تحولات و اخبار مرتبط با توافق اخیر تهران و واشنگتن مبنی بر آزادی شماری از زندانیان امریکایی در ازای آزادسازی اموال مسدود شده ایران در کره جنوبی، وارد چرخه‌ای از گمانه زنی‌های رسانه‌ای داخلی و خارجی متعدد شده است که بخشی از این اخبار و گزارش‌ها و تحلیل‌ها، اگرچه در بستری از واقعیت قرار دارد اما همه آن چیزی نیست که در بستر مذاکرات غیر مستقیم تهران و واشنگتن مطرح است. تمرکز اخیر محافل خبری به بخشی از سخنان حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه در گفت‌و‌گو با یکی از رسانه‌های داخلی که از سند «سپتامبر» سخن به میان آورده است، موجب شد ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه روز گذشته درصدد توضیح پیرامون آن برآید. وزیر امور خارجه درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها گفته است: «گفت‌وگو‌های ما به مقدار زیادی با طرف‌های مقابل برجامی انجام شده و روی کاغذ آمده و سندی معروف به «سند سپتامبر» بین ما و طرف‌های مقابل آماده است.» «سند سپتامبر» همان پیش نویسی است که اوایل سال گذشته از سوی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به طرف‌های مذاکرات پیشنهاد شد و در نهایت مستند مذاکرات غیر مستقیم تهران و واشنگتن در تابستان سال گذشته قرار گرفت. کنعانی در نشست خبری روز گذشته نیز این مهم را توضیح داد و گفت «سند سپتامبر سند جدیدی به شمار نمی‌آید و همان روند مذاکرات ایران و ۱+۴ است.» او گفت که «آخرین پیش‌نویس مذاکرات برجامی در چهارچوب برجام در سپتامبر ۲۰۲۲ (شهریور ۱۴۰۱) آماده جمع‌بندی و بازگشت همه طرف‌ها به برجام بود.» سخنگوی وزارت خارجه ایران تصریح کرد که امریکا و اروپا با یک محاسبه غلط با سرمایه‌گذاری بر اعتراضات سراسری ۱۴۰۱در ایران و نیم ‌نگاه به جنگ اوکراین، فرصت سوزی کردند و از نهایی کردن روند مذاکرات و جمع‌بندی آن سرباز زدند.
مذاکرات ایران و ایالات متحده با هدف رفع تحریم‌ها از فروردین سال گذشته در چهارچوب مذاکراتی غیرمستقیم و با نقش آفرینی اتحادیه اروپا و همراهی روسیه و چین وارد فاز جدیدی شد. در همین امتداد بود که «جوزپ بورل»، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اواسط تابستان ۱۴۰۱ سندی را در اختیار ایران و امریکا قرار داد که مبنای پیش‌نویس دو طرف شد. مقام‌های جمهوری اسلامی پس از انجام اصلاحات مورد نظر، متن پیشنهادی خود را برای اتحادیه اروپا ارسال کرد که به نظر می‌رسید سوای امریکا مورد موافقت ضمنی دیگر طرف‌های مذاکره قرار گرفته است. امریکا پس از تعلل طولانی مدت، در اوایل شهریور ماه گذشته (سپتامبر) و در حالی که برای تصمیم‌گیری درباره متن پیشنهادی ایران چاره‌ای نمی‌دید، تصمیم به بازگشت به فاز نهایی مذاکرات گرفت. اما درست در همین مقطع حساس بود که بروز درگیری‌های داخلی در ایران، محاسبات راهبردی مقام‌های امریکایی و شرکای اروپایی را تحت تأثیر القای موهوم فروپاشی و تجزیه ایران قرار داد و سبب شد این کشورها به جای تمرکز بر دیپلماسی، ظرفیت رسانه‌ای و سیاسی خود را به خدمت جریان‌های برانداز و تجزیه‌طلب درآورند؛ اقدامی که کمتر از یک سال بعد نادرستی آن هویدا شد و ایالات متحده به ناگزیر به سیاست مذاکره غیر مستقیم با ایران روی آورد.
توافق تبادل زندانیان میان ایران و امریکا نخستین نشانه از تلاش این کشور برای جبران رویکرد سال گذشته به شمار می‌آید. اتفاقی که بسیاری از محافل خبری داخلی و بین‌المللی آن را گام اول در راستای توافق رفع تحریم‌ها می‌خوانند و معتقدند در صورت اجرای موفقیت‌آمیز مرحله اول، می‌توان به ادامه تفاهمات دو کشور امیدوار بود.

