داد. تشکیل دبیرخانه در استان سمنان، به دنبال عضویت ایران در اتحاد(ائتلاف) بین‌المللی شهرهای گردشگری جاده ابریشم 2023 رقم خورد. 5 کاروانسرای سمنان نیز به تازگی به همراه 49 کاروانسرای دیگر از 23 استان کشور در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید. پیشتر جنگل‌های هیرکانی و راه‌آهن سراسری هم از نگاه دیگری سمنان را در فهرست جهانی یونسکو قرار داده‌اند. سمنان یکی از زیباترین استان‌های کشور است. این استان پارک ملی توران را در خود دارد که زادآورترین زیستگاه یوز ایرانی است. منطقه حفاظت شده «پرور» آن حرف‌های زیادی برای گردشگری مسئولانه دارد. می‌تواند گردشگر فرهنگی را به 63 هزار سال پیش در تپه «میرک» ببرد. تپه حصارش زادگاه تمدنی 7 هزار ساله است. بومگردی‌ها در آن حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. شاهرود، شاهوار و شهمیرزاد آن می‌تواند گردشگر را برای همیشه پابند سمنان کند اما رویکرد برنامه‌ها به جای سرمایه‌گذاری روی پتانسیل‌های گردشگری تاریخی و طبیعی، به سمت صنعت رفته است. آن هم زمانی که با کم‌آبی روبه‌رو است و سدسازی به هوای صنعتی‌سازی استانی، به اختلاف میان این استان و همسایه سبزش مازندران انجامیده است. باید امیدوار بود راه ابریشم آنقدر جا پای مسافر را در این استان سفت کند تا منابع آبی آن فدای صنعتی‌سازی نشود و شاهرود و شهمیرزاد و بسطام به سرنوشت شهر سمنان دچار نشوند. شهری که برخی از روستاهای آن زیر خاک تشنه دفن شده‌اند.
اتراق گردشگران جاده ابریشم در سمنان
کاروانسراها- معماری شاخص و بومی ایران- محل اتراق مسافران این جاده باستانی است. همزمانی ثبت جهانی 54 کاروانسرا، عضویت ایران و سمنان در اتحاد بین‌المللی شهرهای جهانی راه ابریشم از جمله پتانسیل‌هایی است که می‌تواند گردشگری را در این مسیر رونق دهد و به نتایج متعددی منجر شود. «علی‌اصغر شالبافیان» از تلاش برای نگاه متوازن به بازارهای نوظهور و بازارهای سنتی چون اروپا خبر می‌دهد و می‌گوید: «در این راستا تمامی ظرفیت‌های موجود از جمله جاده ابریشم و نیز کاروانسراهای ثبت شده جهانی جهت تولید محصولات گردشگری به کار گرفته می‌شوند.» او پیشتر به «ایران» گفته بود: «انتخاب شهرهای مسیر جاده ابریشم به عنوان پایتخت، امکان معرفی جاذبه‌ها و پتانسیل‌های پایتخت انتخابی را به سایر کشورهای مسیر جاده ابریشم می‌دهد و به ایجاد محصولات گردشگری مشترک منجر می‌شود.» برگزاری تورهای مشترک و انتخاب پایتخت سالانه این اتحاد از پیشنهادهای ایران به اتحاد بین‌المللی شهرهای مسیر جاده ابریشم بود. این پیشنهاد‌ها به تبادل گردشگر بیشتر بین کشورهای مسیر جاده باستانی، منجر می‌شود. از سوی دیگر مرمت بیشتر کاروانسراهای این مسیر و افزایش احتمالی تعداد بیشتری از کاروانسراهای ایران در فهرست جهانی یونسکو را در پی خواهد داشت. 1000 کاروانسرا در ایران وجود دارد. 700 بنای آن به ثبت ملی رسیده است و 54 کاروانسرا هم در فهرست جهانی یونسکو قرار گرفته است. یکی از مهمترین آوردهای ثبت و عضویت در نهادها و اتئلاف‌های بین‌المللی، جذب و جلب توجه گردشگرانی است که از طریق یونسکو با میراث فرهنگی بشریت آشنا می‌شوند. آمارهای قبلی نشان می‌دهد که حداقل در مسیر جاده ابریشم بیش از 30 اثر تاریخی و فرهنگی از کشورهای مختلف جهان در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. به این عدد باید 54 کاروانسرای ایران را هم اضافه کرد. هرچند آثار ثبت جهانی شده ایران در مسیر جاده ابریشم به کاروانسراها محدود نمی‌شود. برای مثال کرمانشاه در حالی امروز به تماشای ثبت جهانی کاروانسرای بیستون در فهرست جهانی یونسکو نشسته است که در سال 2005، ثبت جهانی کتیبه 2500 ساله بیستون را با حضور شهروندانش در نزدیکی همین کاروانسرا و در محوطه بیستون جشن گرفت.
