درگیری لفظی خصلت شیطان است
علی طالب‌لو
طلبه پژوهشگر
یکی از مطالب بسیار مهم در اخلاق اسلامی، ترک کردن مخاصمه‌ها و کشمش‌های لفظی است.
دین اسلام نیز تأکید زیادی بر این مسأله دارد.
برای مثال در روایات بسیاری از مراء کردن، نهی شده است. امام صادق(ع)می‌فرماید: الْمِرَاءُ دَاءٌ رَدِی وَ لَیسَ لِلْإِنْسَانِ خَصْلَةٌ شَرٌّ مِنْهُ وَ هُوَ خُلُقُ إِبْلِیسَ وَ نِسْبَتُهُ فَلَا یمَارِی فِی أَی حَالٍ کانَ إِلَّا مَنْ کانَ جَاهِلًا بِنَفْسِهِ وَ بِغَیرِهِ مَحْرُوماً مِنْ حَقَائِقِ الدِّینِ.[1]
مراء کردن بیماری پست است و در انسان خصلتی شرتر و زشت‌تر از این ویژگی نیست. این خصلت، متعلق به شیطان است و روش و خویشاوندی اوست. پس هیچگاه مراء نکنید. مراء نمی‌کند مگر کسی که به خود و دیگران جاهل است و محروم از حقیقت‌های دینی است.
معنی مراء کردن این است که فردی به سخن دیگری اشکال یا نقص وارد کند لکن نیت و انگیزه او الهی نباشد. یعنی اشکال نکند که چیزی یاد بدهد یا چیزی یاد بگیرد بلکه بخواهد با ایراد گرفتن بر صحبت دیگران، بزرگی خودش را ثابت کند یا چهره دیگران را خراب کند.
گاهی نیز انسان می‌داند که حرف و سخنش باطل است لکن برای اینکه بزرگی خود را حفظ کند، به خصومت و درگیری لفظی با دیگران می‌پردازد.
نتیجه مراء کردن با دیگران این است که محبت و دوستی از بین می‌رود و خشونت و نفاق در دل ایجاد می‌شود. امام علی(ع) فرمود: إِیاکمْ وَ الْمِرَاءَ وَ الْخُصُومَةَ فَإِنَّهُمَا یمْرِضَانِ الْقُلُوبَ عَلَى الْإِخْوَانِ وَ ینْبُتُ عَلَیهِمَا النِّفَاقُ.[2]
بپرهیزید از مراء کردن و خصومت کردن با دیگران که باعث مریضی قلب دوستان و برادران می‌شود و آنان را به دشمنی می‌کشاند و همچنین باعث می‌شود نفاق در دل دوستان و اطرافیان به‌وجود بیاید.
این مسأله بشدت در اخلاق پژوهش مورد توجه و اهمیت است. نقد کردن و اشکالات ما باید به غرض اصلاح و یادگیری باشد نه به قصد مچ‌گیری و خرد کردن شخصیت دیگران.
سیره اهل‌بیت(ع) نیز مملو از رعایت این نکات و مسائل است.
برای نمونه عبدالله دیصانی (که خداناباور بود) به نزد امام صادق(ع) می‌آید تا از خدا و ویژگی‌های او سؤال بپرسد.
به امام صادق(ع) می‌گوید با من بحث کنید بدون اینکه نام مرا بپرسید. او می‌دانست که اگر اسمش را بگوید، امام می‌پرسد اینکه اسمت عبدالله است یعنی چه؟! یعنی بنده چه کسی هستی؟! این مسأله نیز باعث شکست او در مناظره می‌شد.
امام درخواست او را پذیرفت و گفت از هر کجا که خواستی بحث را شروع کن و پیش ببر، کاری به نامت ندارم.
این ویژگی امامان معصوم در مناظره است، سعی در هتک مخالفان و مناظره‌کنندگان ندارند و نمی‌خواهند چهره آنان را خراب کنند بلکه قصد دارند آنان را تعلیم بدهند و اصلاح کنند.
[1]- بحارالانوار، جلد ۲، صفحه ۱۳۴.
[2]- الکافی، جلد ۲، صفحه ۳۰۰.