محدثه جعفری
خبرنگار

«دیابت از جمله بیماری‌های مزمنی است که به سرعت افراد جامعه را درگیر می‌کند به‌طوری که هم‌اکنون بالای نیم میلیارد از مردم دنیا با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند. طبق پیش‌بینی کارشناسان از هر 10 فرد یک نفر به بیماری دیابت مبتلاست و از نظر فدراسیون بین‌المللی دیابت، این بیماری در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا نسبت به دیگر مناطق دنیا شیوع بیشتری دارد. براساس نظر این فدراسیون، تا سال 2045، خاورمیانه بعد از آفریقا دومین منطقه از نظر میزان شیوع دیابت خواهد بود.»
اینها بخشی از صحبت‌های دکتر امیرکامران نیکوسخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران و رئیس هیأت مدیره شبکه ملی پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر است.
دکتر نیکوسخن، در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره کاهش سن ابتلا به دیابت در کشور می‌گوید: «با ماشینی شدن زندگی‌های روزمره، افزایش استرس و تغذیه نامناسب، سن ابتلا به دیابت در میان افراد جامعه کاهش پیدا کرده است به‌طوری که دیابت نوع 2 که زمانی برای بزرگسالان بود اکنون در نوجوانان و کودکان هم دیده می‌شود. باید با آموزش بهنگام و تشخیص بموقع جلوی سونامی دیابت در کشور را بگیریم.»
وی با اشاره به شایع‌ترین علامت دیابت می‌گوید: «متأسفانه بی‌علامتی شایع‌ترین علامت دیابت در میان افراد است. بسیاری از دیابتی‌ها زمانی متوجه این بیماری در وجودشان می‌شوند که دچار عوارض دیابت شده‌اند. نیمی از این افراد دچار عوارضی مثل گرفتگی‌های قلبی و عروقی و یک‌سوم‌شان دچار عوارض چشمی، کلیوی یا اعصاب محیطی می‌شوند. همه اینها به‌خاطر تشخیص دیرهنگام روی می‌دهد که علت اصلی‌اش، همان موضوع بی‌علامتی دیابت است.»
رئیس هیأت مدیره شبکه ملی پیشگیری از بیماری‌های غیرواگیر با اشاره به انجام غربالگری‌های بموقع برای تشخیص این دسته از بیماری‌های بی‌علامت، می‌گوید: «در ابتدا باید افراد پرخطر را بشناسیم. به این افراد توصیه شده حتماً آزمایش قند دهند و مورد غربالگری دیابت قرار گیرند. حال سؤالی که ایجاد می‌شود این است که اصلاً افراد پرخطر در بیماری دیابت چه کسانی هستند؟ بسیاری از افراد بر این باورند که چون سابقه خانوادگی در دیابت ندارند، از این بیماری در امانند، اما این باور کاملاً اشتباه است چرا که مهم‌ترین عامل خطر ابتلا به دیابت، سن است. تا دو سال گذشته توصیه‌ها بر این بود که افراد بالای 45 سال برای غربالگری دیابت مراجعه کنند، اما اکنون سن غربالگری را 35 سال اعلام می‌کنند. این افراد حتی اگر هیچ زمینه‌ای هم نداشته باشند، باید تست قند دهند. افرادی هم که زیر این بازه سنی هستند اگر دیگر نشانه‌های خطر همچون اضافه وزن، سابقه دیابت خانوادگی، پرفشاری خون، چربی خون بالا، سابقه بیماری قلبی و عروقی، دیابت در دوران بارداری و... را دارند، فارغ از سن، باید مورد غربالگری تست دیابت قرار گیرند.»
مدیرعامل انجمن دیابت ایران درباره غربالگری دیابت خاطرنشان می‌کند: «روش‌های مختلفی برای غربالگری قند وجود دارد، اما ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین آنها که دقت بالایی هم دارد، اندازه‌گیری قند خون ناشتا است. انجام این تست مستلزم رعایت یک‌سری اصول است؛ برای تست غربالگری دیابت باید 8 ساعت ناشتا باشند، نه بیشتر و نه کمتر. همچنین فرد از سه روز قبل از آزمایش باید برنامه معمول غذایی و فعالیتی زندگی‌اش را داشته باشد و در عادات غذایی به‌خاطر آزمایش تغییری ایجاد نکند.»
