بیتا میرعظیمی
خبرنگار

هفته‌هاست که فصل برداشت خرما در بسیاری از استان‌های خرماخیز کشور آغاز شده است. محصولی ناب و ارزشمند که در 15 استان ایران کشت شده و تنها در 5 استان بیش از 99 درصد نیاز کشور تولید می‌شود. استان سیستان و بلوچستان رتبه دوم کشور را از نظر سطح زیر کشت نخیلات (55 هزار هکتار) دارد و تولید سالانه بیش از 280 هزار تن خرما آن‌هم از 70 رقم از بهترین و باکیفیت‌ترین خرمای دنیا، دسترنج نخلداران سیستانی و بلوچستانی است؛ کشاورزانی صبور که با تحمل مشکلات بسیار و گرمای طاقت‌فرسا، بهترین و باکیفیت‌ترین خرمای جهان را تولید کرده و دست آخر سود اصلی به دلیل کمبود امکانات و کارگاه‌های فرآوری به جیب دلال‌ها و سودجویان سرازیر می‌شود.
در اغلب شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان، تا چشم کار می‌کند نخلستان‌های سر به فلک کشیده دیده می‌شود. شهرستان‌های سراوان و ایرانشهر مراکز عمده تولید خرما در این استان محسوب شده و خرمای ربی و مضافتی آنها از نظر وزن، مرغوبیت و کیفیت، در دنیا بی‌نظیر است.

برداشت 280 هزار تن خرما
سعید نارویی، مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان به «ایران» می‌گوید:«سطح زیر کشت خرمای استان سیستان و بلوچستان 67 هزار و 460 هکتار است که از این میزان ۵۵ هزار هکتار بارور و مابقی غیربارور است. تعداد کل بهره‌برداران باغی استان نیز ۶۸ هزار نفر است که از این تعداد نزدیک به ۴۰ هزار نفر در حوزه نخیلات مشغول به فعالیت هستند.»
وی می‌افزاید:«برداشت خرما از اواسط خردادماه با برداشت ارقام زودرسی از قبیل کتومی، نگال و آشوبه آغاز شده و تا اوایل مهرماه با برداشت ارقام هلیله و رنگنو ادامه دارد. امسال پیش‌بینی می‌شود تا پایان فصل برداشت بیش از ۲۸۰ هزار تن انواع خرما برداشت شود.»

وابستگی اقتصادی باغداران
سعید نارویی با اشاره به وجود دست‌کم ۱۰۰ رقم خرما در منطقه می‌گوید:«استان سیستان و بلوچستان پس از کرمان بیشترین سطح زیر کشت و تولید خرما را دارد، به گونه‌ای که خرما ۶۵ درصد سطح زیر کشت محصولات باغی استان را به خود اختصاص داده و بیشترین نقش را در اقتصاد باغداران استان داراست.»فصل برداشت خرما به هامین مشهور است. هامین فصل خرماپزان در تابستان گرم و سوزان است. فصلی که در شهرهای جنوبی و ساحلی بلوچستان از تیر آغاز شده و تا اواخر شهریورماه ادامه دارد. در شهرستان سراوان نیز از نیمه دوم مرداد آغاز شده و در نیمه دوم مهرماه پایان می‌یابد.»
وی تصریح می‌کند:«ظرفیت سردخانه‌های استان سیستان و بلوچستان بالغ بر ۹۰ هزار تن و ظرفیت بسته‌بندی و کارگاه‌های فرآوری بیش از ۶۰ هزار تن است که جوابگوی تولید استان نیست. سرمایه‌گذاری مخصوصاً در زمینه‌های درجه‌بندی، بسته‌بندی و فرآوری خرما با استفاده از تکنولوژی روز و دیدگاه صادراتی از نیازهای اساسی بازار این محصول ارزشمند است.»

احداث سردخانه در جوار نخلستان‌ها
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان احداث سردخانه‌های کوچک‌مقیاس جوار نخلستان با ظرفیت ۱۰۰ تا ۲۰۰ تن را یکی از برنامه‌های سازمان جهاد کشاورزی دانسته و تأکید می‌کند:«از آنجایی که ۳۲ درصد باغات استان درجه ۳ و ارقام غیر اقتصادی هستند، مدیریت باغبانی استان در پایان برنامه هفتم توسعه برنامه‌ریزی لازم برای اصلاح و احیای باغات در سطح ۱۶۰۰۰ هکتار، حذف و جایگزینی باغات غیر اقتصادی و درجه ۳ به میزان ۱۱۰۰۰ هکتار و بیش از ۷۶۰۰ هکتار توسعه باغات در قالب باغات درجه یک و با استفاده از ارقام تجاری را در دستور کار دارد. همچنین استفاده از دستگاه‌های سرشاخه خردکن برای استفاده از ضایعات و شاخ و برگ خرما در راستای تهیه کمپوست و تغذیه باغات نیز در سال‌های اخیر در دستور کار مدیریت باغبانی و اداره مکانیزاسیون استان قرار گرفته است.»

