رویداد ملی و غرور آفرین دیگری در دولت سیزدهم، روز گذشته در منطقه عسلویه رقم خورد. در سفر آیت‌الله رئیسی به استان بوشهر، عملیات تولید گاز از فاز 11 میدان پارس جنوبی آغاز شد، پروژه‌ای که از آن با عنوان مرزی‌ترین فاز، نسبت به همسایه جنوبی، یعنی قطر برشمرده می‌شود. اما این، تنها ویژگی فاز 11 پارس جنوبی نیست که آن را مهم می‌سازد. اینکه در غیاب متخصصان کارشناسی، تنها به همت و توان کارشناسان ایران و آن هم در فاصله 2 ساله این فاز به بهره‌برداری رسید، مؤید همان چیزی است که آیت‌الله رئیسی در این مراسم به آن اشاره کرد: مؤلفه قدرت جمهوری اسلامی ایران.
به عبارت دیگر، افتتاح دیروز را نباید صرفاً یک اتفاق صنعتی یا توسعه‌ای قلمداد کرد، بلکه به دلیل اهمیت چندجانبه آن، باید گامی مهم و راهبردی در مسیر پیش روی کشور دانست که دارای پیام‌های متعددی در حوزه‌های سیاست خارجی، توانمندی‌های فنی، غرور ملی و توسعه اقتصادی است.
در کلامی دیگر، آغاز عملیات تولید گاز از فاز 11 میدان پارس جنوبی را می‌توان تحقق «ایران قوی» به عنوان شعار و راهبرد محوری دولت سیزدهم برشمرد. بویژه اینکه در 20 سال گذشته، در دولت‌های مختلف، از جمله دولت‌های یازدهم و دوازدهم، این پروژه مهم و اساسی به سرانجام نرسیده بود که علت عمده آن، انتظار برای حضور کارشناسان خارجی بود. اما افتتاح روز گذشته در عمل نشان داد که می‌توان در مسیر توسعه کشور گام برداشت، بدون آنکه منتظر اخم و لبخند بیگانگان باشیم. این واقعیت دیگر رویداد دیروز بود که رئیس‌جمهور هم به آن اشاره کرد.

اقدام ماندگار متخصصان داخلی
رئیس جمهور در مراسم «آغاز تولید گاز از فاز 11 میدان مشترک پارس جنوبی» در عسلویه، راه‌اندازی این فاز را اقدامی بزرگ و ماندگار در حوزه صنایع نفت و گاز کشور دانست و گفت: اجرای این طرح از سوی متخصصان توانمند داخلی در حالی صورت گرفت که شرکت‌های خارجی طرف قرارداد برای اجرای آن به بهانه تحریم تعهدات خود را رها کرده بودند و کشور تحت شدیدترین تحریم‌ها قرار داشت.
آیت‌الله رئیسی انتقال سکوی گازی از فاز 12 میدان عظیم پارس جنوبی به این میدان و راه‌اندازی این طرح 3 سال زودتر از زمان لازم برای اجرای چنین طرحی را از دیگر ویژگی‌های خاص این پروژه عنوان کرد و افزود: در اجرای این طرح همچنین صرفه‌جویی‌های مالی قابل توجهی هم حاصل شده است.

اجرای یک طرح پیچیده و فنی
رئیس جمهور اجرای این طرح را یک عملیات فنی پیچیده و به نوعی منحصر به فرد و درآمدزا برای کشور برشمرد و اظهارکرد: با راه‌اندازی این فاز بخش قابل توجهی از حق کشورمان از میادین مشترک احصا خواهد شد و لذا جا دارد از زحمات همه کارکنان و تلاشگران صنعت نفت در این بخش و نیز صبوری خانواده‌های آنان صمیمانه قدردانی کنم. وی با اشاره اینکه تولید 7 میلیون مترمکعبی این فاز تا بیش از 50 میلیون مترمکعب افزایش خواهد یافت، تصریح کرد: امروز اقدامات و طرح‌های حوزه نفت و گاز و به طور کلی انرژی در کشور با انگیزه بالایی دنبال می‌شود.
صنعت مستقل نفت
آیت‌الله رئیسی اضافه کرد: امروز باید افتخار کنیم که نه تنها دیگر صنعت نفت کشور وابسته به حضور و اقدامات مستشاران خارجی نیست، بلکه توانمندی‌های فنی و مهندسی متخصصان صنعت نفت کشور به سطحی رسیده که امروز جمهوری اسلامی به عنوان کشوری توانمند و فناور به دیگر کشورها و بویژه کشورهای تحت تحریم‌های ظالمانه نظام سلطه نیز خدمات فنی و مهندسی ارائه می‌کند.