همه سناریوها روی میز است
رفع قریب الوقوع تحریم‌هایی که قرار است در چهارچوب توافق هسته‌ای در اکتبر پیش رو انجام شود، از دیگر موضوعاتی است که تحلیل‌های متعددی پیرامون آنها مطرح است. طرف‌های مقابل توافق هسته‌ای متعهد شده‌اند حداکثر ۸ سال پس از روز پذیرش این توافق یعنی تا تاریخ ۲۷ مهرماه ۱۴۰۲ تمامی محدودیت‌های باقیمانده شامل افرادی در تحریم را لغو کنند. این در حالی است که چندی پیش سه کشور اروپایی به بهانه تکرار ادعاهای واهی درباره مشارکت پهپادهای نظامی ایران در جنگ اوکراین مدعی شدند خود را ملزم به لغو تحریم‌های تسلیحاتی ایران نمی‌بینند. سخنگوی وزارت امور خارجه روز گذشته در پاسخ به پرسشی درباره احتمال پیگیری چنین رویکردی از سوی اروپا در آستانه نزدیک شدن به موعد اکتبر گفت: «به استقبال اقدامات و رخدادهایی که ممکن است شاهد آن باشیم نخواهیم رفت. ایران همه سناریوهای موجود را در ارتباط با برجام و جزئیات آن مدنظر قرار داده است و در هر بازه زمانی متناسب با اقدام و رفتار طرف مقابل، اقدام متقابل خودش را انجام داده و خواهد داد.» سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: «باید منتظر موعد مدنظر باشیم و رفتار طرف‌های مقابل را ببینیم. این بدان معنا نیست که ایران پیش‌بینی و بررسی ندارد یا برای گام‌های بعدی برنامه‌ریزی تازه ندارد. ایران همه ابعاد و اجزا و رخدادها و احتمالات را بررسی و پیش‌بینی می‌کند و به‌موقع در همان چهارچوب اقدام خواهد کرد.»
گمانه زنی‌ها پیرامون تحولات جاری در روند مذاکرات هسته‌ای در حالی است که انتظار می‌رود دیپلمات‌های ایران و کشورهای غربی از فرصت حضور در نشست آتی مجمع عمومی سازمان ملل برای پیشبرد حل موضوعات اختلافی استفاده کنند. سخنگوی وزارت امور خارجه پیشتر به این مهم اشاره کرده و گفته بود، در سال گذشته در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک با علاقه‌مندی طرف‌های مقابل و اهتمام ایران برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها گفت‌وگوهایی مستقیم با شرکای برجامی و گفت‌وگوهایی غیر مستقیم با امریکا برگزار شد و اجلاس آتی سازمان ملل فرصت مناسبی است که گفت‌وگوهای دیپلماتیک در ارتباط با این موضوع در چهارچوب گفت‌وگوهای قبلی انجام شود. کنعانی همچنین روز گذشته تصریح کرد که وزیر امور خارجه در حاشیه نشست‌های مجمع عمومی پیش رو دیدارهای دوجانبه و حضور در نشست‌های متعدد را در دستور کار خواهد گذاشت و از ظرفیت‌های این نشست جهانی برای تحقق منافع ملی بهره خواهد برد.

بـرش

 ادعاهای رسانه های امریکایی درباره رقیق سازی اورانیوم
رسانه غربی آسوشیتدپرس باز هم زودتر از منابع رسمی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اقدام به انتشار اطلاعاتی درباره گزارش آژانس درباره برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی کرده است. به گزارش آسوشیتدپرس مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش جدید خود درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران تأیید کرده که این کشور غنی‌سازی را کاهش داده است. بنابر ادعای آسوشیتدپرس، در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آمده است که ایران ۱۲۱.۶ کیلوگرم (۲۶۸ پوند) اورانیوم غنی‌شده تا ۶۰ درصد دارد که رشد بسیار کندتری نسبت به میزان قبلی دارد. گزارش آژانس اتمی در ماه مه ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی را کمی بیش از ۱۱۴ کیلوگرم (۲۵۰ پوند) اعلام کرده بود که این حجم در ماه فوریه ۸۷.۵ کیلوگرم (۱۹۲ پوند) بوده است. پیشتر رسانه امریکایی «بلومبرگ» نیز گزارش داده بود که آژانس در گزارش فصلی آتی خود احتمالاً کاهش سرعت غنی‌سازی اورانیوم در ایران را اعلام خواهد کرد و برخی مقامات هسته‌ای ارزیابی می‌کنند که داده‌های آژانس اتمی نشان می‌دهد، ایران در حال تعدیل غنی‌سازی اورانیوم در سطوح بالاست.
پیشتر در واکنش به این خبرها یک منبع آگاه اعلام کرد که فعالیت‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران بدون وقفه و بر اساس برنامه‌های قبلی سازمان انرژی اتمی و منطبق بر قانون اقدام راهبردی در همه حوزه‌ها در جریان است و اقدامی دال بر توقف غنی‌سازی یا حتی رقیق‌سازی اورانیوم ۶۰ درصد صورت نگرفته است‌ اما ایران تمایل دارد قدرت چانه‌زنی‌اش را افزایش داده و امتیازات مطلوبی از ایالات متحده و اتحادیه اروپا دریافت کند. این اخبار در حالی منتشر شده که قرار است برنامه هسته‌ای ایران ۱۱ تا ۱۵ سپتامبر (۲۰ تا ۲۴ شهریور) در دستور کار نشست شورای حکام آژانس قرار گیرد.