۴۰۰ میلیون دلار ارزآوری
اردشیر شهرکی، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان نیز با اشاره به برداشت حدود ۱۹ هزار تن خرما از سطح پنج هزار هکتار از نخلستان‌های استان به «ایران» می‌گوید:«خرمای مضافتی با سطح زیر کشت ۲۸ هزار و ۴۰۰ هکتار و خرمای ربی با سطح زیرکشت ۲۲ هزار و ۵۰۰ هکتار، بیشترین نخلستان‌های سیستان و بلوچستان را به خود اختصاص داده است. معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان با اشاره به اختصاص ۴۱ درصد سطح محصولات باغی استان به کشت خرما تصریح کرد: از ۶۲ هزار و ۹۱۴ هکتار نخلستان در سیستان و بلوچستان ۴۹ هزار و ۷۱۸ هکتار بارور بوده و سالانه بیش ‌از ۲۵۰ هزار و ۸۹۸ تن انواع خرما در این استان تولید و روانه بازار می‌شود. خرمای تولید شده علاوه‌ بر استان‌های دیگر به کشورهای حوزه خلیج‌فارس، اروپا و روسیه نیز صادر می‌شود.»
ایران رتبه دوم تولید خرمای جهان را به خود اختصاص داده است و از ۷۵ مقصد صادراتی این محصول، بیشترین صادرات به کشورهای امریکا و چین انجام می‌شود. آن‌گونه که رئیس انجمن ملی خرمای ایران می‌گوید:«سال گذشته یک میلیون و ۳۰۰ هزار تن خرما در کشور تولید شده و صادرات آن 400 میلیون دلار ارزآوری برای کشور به همراه داشته است. بیشترین نخلستان‌های سیستان و بلوچستان در شهرستان‌های سراوان، ایرانشهر، نیکشهر و سیب و سوران واقع شده است.»

برداشت 28 هزار تن خرما در «ایرانشهر»
ایرانشهر با بیش‌ از 5 هزار و ١۵٠ هکتار نخلستان، یکی از عمده‌ترین مراکز تولید خرما در استان سیستان و بلوچستان به شمار می‌رود. آن‌گونه که مجید فیاضی، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ایرانشهر به «ایران» می‌گوید:«بیش‌از ۵٠ رقم خرما (ربی، مضافتی، سنگ‌شکن، هلیله، زاهدی و...) در ۴ هزار هکتار نخلستان شهرستان ایرانشهر تولید می‌شود. برداشت خرما در شهرستان ایرانشهر از مرداد آغاز می‌شود و تا اواخر مهر ادامه دارد. امسال پیش‌بینی می‌شود تا پایان فصل برداشت بیش‌از ۲۸ هزار تن خرما از نخلستان‌های این شهرستان برداشت و روانه بازار مصرف شود.»
طبق گفته مدیر جهاد کشاورزی شهرستان ایرانشهر،  در حال حاضر 10 هزار نفر در شهرستان مشغول برداشت خرما هستند. همچنین ۹ سردخانه با ظرفیت بیش ‌از ۲۳هزار تن در ایرانشهر وجود دارد که امیدواریم با راه‌اندازی واحدهای فرآوری و بسته‌بندی بیشتر و فراهم کردن زمینه اشتغالزایی برای افراد جویای کار، شاهد رونق اقتصادی در منطقه باشیم.»

سودی که به جیب دلال‌ها می‌رود
امسال افزایش گرما و رطوبت هوا در برخی از شهرستان‌های استان سیستان و بلوچستان منجر به ریزش خرما از نخلستان‌ها و وارد شدن خسارت به کشاورزان شده است. مهدی صالحی، یکی از نخلداران شهرستان سیب و سوران است که امسال به دلیل کاهش بارندگی، شدت گردوغبار و گرمای هوا محصول خوبی برداشت نکرده است. او 8 هکتار سطح زیر کشت نخیلات داشته و رطب مضافتی برداشت می‌کند. این نخلدار به «ایران» می‌گوید:«سال گذشته بارندگی زیاد و امسال نیز خشکسالی به خوشه‌های خرما آسیب زده و اغلب آنها را خشک کرده است. او امسال هر خوشه خرما را 350 هزار تومان به دلال‌ها فروخته؛ خرمایی که سود قابل توجه آن به جیب دلال‌ها رفته و قرار است حداقل 2 برابر قیمت به دست مصرف‌کننده برسد.»
وی با اشاره به وابستگی اقتصاد منطقه به کاشت و برداشت خرما می‌گوید:«چنانچه جهاد کشاورزی در حوزه قیمت‌گذاری خرما ورود کرده و آن را سامان دهد، بخش زیادی از مشکلات نخلداران رفع شده و از ورود سود یک‌ساله نخلداران به جیب دلالان جلوگیری خواهد شد.»