سعید فلاح‌فر
پژوهشگر هنر

توسعه عکاسی و سهل‌الوصول بودن آن برای عموم مردم، مستلزم قواعد و قوانینی است که می‌تواند تابعی از فرهنگ محلی، نوع حکومت و شرایط اجتماعی و... باشد. این حدود فرهنگی و قانونی در فضاهای غیرشخصی یا نحوه انتشار عمومی این عکس‌ها معنا پیدا می‌کند. بر این اساس در کشورهای مختلف آزادی‌ها و ممنوعیت‌هایی به شکل عرف اجتماعی و قوانین موضوع جرایم عمومی برای عکاسان آماتور و حرفه‌ای اعمال می‌شود. بدیهی است ثبات این قواعد در مقابل میزان تأثیر بحران‌های اجتماعی و سلیقه‌های فردی و... می‌تواند به‌عنوان معیاری برای عقلانیت چنین مرزهایی باشد. معمولاً این محدودیت‌ها برای گردشگران کمتر است اما گاهی در مورد بعضی قوانین سختگیرانه خاص، موجب دردسرهایی می‌شود. در هر حال از نظر سیاسی و اجتماعی آزادی فعالیت عکاسی در هر جامعه؛ نسبت مستقیمی با فرهنگ رواداری و احترام به حقوق شهروندی دارد.
کره جنوبی عکاسی بدون اجازه از زنان را غیرقانونی می‌داند. در امارات عکاسی از صحنه تصادفات رانندگی ممنوع است. به همین ترتیب قوانین متفاوتی در کشورهای مختلف اعمال می‌شود. در برخی کشورهای غربی، عکاسی از کودکان بدون کسب اجازه از والدین ممنوع است. در امریکا عکاسی بدون اجازه از املاک شخصی جرم تلقی می‌شود. علاوه‌بر مناطق نظامی و...، برای عکاسی از حریم کعبه، فضای داخلی تاج‌محل، معابد ژاپنی، کلیسای سیستین در رم و... هم محدودیت‌های خاصی وجود دارد. همه این ممنوعیت‌ها بر اساس حفظ امنیت ملی، احترام به حریم خصوصی افراد، احترام به فرهنگ و آرامش عمومی و جلوگیری از سایر جرایم احتمالی وضع می‌شوند. تفاوت‌های موجود حاصل تعبیر قانونگذار از تعریف حریم خصوصی یا دامنه موضوعات امنیتی و.. است.
گاهی بنا بر تصمیمات علمی معین و... محدودیت‌هایی برای عکاسی از فضاهایی مثل موزه‌ها و... وجود دارد که با ارائه دلایلی (مثل امکان آسیب‌رسانی به آثار، مزاحمت برای بازدیدکنندگان، حفظ قوانین مالکیت معنوی و...) اعلام می‌شود. اما وجه مشترک؛ روشنی و وضوح قانون برای عکاسان و شیوه اجرایی آن است. چنانچه در همه کشورها؛ پلیس و مأموران انتظامی، مجری قوانین رسمی خواهند بود و نه واضع آن. بنابراین اعمال محدودیت‌های خارج از قانون یا سلب آزادی قانونی شهروندان به منظور رفع مسئولیت یا انحصار منافع اقتصادی و... در فضاهای عمومی، مشروعیت قانونی ندارد.
در ایران عکاسی از آنچه در دید عموم قرار دارد، حتی بنایی که از پیاده‌رو یا از پشت دیوارهای کوتاه و نرده‌ای در معرض دید باشد، عکاسی در صحنه عمومی از افرادی که آشکارا چهره خود را پنهان نکرده باشند، عکاسی در مجامع عمومی مثل استادیوم ورزشی، خیابان، بوستان و جاهایی که عموم مردم اجازه تردد دارند، حتی بخش‌های عمومی ادارات دولتی ـ مشروط به رعایت اخطارها و تابلوهای رسمی ممنوعیت، حفظ حریم خصوصی و آبروی افراد ـ بدون الزام اطلاع یا هر نوع کسب اجازه، بلامانع است. همچنین عکاسی از ‌سلبریتی‌ها و مسئولین کشوری و...، به دلیل نقش اجتماعی آنها، مشمول حریم خصوصی شهروندان عادی نیست. اما عکاسی در فضاهای نیمه‌خصوصی مثل رستوران، سالن تئاتر و... عکاسی از چهره افراد به عنوان سوژه اصلی (مگر کسانی که مثلاً با شرکت در سخنرانی و مسابقه ورزشی و نمایش عمومی و... خود را آشکارا در معرض عکاسی گذاشته باشند)، مستلزم کسب اجازه خواهد بود.