توان داخلی؛ مؤلفه قدرت ایران
رئیس جمهور در ادامه توانمندی متخصصان ایرانی در ساخت و تکمیل پروژه‌های عظیم صنعتی را از دیگر مؤلفه‌های قدرت جمهوری اسلامی در کنار اقتدار دفاعی نیروهای مسلح دانست و افزود: امروز توانمندی متخصصان کشورمان با قدرت‌افزایی در اقتصاد و در بخش انرژی موجب شده ما در بهره‌مندی از میادین مشترک عقب نمانیم و حق ملت را از این منابع احصا کنیم.

تأکید بر رفع معضلات منطقه عسلویه
آیت‌الله رئیسی در بخش دیگری از سخنان خود در این مراسم به برخی مسائل و مشکلات مردم منطقه عسلویه، دیر، جم و کنگان از جمله آب آشامیدنی، کالاهای وارداتی لنج‌داران، آلایندگی گاز مشعل‌ها و کمبود مراکز درمانی اشاره کرد و گفت: درباره مسأله آب آشامیدنی، استاندار محترم بوشهر مسأله را به صورت جدی و تا رفع کامل آن دنبال خواهد کرد. کالاهای وارداتی لنج‌داران نیز با قید کالاهای مورد نیاز کشور در فهرست وزارت صنعت، معدن و تجارت محسوب خواهد شد.
رئیس جمهور ادامه داد: موضوع جمع‌آوری گازهای مشعل از ابتدای آغاز به کار دولت در دستور کار بوده و امروز 500 شرکت دانش‌بنیان طرف قرارداد شرکت نفت، مهار و تبدیل گازهای مشعل به گاز قابل استفاده برای مردم را دنبال می‌کنند. طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته تا 2 سال آینده گازهای مشعل به طور کامل مهار خواهد شد. وی اظهارکرد: درباره کمبود مراکز درمانی در این منطقه نیز از سوی وزارت نفت شش و نیم همت اعتبار در قالب مسئولیت‌های اجتماعی برای توسعه یافتگی بوشهر و رفع نیازهای این منطقه تخصیص یافته که از این اعتبارات برای احداث مراکز درمانی مورد نیاز استفاده خواهد شد.

نیروی بومی در اولویت جذب
رئیس‌جمهور در ادامه همچنین جذب نیروی بومی و بومی‌گزینی را از اولویت‌های دولت در سراسر کشور عنوان کرد و خطاب به استانداران، وزرا و مدیران دولتی گفت: اگر نیروی توانمند و کارآمدی در منطقه باشد که بتواند گره‌ای از مشکلات باز کند حتماً باید در اولویت‌ جذب قرار گیرد.
آیت‌الله رئیسی رفع کمبودها و زدودن محرومیت از چهره این منطقه را نیازمند کار جهادی و شبانه‌روزی دانست و با بیان اینکه در طول سال‌های پس از انقلاب کارهای بسیاری در استان بوشهر صورت گرفته و باید با تلاش مضاعف استمرار یابد، افزود: نیاز امروز کشور کار جهادی است.

امروز جنگ اراده‌هاست
رئیس‌جمهور اضافه کرد: امروز روزگار جنگ اراده‌هاست. خواست دشمن توقف پیشرفت، تولید و رشد اقتصادی ایران و اراده ملت ما مهار تورم، ‌افزایش تولید و رشد اقتصادی است که بحمدالله در 2 سال گذشته توفیقات خوبی به ‌دست آمده و از رشد اقتصادی صفر درصد به 4 درصد رسیده‌ایم و آینده را بسیار روشن‌تر می‌بینیم.