دکتر نیکوسخن تأکید می‌کند: «با افزایش بیماری‌های مزمن باید سواد بهداشتی هم رواج داده شود تا افراد از راه‌های تشخیص، شناسایی و مهار این‌گونه بیماری‌ها اطلاعات درستی داشته باشند. تشخیص دیابت هم به نوعی نشان‌دهنده سواد بهداشت جامعه است. همان‌طور که همه افراد درباره تب و درجه حرارت بدن آگاهی دارند و می‌دانند از چه عددی به بالا تب محسوب می‌شود، درباره مقدار قند خون هم باید اطلاعات لازم را داشته باشند. در کشور ما حدود 150 هزار نفر مبتلا به دیابت نوع یک هستند، حدود یک میلیون نفر انسولین تزریق می‌کنند و حدود 5 تا 6 میلیون نفر هم مبتلا به دیابت نوع دو هستند. با توجه به این اعداد و ارقام باید آگاهی در جامعه افزایش پیدا کند.»
وی با اشاره به اینکه قند طبیعی بدن در حالت ناشنا باید زیر 100 باشد و اگر عدد روی 100 یا بالای آن بود طبیعی نیست، می‌گوید: «در این بیماری سه دسته افراد وجود دارند. گروه اول افرادی که قند ناشتای آنها زیر 100 است که دچار دیابت نیستند اما توصیه می‌شود هر سه سال یک‌بار تست قند بدهند. گروه دوم افرادی که قندشان بالای 126 است و اگر با تکرار تست، دوباره قند روی همین عدد باشد مبتلا به دیابت هستند. ایران حدود 7 میلیون نفر مبتلا به دیابت دارد و حدود 7 میلیون نفر دیگر هم قندشان بین 100 تا 126 است که در گروه سوم قرار دارند و متأسفانه این گروه سوم رها می‌شوند چرا که دچار قند خون مختل هستند. این افراد باید آزمایش دیگری همچون هموگلوبین ای‌وان‌سی که میانگین قند در سه ماه قبل بدن را نشان می‌دهد یا تست تحمل گلوکز دهند. در این تست هم قند ناشتا و هم قند بعد از خوردن 75 گرم گلوکز گرفته می‌شود. در افراد عادی، قند دو ساعته باید زیر 140 باشد. اگر فردی قند ناشتایش بین 100 تا 126 و قند دو ساعته زیر 140 باشد، مشکل خاصی ندارد اما باید به‌طور مرتب غربالگری انجام دهد. اگر تست بعد از خوردن قند بالای 200 باشد، فرد دچار دیابت است. افرادی که عدد قندشان بین 140 تا 200 است، پیش دیابت محسوب می‌شوند. پیش دیابت تعریف خاصی دارد و به عنوان یک بیماری محسوب می‌شود. این افراد باید همانند افراد دیابتی مورد درمان قرار گیرند و در کنار تغییر سبک زندگی و کاهش وزن، دارو مصرف کنند.»
مدیرعامل انجمن دیابت ایران با اشاره به اینکه بسیاری از افرادی که دچار دیابت هستند، هیچ اطلاعاتی درباره این اعداد و ارقام ندارند، می‌گوید: «طبق گفته فدراسیون بین‌المللی دیابت، امروزه با کاهش وزن می‌توانیم تا 80 درصد جلوی مبتلا شدن به دیابت نوع دو را بگیریم. کنترل دیابت، 6 پله دارد. پله اول خودمراقبتی است. پله دوم خودپایشی است یعنی باید به صورت مرتب قندخونشان را اندازه‌گیری کنند. پله سوم روانشناسی دیابت و کنترل استرس‌های روزانه است، چرا که استرس بشدت روی قند اثر می‌گذارد. مرحله بعد تغذیه سالم است. پله پنجم ورزش و فعالیت بدنی و آخرین پله، مصرف دارو است. اگر این شش مرحله را درست پشت‌سر بگذارند می‌توانند زندگی خوبی همراه با این بیماری تجربه کنند و دچار معضلات دیابت نشوند.»