شالبافیان تعداد کشورهای عضو ائتلاف را 57 شهر از 26 کشور مسیر جاده ابریشم اعلام می‌کند و درباره پیشنهاد ایران مبنی بر ایجاد محصولات مشترک بین کشورهای عضو می‌گوید: «الان هر کشوری متناسب با جغرافیا و جاذبه‌های خودش محصولات گردشگری را ارائه می‌کند اما چون تم جاده ابریشم، محور اتصال این کشورها است، امکان معرفی محصولات با موضوع جاده ابریشم وجود دارد. این معنایش آن است که تورگردانان کشورهای عضو، امکان همکاری با یکدیگر و ارائه تورهای مشترک مبتنی بر جاذبه جاده ابریشم را دارند. برای مثال در کشورهای عضو، اشتراک زیادی در زمینه میراث ملموس و ناملموس وجود دارد که این اشتراکات می‌تواند محور معرفی جاذبه‌ها باشد.»
شالبافیان حضور در کشور چین و برگزاری road show یا معرفی ظرفیت‌های گردشگری را فرصتی ویژه میداند تا به عنوان نماینده جمهوری اسلامی ایران بتواند ظرفیت‌های گردشگری کشور را با تأکید بر اهمیت جاده ابریشم در استان سمنان معرفی و برنامه‌های آتی خود را در خصوص میزبانی شهردارهای عضو این اتحاد اعلام کند.
او با تأکید بر اینکه برنامه‌های اجرایی برای شکوفایی ظرفیت جاده ابریشم در استان سمنان به عنوان پایلوت در دست اقدام قرار دارد، می‌گوید: «تشکیل دبیرخانه جاده ابریشم با همکاری شهرداری سمنان مهمترین اقدامی است که با شکل‌گیری آن، هسته عملیاتی مشخصی ایجاد می‌شود و امکان برنامه‌ریزی و پیگیری امور را مهیا می‌کند.»
شالبافیان همچنین در نظر گرفتن مشوق‌های ساخت تأسیسات و مراکز اقامتی مورد نیاز استان سمنان را نیز یکی دیگر از گام‌های پیش‌رو عنوان و در همین راستا توجه به تولید محتوا را نیز در رأس امور ضروری برای معرفی استان میداند و از تلاش برای تبدیل استان سمنان به عنوان مقصد گردشگری و خروج آن از محور گذر صرف بودن خبر می‌دهد. او می‌گوید: «با پیوست جاده ابریشم به استان سمنان می‌توانیم از برند حاصل برای معرفی هرچه بیشتر به عنوان مقصد گردشگری داخلی و سپس گردشگری خارجی بهره‌مند شویم و با تکیه بر محتواسازی از تمامی ابزارهای اطلاع‌رسانی و معرفی استفاده کنیم.»
بنا به گفته معاون گردشگری همکاری با اعضای ائتلاف به منظور برگزاری نشست‌های متوالی و پیگیری اقدامات، تأمین زیرساخت‌های لازم، تعریف تورهای آشناسازی گردشگری و نیز توجه به موضوع تأمین امنیت و فعال کردن برند جاده ابریشم و کاروانسراهای تاریخی به استان سمنان نیز در دستور کار قرار گرفته است.
راه ابریشم
استان سمنان 30 کاروانسرا دارد که 5 کاروانسرای آن در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است. امیر کرم‌زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سمنان به وجود بقایای انسان‌های نئاندرتال‌ها در استان اشاره می‌کند و از قابلیت تپه حصار برای ثبت جهانی سخن می‌گوید. او جنبه دیگری از پتانسیل‌های گردشگری سمنان اشاره می‌کند و می‌گوید: «سمنان مهد عرفان است و مجموعه شیخ خرقان [ابوالحسن خرقانی] و شیخ بسطام [بایزید بسطامی] در حال طی کردن مسیر ثبت جهانی هستند.» گردشگری عرفانی هم ظرفیتی است در سمنان که فراموش شده است. شاعرانی چون منوچهری دامغانی و ابن یمین فریومدی هم می‌توانند گردشگری ادبی را در این استان توسعه بدهند. در سفر معاون گردشگری با هیأتی از فعالان دولتی و خصوصی بخش گردشگری پیشنهاد خواهرخواندگی سمنان با «جیانگ شی» پیش آمد که می‌تواند در جذب گردشگری دو کشور مقصد مؤثر باشد.