اعلام آمادگی کشورهای منطقه برای مقابله با گرد و غبارها
مسئولیت تاریخی برای محیط زیست
زیست‌بوم/ ایران از تدوین پیش‌نویس ایجاد سازمان «منطقه‌ای محیط زیست» در اجلاس بین‌المللی مقابله با گرد و غبار خبر داد. این اجلاس با حضور نمایندگانی از 50 کشور و نهادهای بین‌المللی، امروز در تهران به کار خود پایان می‌دهد. در بیانیه ملی اجلاس بین‌المللی مقابله با گرد و غبار تأکید شده‌است: «جمهوری اسلامی ایران برمبنای اعلامیه نشست منطقه‌ای وزرای محیط زیست در تهران در جولای سال گذشته [تیرماه 1401 ]، متعهدانه از ایجاد صندوق منطقه‌ای برای منطقه غرب آسیا و آسیای میانه و در گام‌های بعدی ایجاد صندوق بین‌المللی برای پشتیبانی از اقدامات اجرایی در زمینه مقابله با طوفان‌های گردوغبار حمایت کرده است و کشورهای ذی‌ربط را به مشارکت در انجام این مهم تشویق می‌کند. همچنین با اعتقادی راسخ بر اهمیت ایجاد مراکز منطقه‌ای و کارگروه‌های فنی مشترک در هماهنگی و با همکاری کشورهای تحت تأثیر پدیده گردوغبار و آسیب‌دیده از این پدیده، اعلام می‌دارد که پیش‌نویس ایجاد سازمان منطقه‌ای محیط زیست را تدوین کرده است.»
این بیانیه می‌گوید: «واضح است که این نهادها به لحاظ مسئولیت تاریخی کشورهای توسعه‌یافته برای ظرفیت‌سازی، تسهیل در انتقال فناوری و تأمین منابع مالی می‌توانند نقش اساسی در افزایش ظرفیت، ارائه پشتیبانی‌های فنی و نظارت بر آماده‌سازی و اجرای دقیق برنامه‌های عمل و اقدام منطقه‌ای و زیرمنطقه‌ای ایفا کنند بنابراین جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد همچون گذشته در همکاری‌های بین‌المللی مشارکت و نقش فعال ایفا کند و دانش و تجربه گسترده خود را برای سازگاری، مدیریت و مقابله با چالش‌های ناشی از طوفان‌های گردوغبار را با دیگر کشورهای جهان و نهادهای بین‌المللی به اشتراک بگذارد.»
در این بیانیه که توسط ایرج حشمتی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست قرائت شده، آمده است: «جمهوری اسلامی ایران با ایمان راسخ به ضرورت راهبردهای چندوجهی برای کاهش اثرات طوفان‌های گردوغبار تأکید می‌کند که برای دستیابی به اهداف منتج به کاهش پیامدهای ناشی از این مخاطره، تهیه برنامه‌های عمل منطقه‌ای و زیرمنطقه‌ای و اجرایی کردن آنها با همکاری همه کشورهای مؤثر و متأثر همچنین نهادهای مرتبط سازمان ملل متحدد ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است و در این زمینه همه کشورها باید به مسئولیت‌های مشترک اما متفاوت خود عمل کنند.»
در این بیانیه یادآور می‌شود: «اکنون که با پیگیری‌های متعهدانه جمهوری اسلامی ایران، همکاری همه‌جانبه سازمان ملل متحد و حضور هیأت‌های عالی‌رتبه کشورها از چهار قاره جهان شاهد اجماع مهمی برای مدیریت، سازگاری و مقابله با اثرات طوفان‌های گردوغبار هستیم، لازم است ضمن توجه به دغدغه‌های همه کشورها از جمله رفع تحریم‌ها و عدم اعمال آنها بر موضوعات محیط زیستی، نهادهای بین‌المللی بیش از پیش موضوع این پدیده فرامرزی را مورد توجه قرار دهند و در این زمینه گام‌های مجدانه‌تر و متعهدانه‌تری بردارند.»
فارغ از سیاست‌زدگی
این بیانیه همکاری‌ها و تلاش‌های مشترک کشورهای مؤثر و متأثر با همکاری سازمان ملل متحد را نیازمند ارائه چهارچوبی همه‌جانبه‌نگر برای واکنش جمعی می‌داند و تأکید می‌کند: «این همکاری‌ها بایستی فارغ از سیاست‌زدگی و اقدامات قهری و یکجانبه باشد. بر این اساس جمهوری اسلامی ایران تمامی کشورهای تحت تأثیر و نهادهای بین‌المللی مرتبط را تشویق به همکاری در تدوین و تحقق کنوانسیونی الزام‌آور برای مدیریت، سازگاری و مقابله با طوفان‌های گردوغبار به منظور انجام اقدامات عملیاتی و اجرایی می‌کند. بدیهی است که تحت راهبردهای این کنوانسیون، دستیابی به اهداف مشترک جهانی و منطقه‌ای برای مقابله و کاهش پیامدهای ناشی از طوفان‌های گردوغبار ضرورتی اجتناب‌ناپذیر خواهد بود.»