باور عمیق به «ما می‌توانیم»
آیت‌الله رئیسی تکمیل و بهره‌برداری از فاز 11 پارس‌جنوبی به دست متخصصان ایرانی را نشانه تمایز گفتمان این دولت با دوره گذشته که حل مشکلات کشور را به اخم و لبخند بیگانگان گره زده بود، دانست و گفت: ما برخلاف دوره گذشته که نگاه‌شان به دستان بیگانگان بود، با تکیه بر باور عمیق «ما می‌توانیم» و با نگاه به دستان توانمند متخصصان داخلی و ظرفیت‌های موجود در کشور، مشکلات را حل خواهیم کرد.
رئیس‌جمهور تصریح کرد: این شعار نیست بلکه یک حقیقت انکارناپذیر است و امروز در دیدارهای بنده با سران کشورهای مختلف، آنها ایران را کشوری توانمند و فناور می‌شناسند.
آیت‌الله رئیسی با تأکید بر اینکه توانمندی ساخت پروژه‌های بزرگ در کنار حضور مردم در عرصه‌های مختلف برای کشور خلق قدرت کرده است، افزود: این قدرت‌افزایی مرهون خون مطهر شهدا، کار و تلاش مجاهدانه متخصصان ایرانی، حضور پرشور مردم در صحنه و نیروهای مسلح جان بر کف است که باید به خاطر این نعمت بزرگ شکرگزار خدای متعال بود.
رئیس‌جمهور در ادامه وحدت و انسجام موجود میان اقوام و مذاهب در استان بوشهر را از دیگر نعمت‌های بزرگ الهی در این منطقه و در کشور دانست و گفت: دشمنان تلاش کردند با ایجاد گروهک‌های تروریستی، به‌راه انداختن جنگ و خونریزی در کشورهای اسلامی، توهین به مقدسات و آیات نورانی قرآن کریم، عادی‌سازی روابط با رژیم‌صهیونیستی و بهره‌گیری از امپراطوری رسانه، بین ملت‌ها اختلاف‌افکنی کنند، اما این توطئه نیز با شکست مواجه شد.
 آیت‌الله رئیسی افزود: امروز هر کس با اقدام، قلم و تلاش خود به ایجاد انسجام و وحدت در کشور کمک کند، در راستای راهبرد نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران حرکت کرده و هر کس موجب اختلاف‌افکنی در کشور شود، بخواهد یا نخواهد، بداند یا نداند، در راستای راهبرد دشمن حرکت کرده است.

ویژگی‌های طرح افتتاح شده
رئیس‌جمهور روز گذشته در بدو ورود به شهرستان عسلویه با عزیمت به محل فاز 11 میدان پارس‌جنوبی به‌عنوان بزرگ‌ترین میدان گازی مشترک جهان، از سکو و تأسیسات تولید گاز جنوبی‌ترین و یکی از مهم‌ترین فازهای بخش ایرانی این میدان عظیم بازدید کرد. آیت‌الله رئیسی با توضیحات دست‌اندرکاران از جزئیات عملیات کم‌نظیر انتقال سکوی این فاز از فاز دوازدهم و نیز راه‌اندازی این فاز مهم میدان عظیم پارس‌جنوبی مطلع شد.
فاز 11 جنوبی‌ترین و مرزی‌ترین فاز میدان گازی پارس‌جنوبی به شمار می‌رود و از این لحاظ مهم‌ترین فاز این میدان است چرا که در صورت عدم برداشت از آن، گاز به بخش‌های جنوبی مهاجرت خواهد کرد.
طی 20 سال گذشته عملیات راه‌اندازی این فاز بارها به شرکت‌های خارجی واگذار شد، اما این شرکت‌ها هر بار به بهانه تحریم عملیات احداث و راه‌اندازی را ناتمام رها کردند تا اینکه در سال 1400 با روی کار آمدن دولت سیزدهم این طرح به‌عنوان یکی از طرح‌های نیمه‌تمام دارای اولویت مورد توجه قرار گرفت و با واگذاری آن به شرکت‌های داخلی و با اتکا به توانمندی‌های متخصصان کشورمان پس از 20 سال وقفه در مدت 2 سال با تلاش جهادی و شبانه‌روزی، روز گذشته افتتاح شد و عملیات تولید گاز در آن آغاز خواهد شد.
با بهره‌برداری از این فاز روزانه 56 میلیون مترمکعب به تولید گاز و میعانات گازی کشور افزوده خواهد شد که در سال درآمدی 5 میلیارد دلاری را نصیب کشور می‌کند و تولید ناخالص داخلی را حدود یک درصد افزایش خواهد داد.
متخصصان توانمند صنعت نفت کشور برای تسریع در راه‌اندازی این سکو و احصای منابع ملی کشور در این میدان مشترک، به جای ساخت سکوی جدید، سکوی فاز 12 را که با افت فشار مواجه شده بود به این فاز منتقل کردند که عملیات انتقال این سازه 3 هزار و 200 تنی در شرایط ناآرام و متلاطم دریا، یکی از عملیات‌های کم‌نظیر مهندسی و فنی در جهان است که پیش از این تنها 2 بار آن هم از سوی بزرگ‌ترین شرکت‌های نفتی مطرح دنیا نسبت به سکوهای نفتی انجام شده بود و نه سکوی گازی. متخصصان سرافراز صنعت نفت جمهوری اسلامی ایران بدون خرد کردن و قطعه‌قطعه کردن این سازه عظیم، در شرایط تحریمی همه‌جانبه، با اجرای این عملیات تولید گاز در این فاز را 3 سال زودتر عملیاتی کردند.

