فقر تنها مانع دینداری مردم نیست
علی طالب‌لو
طلبه پژوهشگر
همواره اینطور به ذهن می‌رسد که تنها عوامل عدم دینداری مردم، فقر یا مشکلات اقتصادی است درحالی که در رویکرد قرآنی، سختی دنیوی تنها علّت افتادن در ورطه خطا یا شرک نیست بلکه یکی از مهمترین دلایل در این زمینه، دنیاگرایی، رفاه و بی‌خیالی است و شاید حتی تأثیر بیشتری از فقر داشته باشد. انسان‌ها معمولاً در سربالایی‌ها و سختی‌ها با توجه و دقت بیشتری حرکت می‌کنند، لکن در سرپایینی‌هاست که بیشتر اتفاقات ناگوار برای انسان‌ها پیش می‌آید زیرا آن توجه و خودداری حالات سختی را ندارند. در حیات معنوی نیز رفاه باعث می‌شود استغاثه و توسل در جامعه کم شود و حالت بی‌خیالی در وجود انسان پدیدار شود.
قرآن می‌فرماید: وَ إِذا أَرَدْنا أَنْ نُهْلِک قَرْیةً أَمَرْنا مُتْرَفیها فَفَسَقُوا فیها فَحَقَّ عَلَیهَا الْقَوْلُ فَدَمَّرْناها تَدْمیراً.[1] هنگامى که بخواهیم شهر و دیارى را نابود کنیم، آنان را به خوشگذرانی مبتلا می‌کنیم، چون سرپیچى کنند و در آن شهر به فسق و فجور روى آورند، عذاب بر آنان لازم و حتم مىشود، پس آنان را بشدت درهم مىکوبیم.
واژه اتراف به معنی گسترش در نعمت است. مترف کسی است که راحتی و آسایش در زندگی، او را فریفته باشد و دارای نعمت زیاد و گشایش در بهره‌وری از دنیا و خواسته‌های آن باشد.
مترفین بر اساس آیات قرآن جزو گروه‌هایی هستند که همواره با پیام الهی و پیامبران مبارزه می‌کنند: وَ ما أَرْسَلْنا فی قَرْیةٍ مِنْ نَذیرٍ إِلاَّ قالَ مُتْرَفُوها إِنَّا بِما أُرْسِلْتُمْ بِهِ کافِرُون.[2] هیچ پیامبر و هشداردهنده‌ای نیامد مگر اینکه مترفین گفتند ما به آنچه به سوی شما نازل شده است، کافریم.
بر اساس آیات قرآن مترفین به دلیل مبتلا شدن به رفاه و نعمت، چند ویژگی منحصربه‌فرد دارند: 1- توحید و معاد را انکار می‌کنند. 2- از گذشتگان کورکورانه تقلید و دفاع می‌کنند و حاضر نیستند از افکار آنان دست بردارند. آنان مدام در سخن‌هایشان با پیامبران می‌گویند که ما پدران خود را به آیینی دیگر یافتیم و حاضر نیستیم اصلاحات شما را قبول کنیم. 3- اموال و اولاد را ملاک برتری قرار می‌دهند و به فقرا به چشم بدی می‌نگرند. 4- به جرم و بزهکاری عادت دارند و به آن پافشاری می‌کنند.خداوند روزی همگان را به صورت مساوی بین مردم تقسیم کرده است لکن وجود طبقه مترف باعث می‌شود که کلیت جامعه از اصلاح اقتصادی بیفتد و حتی در ناحیه دینداری نیز دچار شک و تردید شود. امام صادق علیه‌السلام فرمود: انّ النّاس ما افتقروا و لا احتاجوو لا جاعوا و لا عروا، الاّ بذنوب الاغنیاء.
ناداری ناداران، نیازمندی نیازمندان، گرسنگی گرسنگان و برهنگی برهنگان، همه و همه، در اثر جنایت توانگران است.[3]
[1]- سوره اسراء، آیه 16
[2]- سوره سبا، آیه 34
[3]- وسائل الشیعه، جلد 9، صفحه 12