در پایان بیانیه ملی آمده است: «جمهوری اسلامی ایران ضمن اعلام پایبندی به تعهدات خود برای مدیریت، سازگاری و مقابله با طوفان‌های گردوغبار در سطوح بین‌المللی، منطقه‌ای و زیرمنطقه‌ای اعتقاد دارد که از طریق تصویب برنامه‌های عمل و اقدام، ایجاد صندوق مالی به منظور پشتیبانی از اقدامات عملیاتی و اجرایی، ایجاد مراکز و کارگروه‌های فنی و در نهایت تلاش برای ایجاد کنوانسیون مقابله با طوفان‌های گردوغبار با الزامات اجرایی توسط تمام کشورهای مؤثر و متأثر از پدیده گردوغبار که در پیش به آنها اشاره شد، می‌توان ضمن مهار و کاهش آثار و پیامدهای طوفان‌های گردوغبار بر این چالش فرامرزی فائق آمد. امروز در حالی که همه ما شایسته تقدیر برای حضور مؤثر در این اجلاس بین‌المللی هستیم، نباید از یاد ببریم که گام‌های سخت‌تر و چالش‌برانگیزتری پیش‌رو خواهیم داشت که تنها و تنها با مشارکت و همکاری همه‌جانبه و خلل‌ناپذیر قادر به غلبه بر آنها خواهیم بود.»
5 کشور
علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست براساس اطلاعات آژانس اسکپ می‌گوید: «کشورهای ترکمنستان، ارمنستان، ازبکستان، آذربایجان و ایران بیشترین تأثیرپذیری را از گرد و غبار دارند.»
او با استناد به آمار مرگ سالانه 7 میلیون نفر بر اثر آلودگی‌ها که توسط دبیرکل سازمان ملل متحد اعلام شده، می‌گوید: «این آمار و ارقام، ما را به چاره‌اندیشی وادار می‌کند. رئیس‌جمهور نیز با توجه به این مشکلات دستور داد برای حل این مشکل از تمام ظرفیت‌های ملی استفاده شود.»
سلاجقه می‌گوید: «بر اساس این دستور سازمان حفاظت محیط زیست در کنار وزارت امور خارجه، رایزنی‌های خود را آغاز کرده است که به تشکیل نخستین نشست منطقه‌ای گرد و غبار در ۲۱ تیرماه با حضور کشورهای همسایه، همسو و مسلمان در تهران منجر شد و در نتیجه همین رایزنی‌ها روز ۲۱ تیرماه به عنوان روز بین‌المللی مقابله با گرد و غبار در تقویم سازمان ملل ثبت شد.»
به گفته سلاجقه و به دلیل دستاوردهای بزرگ اجلاس منطقه‌ای سال گذشته، سازمان ملل متحد ضمن قدردانی از کشور جمهوری اسلامی ایران، کشور ما را به عنوان میزبان اجلاس بین‌المللی مقابله با طوفان‌های ماسه و گرد و غبار انتخاب کرد.
او با یادآوری تأکید رئیس‌جمهور بر اجرایی شدن نتایج این اجلاس‌ها می‌گوید: «اقدامات عملی نیز شروع شده است. به عنوان مثال در چهار استان عراق و دو استان ایران عملیات اجرایی مقابله با گرد و غبار شروع می‌شود.»
سلاجقه می‌گوید: «توقع ما از سازمان ملل متحد این است که تحریم‌های ظالمانه و یکجانبه تأثیری بر همکاری‌های سازمان ملل با کشورهای مختلف از جمله ایران نداشته باشد.»
پسرفت در محیط زیست
وزیر محیط زیست عراق نیز در این اجلاس بر لزوم افزایش همکاری‌های ملی، بین‌المللی و منطقه‌ای برای حفاظت از محیط زیست از جمله مسأله گرد و غبار تأکید می‌کند و می‌گوید: «موضوع گرد و غبار یک پسرفت در حوزه محیط زیست محسوب می‌شود. کشور عراق با پیوستن به نهادهای بین‌المللی درصدد است که به حفظ محیط زیست کمک کند.»
ئامیدی از خشک شدن بخش زیادی از منابع آبی رودخانه‌های عراق در سال ۲۰۲۳ خبر می‌دهد و می‌گوید: «عراق معتقد است که باید همکاری‌های ملی، بین‌المللی و منطقه‌ای برای حفاظت از محیط زیست از جمله مسأله گرد و غبار توسعه یابد همچنین توجه به تغییرات آب و هوایی از برنامه‌های دولت عراق است.»
وزیر محیط زیست عراق با یادآوری انعقاد تفاهمنامه با ایران در سال ۲۰۲۲ از رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی ایران همچنین سازمان ملل به خاطر برگزاری اجلاس امروز تشکر می‌کند.
اولویت دادن به حل مسأله گرد و غبار
فالح بن ناصر آل‌ثانی - وزیر محیط زیست و تغییرات آب و هوایی کشور قطر - نیز در این نشست از تعریف برنامه منظمی برای مقابله با بیابان‌زایی در قطر خبر می‌دهد که تا سال۲۰۳۰ به‌طور کامل انجام خواهد شد.
آل‌ثانی با تأکید بر اینکه با مسأله گرد و غبار نباید به عنوان یک مسأله ثانویه برخورد کنیم، می‌گوید: «با توجه به تأثیرات گرد و غبار بر اقتصاد کشورها باید در راستای توسعه اقتصادی جامعه بشریت در کشورهای توسعه‌یافته و فقیر همکاری کنیم و امیدواریم این اجلاس برای مقابله با گرد و غبار نتیجه مثبت داشته باشد.»