معطلی 8 ساله دولت قبل، توتال و شرکا در فاز 11 پارس جنوبی

پایان خسارت 40 میلیارد دلاری

از زمان حفر نخستین حلقه چاه در میدان مشترک پارس جنوبی تاکنون 27 سال می‌گذرد؛ حوالی سال 1375 بود که شرکت نفت فلات قاره ایران با استفاده از دستگاه حفاری مدرس و تجهیزات سایر پروژه‌ها و با وجود محدودیت‌های بودجه‌ای، نخستین حلقه چاه اکتشافی پارس جنوبی را حفر کرد و درست بعد از 270 روز انجام عملیات حفاری، وجود حجم عظیم ذخایر گاز و میعانات گازی در این میدان محرز شد و برای نخستین مرحله فاز ۱ توسعه و تولید از این میدان مشترک تعریف شد.
اواسط سال ۱۳۷۹ بود که شرکت ملی نفت ایران و شرکت توتال فرانسه برای توسعه بخش بالادستی فاز 11 پارس جنوبی و همچنین ساخت یک کارخانه حدود 10 میلیون تنی تولید ال‌ان‌جی تفاهمنامه همکاری امضا کردند.
پس از امضای این تفاهمنامه، شرکت پتروناس مالزی هم برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی پیشقدم شد و با توافق سه‌جانبه، شرکت ملی نفت ایران (50 درصد)، شرکت توتال فرانسه (40 درصد) و پتروناس مالزی (10 درصد)، توسعه بخش بالادستی و همچنین پایین دستی فاز 11 پارس جنوبی را در اختیار گرفتند.
در فاصله سال‌های 1385 تا 1387، شرکت توتال فرانسه عهدشکنی و وقت‌کشی کرد و بعد از انجام مذاکرات طولانی و مخالفت شرکت ملی نفت ایران با پیشنهاد حدود 10 میلیارد دلاری فرانسوی‌ها، توتال از اجرای فاز ۱۱ پارس جنوبی کنار رفت.  در سال 1388، چینی‌ها برای توسعه این فاز مرزی با پیشنهاد مالی ۴ میلیارد دلار پیشقدم شدند. شرکت چینی موظف بود در مدت زمان 52 ماه فاز ۱۱ را به تولید برساند اما این شرکت نیز بعد از گذشت مدت زیادی از توسعه این فاز کنار گذاشته شد.
اردیبهشت ماه 1392 بود که تفاهمنامه توسعه دریایی این فاز میان شرکت نفت و گاز پارس و شرکت مهندسی و ساخت تأسیسات دریایی ایران با هدف ساخت و راه‌اندازی یک جکت، دو سکو و دو رشته خط لوله دریایی انتقال گاز به پالایشگاه خشکی امضا شد.
اواخر مردادماه 1392 نیز قرارداد توسعه این میدان در قالب بیع متقابل به شرکت پتروپارس واگذار شد.
هنوز ۸ ماه از امضای قرارداد نگذشته بود که شرکت پتروپارس به طور کامل از توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی کنار رفت و بیژن زنگنه وزیر نفت وقت به صراحت اعلام کرد که فاز ۱۱ فعلاً در اولویت کاری وزارت نفت نیست.
 
