زهره صفاری
خبرنگار

نخستین خروجی نشست اخیر بریکس که اصلی‌ترین محور آن دلارزدایی و استفاده از ارزهای جایگزین مرتبط با اعضای اصلی این گروه در تجارت بین‌المللی بود، با سفر وزیر اقتصاد آرژانتین به برزیل در حال محقق شدن
است.
بنا بر گزارش رویترز، سفر سرخیو ماسا، وزیر اقتصاد آرژانتین به برزیل، در پی پیشنهاد برازیلیا درباره استفاده از ارز چینی یوان در مبادلات تجاری دو کشور امریکای لاتین انجام شده است. آرژانتین و 5 کشور دیگر برای پیوستن به این گروه اقتصادی دعوت شده بودند و ریودوژانیرو با حمایت‌های هند، چین و برزیل توانست این عضویت را محقق کند. سانتیاگو کافیرو، وزیر خارجه آرژانتین در شرایطی این اتفاق را برای کشورش بسیار مفید و کارآمد می‌داند که این کشور با بحران شدید مالی و تورم بالای 100 درصد روبه‌رو است و در این برهه همکاری با اقتصادهای نوظهور و در حال رشدی مانند چین و برزیل می‌تواند حضور آرژانتین در بازار اقتصادی را تا حدودی تضمین کند. با توجه به اینکه آرژانتین برای تأمین دلار با کمبود جدی روبه‌رو است، پیشنهاد برزیل برای استفاده از ارز چینی جایگزین مورد استقبال آنها قرار گرفت و مذاکرات جدی برای تحقق این هدف آغاز شده است.

کار سخت بریکس و نگرانی‌های غرب
بدون شک حفظ نظام تک قطبی که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی از سوی سیاستمداران امریکایی بشدت دنبال می‌شود، با ظهور قدرتی مانند چین و گسترش نفوذ آن در جهان با تهدید جدی روبه‌رو شده و کشورها را در یک، دوپارگی آشکار به سمت وابستگی اقتصادی به امریکا یا چین سوق داده است. در واقع بجز استرالیا، اروپا و ژاپن، متحدان اقتصادی امریکا چندان قدر نیستند اما در مقابل بسیاری از کشورهای آفریقایی، بسیاری از آسیایی‌ها و شمار زیادی از کشورهای امریکای لاتین با منابع غنی طبیعی به سمت چین سوق یافته‌اند.
واقعیت دیگری که شاید واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش از پذیرش آن طفره می‌روند، آن است که به باور تحلیلگران گاردین، محبوبیت هژمونی اقتصادی امریکا در سطح جهانی رنگ باخته است. انگیزه خلق یورو به عنوان ارز واحد اروپایی نیز در راستای رقابت با دلار بوده است. در این شرایط نشست هفته گذشته برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی به عنوان اعضای اصلی بریکس برای تأکید بر دلارزدایی، زنگ خطری جدی را برای غرب به صدا درآورده است. آنچه که شرایط را نگران کننده‌تر می‌کند تغییر بستر ژئوپلیتیکی بریکس با پیوستن کشورهای تولید کننده نفت مانند عربستان سعودی، ایران و امارات و همچنین دو کشور آفریقایی مصر و اتیوپی و همچنین آرژانتین است. گرچه به باور برخی تحلیلگران غربی، بریکس با 11 عضو که تعدادی از آنها مانند چین و هند با یکدیگر اختلاف‌هایی دارند، حواشی برای رسیدن به با سختی بتواند به اهدافش همچون جایگزینی دلار با ارزهای داخلی خود یا ارز چینی داشته باشد اما هر گونه توافق آنها می‌تواند تهدیدی جدی برای سلطه دلار بر جهان باشد.
ژانت یلن، وزیر خزانه‌داری امریکا نیز با ابراز نگرانی از تبعات سیاست تحریمی اقتصادی امریکا در دراز مدت، آن را خطری جدی برای هژمونی دلار عنوان کرد. گرچه به باور ناظران این اتفاق یک شبه رخ نخواهد داد اما روند پیش آمده بویژه پس از نشست اخیر بریکس چالش افول دلار در جهان را بشدت جدی و برای مقامات غربی نگران کننده کرده است.
 
چرا بریکس بر دلارزدایی تأکید دارد
ناظران معتقدند پدیده دلارزدایی پس از اعمال تحریم‌های امریکا علیه روسیه - یکی از اعضای اصلی بریکس - در سال گذشته جدی‌تر مورد توجه قرار گرفت. از همان زمان بود که این گروه اقتصادی استفاده از ارزهای جایگزین دلار را در دستور کار قرار داد و با جدی شدن نبرد اوکراین؛ روسیه، برزیل، آرژانتین و بنگلادش به سمت مقابله با امریکا و استفاده از ارز چینی یوان به جای دلار در تبادلات تجاری خود رفتند.
شاید مهم‌ترین دلایل عملی شدن این فرضیه اقتصادی را بتوان در چهار مورد خلاصه کرد. اول اینکه اتکای صرف به یک ارز واحد که می‌تواند با سیاست‌های مالی امریکا تغییر کرده و با اعمال تحریم‌ها و محدودیت‌های واشنگتن خطر رکود اقتصادی را در کشورها افزایش دهد، یکی از مهم‌ترین دلایل به شمار می‌رود. ضمن اینکه دولت امریکا با کسری مالی سنگینی روبه‌رو است که به مرور می‌تواند علاوه بر افزایش ارزش دلار، تورم را نیز در شاخصی صعودی‌تر قرار دهد. دومین دلیل آن است که امریکا در سال‌های اخیر در جنگ‌های ژئوپلیتیکی بسیاری درگیر شده است که یکی از مهم‌ترین آنها عراق و افغانستان بود. این نبردها در نتیجه افزایش تنش‌ها میان کشورها و امریکایی‌ها رخ داده است که می‌تواند دولت‌ها را برای استفاده از دلار به عنوان ارز اصلی امریکا به تردید بیندازد. سوم آنکه؛ چین دومین قدرت اقتصادی بزرگ جهان و بازیگر تأثیرگذار نوظهور در دنیای تجاری است که همین امر استفاده از ارز این کشور را برای جایگزین دلار جدی‌تر می‌کند. دست آخر اینکه ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین که از کنترل دولت‌ها خارج هستند، در سال‌های اخیر بشدت مورد توجه قرار گرفته و بیش از گذشته برای جایگزینی دلار مطرح شده‌اند.
پینر کونینگ، تحلیلگر ژئوپلیتیک دانشگاه پکن و از اقتصاددانان ارشد معتقد است: «بسیاری باور دارند که بریکس راهکار تقابل با تحریم‌های غربی، سلطه دلار و بدهی‌های سنگین است. اما در عین حال کارشناسان آن را یک شبه ممکن نمی‌دانند. اما برای شروع کشورهای عضو بریکس تبادلات تجاری خود را با ارزهای جایگزین مرتبط با خود یا ارز چینی یوان شروع کرده‌اند و شاید در میان مدت بریکس یک ارز تجاری واحد را نیز معرفی کند. اما این تغییر به صورت تدریجی رخ خواهد داد و بدون شک می‌تواند بتدریج سیاست‌های تحریمی غربی را نیز کم اثر و حتی شاید بی‌اثر کند.»