برش

حدود ۲۰ درصد جمعیت کشور به «پیش‌دیابت» مبتلا هستند
با افزایش جمعیت سالمند، افزایش تعداد مبتلایان به بیماری‌های غیرواگیر و مزمن در کشور انتظار می‌رود؛ حداقل تا زمانی که الگوی زندگی سالم و روند سالم پیر شدن به یک فرهنگ و شیوه فراگیر در جامعه تبدیل نشده است. پوکی استخوان، بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت، از جمله بیماری‌هایی است که با تغییر سبک زندگی می‌توان از بروز آن پیشگیری کرد. اما در حال حاضر، آمار رشد تعداد و کاهش سن ابتلا به این بیماری‌ها را نشان می‌دهد.
دو روز پیش، رئیس هیأت مدیره انجمن اطلاع‌رسانی دیابت اعلام کرده است حدود ۲۰ درصد جمعیت کشور به عارضه پیش دیابت مبتلا هستند و این بیماری نگران‌کننده و رو به افزایش است. علیرضا استقامتی در گفت‌و‌گو با ایرنا، از روند صعودی ابتلا به دیابت خبرداده و گفته است: بررسی‌های وزارت بهداشت نشان می‌دهد، بیش از ۱۴ درصد جمعیت بالای ۲۰ سال کشور، یعنی چیزی حدود هفت میلیون نفر ایرانی به دیابت مبتلا هستند، در حالی که این آمار پنج سال قبل حدود ۱۱ درصد از جمعیت کشور بود.با توجه به این آمار، پیش‌بینی می‌شود در آینده نزدیک، بیش از ۱۰ میلیون نفر مبتلا به دیابت در کشور داشته باشیم. اگر نتوانیم جلو بروز این روند ابتلا را بگیریم، در آینده هزینه‌های هنگفت مرتبط با بیماری دیابت و عوارض ناشی از آن بر اقتصاد سلامت کشور تحمیل خواهد شد. این موضوع یک هشدار و زنگ خطر جدی است. این نکته که علیرضا استقامتی بر آن تأکید کرده، مدت‌هاست که عنوان می‌شود اما آنچه آمار نشان می‌دهد، تلاشی نه چندان موفق برای مهار این مشکلات است.به گفته رئیس هیأت مدیره انجمن اطلاع‌رسانی دیابت، براساس آمارها، حدود ۲۰ درصد جمعیت کشور به عارضه پیش دیابت مبتلا هستند که بسیاری از این افراد به دیابت مبتلا خواهند شد و بر آمار مبتلایان نیز افزوده می‌شود .به این ترتیب، گذاشتن نقطه پایان بر این رشد و کاهشی شدن آمار، هدفی است که بیش از هر چیز نیازمند اطلاع‌رسانی به مردم و تلاش آنان برای انتخاب شیوه‌های زندگی سالم‌تر و مداومت در آن است تا در جامعه نهادینه شود. سؤال این است: برای این منظور چه اقداماتی در حال حاضر باید انجام شود.رئیس هیأت مدیره انجمن اطلاع‌رسانی دیابت، به این نکات اشاره کرده است: تلاش همه‌جانبه، عزم ملی، مشارکت عمومی، تقویت آموزش‌ها و رعایت نکات پیشگیرانه باید جدی‌تر دنبال شود. مردم باید آگاه شوند و پزشکان نیز آموزش ببینند تا با برنامه‌ریزی کلان، گسترش و شیوع روزافزون ابتلا به دیابت مهار شود وگرنه نسل‌های بعدی با مشکلات عدیده مواجه خواهند شد.
تولید دارویی برای کنترل قند خون و کاهش وزن با هم
همزمان با پیشگیری، توجه به راه‌های درمان از دغدغه‌های جامعه و مسئولان است.به گفته رئیس هیأت‌مدیره انجمن اطلاع‌رسانی دیابت، چالش مهم در تولید انسولین خوراکی این است که برای اثربخشی نیاز به مصرف دُز بسیار بالای این دارو است که موجب افزایش هزینه درمان می‌شود. استقامتی گفته است: امروز، بحث درباره تولید انسولین تک‌دُز با اثربخشی هفتگی است و یک شرکت داروسازی اکنون در مراحل پایانی مطالعات آن قرار دارد که امیدواریم تا سال آینده میلادی این داروی جدید عرضه شود.داروی دیگری نیز در حال تولید است که هفتگی تزریق خواهد شد و علاوه بر کنترل قند خون موجب کاهش وزن فرد مبتلا به دیابت نیز می‌شود.