بازگشت دوباره توتال به فاز ۱۱
زمان گذشت و توسعه فاز ۱۱ همچنان گرفتار در بلاتکلیفی؛ تا اینکه در سال 1395 توتال بار دیگر برای توسعه فاز 11 پیشقدم شد و موافقتنامه اصولی این طرح توسعه‌ای در همان سال و قرارداد آن هفت ماه بعد (12 تیرماه 1396) در قالب شرایط عمومی، ساختار و الگوی جدید قراردادهای نفتی به ارزش 4.8 میلیارد دلار میان شرکت ملی نفت ایران و کنسرسیوم توتال فرانسه (50.1 درصد)، شرکت ملی نفت چین (سی‌ان‎پی‎سی 30 درصد) و پتروپارس (19.9 درصد) امضا شد.
29 مردادماه 1397 بود که شرکت نفت و گاز فرانسوی توتال در بیانیه‌ای تأیید کرد که در پی ناتوانی از دریافت معافیت از تحریم‌های ضدایرانی ایالات متحده امریکا، خروج خود را از پروژه چند میلیارد دلاری طرح توسعه فاز 11 پارس جنوبی اعلام می‌کند از این رو فرایند انتقال مسئولیت توسعه این فاز به CNPC رسید.
مدتی بعد از خروج توتال از برنامه توسعه فاز ۱۱ درست در تاریخ 14 مهرماه 1398 بود که به‌طور رسمی اعلام شد شاخه بین‌المللی شرکت ملی نفت چین هم از این پروژه کنار رفت و پتروپارس به تنهایی این پروژه را توسعه می‌دهد.
واقعیت این است که دولت گذشته با معطل گذاشتن توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی طی ۸ سال، مجموعاً کشورمان را از ۴۰ میلیارد دلار درآمد محروم کرد.
دولت یازدهم سه سال و تا سال ۱۳۹۵ معطل توتال ماند تا این شرکت فرانسوی برای انعقاد قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی راهی ایران شود. با توجه به برآورد درآمد سالانه ۵ میلیارد دلاری ایران از استخراج گاز از فاز ۱۱ پارس جنوبی، معطلی ۸ ساله دولت روحانی سبب عدم‌النفع ۴۰ میلیارد دلاری ایران در این بخش شد.
 
فاز ۱۱ در دولت سیزدهم
با روی کار آمدن دولت سیزدهم و آغاز فعالیت رسمی آن در مردادماه 1400 با شعار پیشبرد طرح‌ها با تکیه بر توان داخل و اینکه هیچ طرحی نباید معطل تحقق برجام باشد، توسعه فاز ۱۱ با جدیت بیشتری دنبال شد.
مهرماه 1401، با اعلام قید فوریت به منظور پیشگیری از مشکل ناترازی گاز در زمستان و با هدف تولید زودهنگام گاز از این میدان مقرر شد با کاربست تمام توان و تجهیزات، حفر ۴ حلقه چاه تکمیل شود؛ همچنین با هدف نهایی کردن تولید از این میدان مقرر شد تا با انتقال سکوی بهره‌برداری فاز C12 میدان گاز پارس جنوبی به موقعیت فاز 11 B، خلأ ناشی از ساخت سکو که معمولاً سه سال به طول می‌انجامید جبران شده و تولید از این میدان هرچه زودتر نهایی شود.
ضرورت تولید زودهنگام از فاز ۱۱ پارس جنوبی و وجود محدودیت‌های بین‌المللی سبب شد تا پیمانکار پروژه با بعضی مشکلات عملیاتی جابه‌جایی سکو روبه‌رو شود اما در نهایت با پذیرش ریسک از سوی مدیران و کارکنان صنعت نفت و با کمک متخصصان و کارشناسان ایرانی اقدام‌های اولیه و برش پایه‌های سکو انجام شد و سکوی فاز ۱۲ روی شناور قرار گرفت تا برای نصب منتقل شود.
با اولویت‌گذاری‌های انجام شده در دولت سیزدهم، فروردین ماه امسال (1402) اعلام شد که چاه‌ها تکمیل و خطوط لوله زیردریایی نیز احداث شده است و بخش‌های مرتبط با سه‌پایه مشعل و بریج نیز در حال نصب است.
 
۱۴۰۲؛ سال برپایی جشن تولید از فاز ۱۱
مروری بر روند توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی به عنوان مرزی‌ترین فاز به لحاظ مجاورت با منطقه تحت حاکمیت قطر، در دولت‌های گذشته نشان می‌دهد که هر چند طی این سال‌ها همواره بر طبل ضرورت بهره‌گیری از توانمندی‌های داخلی کوبیده شد اما در عمل اجرای پروژه‌ها به دلیل محدودیت مالی داخلی یا هر دلیل دیگری معطل خارجی‌ها ماند.
دولت سیزدهم اما سعی کرده واقع‌گرایی، اولویت‌گذاری و کارآمدی را سرلوحه اقدامات خود قرار دهد و با تمرکز بر منابع و امکانات موجود به دنبال حداکثر منفعت و کارایی باشد.
فاز ۱۱ پارس جنوبی در همه این سال‌ها بلاتکلیف مانده بود و حتی با وجود اجرای برجام و انعقاد قرارداد با شرکت‌های بزرگ نفتی جهانی، کاری برای توسعه آن انجام نشد.
اگر این بار هم دولت سیزدهم کاری نمی‌کرد و نبود تکنولوژی و شرایط پیچیده توسعه و تحریم‌های بین‌المللی را دستاویز تعلل می‌کرد، شاید هنوز هم توسعه این فاز مغفول مانده بود و در اولویت نبود. در واقع دولت سیزدهم کاری را که ظرف 20 سال گذشته انجام نشده بود، ظرف 20 ماه به سرانجام رساند.
نتیجه اولویت‌بندی‌ها و برنامه‌ریزی‌های عملیاتی دولت سیزدهم این شد که فاز ۱۱ میدان مشترک پارس جنوبی پس از دو دهه سفر پرزحمت و پشت سر گذاشتن چالش‌های مختلف مالی، فناوری و سیاسی، بالاخره تابستان امسال به ایستگاه پایانی می‌رسد و این گره چند ده ساله از بخت توسعه‌ای این فاز مرزی باز می‌شود.
وزیر نفت با اشاره به اینکه در توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی، ۸۰۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی اتفاق افتاد، گفت: پرونده پارس جنوبی از نظر ما بسته نیست و اقدام مهم در این میدان مشترک حفظ و نگهداشت تولید و فشارافزایی است که مطالعات آن در دولت سیزدهم رو به پایان است و تا پایان امسال قراردادش امضا می‌شود.
جواد اوجی در مراسم آغاز رسمی برداشت گاز از فاز ۱۱ پارس‌ جنوبی با حضور سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور در عسلویه با اشاره به اینکه این دومین بار در ۶ ماه گذشته است که رئیس‌جمهور برای بهره‌برداری از طرح‌های صنعت نفت به استان بوشهر می‌آید، افزود: اسفندماه پارسال، آیت‌الله رئیسی برای افتتاح پالایشگاه طرح توسعه فاز ۱۴ پارس‌ جنوبی به عسلویه آمد که در همان مراسم تأکید شد فاز ۱۱ پارس جنوبی در این دولت به بهره‌برداری برسد، زیرا رئیس‌جمهور بر توسعه میدان‌های مشترک بویژه تکمیل فازهای پارس جنوبی تأکید بسیار دارند.
وزیر نفت تأکید کرد: امروز این توفیق حاصل شد و فاز ۱۱ پارس جنوبی به بهره‌برداری رسمی رسید و این در حالی است که شرکت‌های خارجی مانند توتال، شل و سی‌ان‌پی‌سی‌آی (شاخه بین‌المللی شرکت ملی نفت چین) برای توسعه این فاز ۲۰ سال هیچ اقدام عملی نکردند.